مقاله در مورد زئولیت

بخشی از مقاله

زئولیت

مقدمه
امروزه با گسترش صنعت و پيشرفت صنايع، خطر آلودگي فلزات سنگين در طبيعت، بيش از پيش به وجود آمده است.بسياري از اين فلزات سنگين كه در محيط زيست وارد مي شوند ، سبب آلودگي خاك وآب مي‌شوند.(1).فلزاتي مثل سرب، آهن وكروم به طور معمول تمايل به تجمع در موجودات زنده را دارند واز اين طريق باعث ايجاد بيماري ها و اختلالات زيادي مي شوند (2) در مناطق صنعتي و تاسيسات جنگي و كارخانه‌هاي ذوب فلزات و مناطق اسخراج معادن، آبهاي زيرزميني آلودگي زيادي را با اين فلزات سنگين دارند.

روشهاي مختلفي براي حذف اين فلزات سنگين از محيط زيست وجود دارد. روشهايي مثل تبادل يوني، تشكيل رسوب، حذف و اصلاح بوسيله گياه، فيلتر كردن بوسيله اشعه ماوراء بنفش و اسمز معكوس به منظور حذف اين فلزات ارائه شده است(5) از ميان اين روشها، تبادل يوني اثر بيشتري را در حذف اين عناصر دارد. به ويژه اگر تبادل كننده هاي ارزان قيمتي مثل زئوليت استفاده شوند. (6)
علاوه بر زئوليت جاذب هاي ديگري نيز وجود دارند كه به دليل قيمت ارزان، قابليت دسترسي بيشتر وكارآيي جذب بالاتر زئوليت ها مورد توجه قرار گرفته اند(7،8) جاذب هايي نظير كربن فعال شده از

نظر پتانسيل جذب شبيه زئوليت ها هستند و حتي به طور موثرتري فلزات را در مقادير كم جذب مي كنند. ولي به دليل قيمت بالاي آن در توليد و احياء كربن مصرف شده، براي استفاده در كشورهاي در حال توسعه مناسب نيستند (8). در تبادل يوني يك ماده جامد طبيعي يا سنتز شده كه توانايي ويژه اي در تبادل كاتيون هاي خود با فلزات ديگر از جمله عناصر سنگين دارد ، مورد استفاده قرار مي گيرد. كاتيون هايي كه جاذب با آنها اشباع شده است، اغلب سديم، پتاسيم ، وكلسيم هستند. (8)
در بخش كشاورزي هم با توجه به اينكه كود شيميايي يكي از پرمصرف ترين محصولات شيميايي

در اختيار كشاورزان و باغداران است، نبايد غافل بود كه محصولات طبيعي اي وجود دارد كه راندمان به مراتب بيشتري از كودهاي شيميايي داشته و قدرت حاصلخيزي خاك را چندين برابر مي نمايد. از مهم ترين و كارآمد ترين اين مواد، زئوليت است. زئوليت ماده اي است كه با فراگير شدن مصرف آن، صنعت كشاورزي كشور رونق تازه اي خواهد گرفت. .يكي از بارزترين خصوصيات زئوليت عدم رقابت آن با كودهاي شيميايي و دامي است، چون يك ماده شيميايي نيست و همچنين در اثر اختلاط با خاك هيچگونه خطر سوختگي براي گياه بوجود نمي آورد.
حال به بررسي زئوليت و ماهيت آن مي پردازيم و سپس در بخش هاي مختلف صنعت و كشاورزي كاربرد هاي آن را نيز بيان مي كنيم.

كاني هاي گروه زئوليت:
زئوليت ها يك گروه مشهور از كاني ها براي كلكسيونرها و وبه منظور اهداف صنعتي وديگر هدفها است.اين كاني ها تركيبات نادر، زيبا و منحصر به فردي هستند .زئوليت ها نتيجه دگرگوني ضعيف هستند. تعدادي از اشكال زئوليت ها در دما و فشار پايين كه به سختي مي‌توان آن را دگرگوني ناميد، تشكيل مي‌شوند. در حالي كه تعدادي ديگر ار آنها در شرايط دگرگوني قابل مشاهده اي بوجود مي آيند.كريستالهاي زئوليت به دليل ساختار و خصوصيات نادرشان مورد تحقيق وبررسي قرار مي گيرند

زئوليت ها داراي ساختار كريستالي متشكل از تتراهدرون هاي به هم متصل شده Alo4 ,Sio4 هستند. يون آلومينيوم، به دليل كوچك بودن در مركز تترا هدرون با 4 اتم اكسيژن قرار مي گيرد وجايگزيني همشكلي يون si+4با يونAl+3، باعث ايجاد بار منفي در شبكه مي شود. ساختار سيليكاتهاي آلومينيومي، داراي بار‌منفي مي باشد و كاتيون هاي با بار مثبت را بر روي سايتهاي با بار منفي جذب مي كند. بار خالص منفي با كاتيون هاي تبادلي مثل سديم، پتاسيم و كلسيم خنثي مي شود واين كاتيون ها نيز با كاتيون هايي مثل zn+2,cd+2, pb+2,Mn+2 قابل تبادل هستند.(9،10).

برخلاف تكتو سيليكاتهاي ديگر، زئوليت‌ها فضاهاي خالي يا محفظه هايي در ساختار خود دارند كه به كاتيون‌هاي بزرگ ماند سديم، پتاسيم،باريم و كلسيم و هر مولكول بزرگي و همچنين يونهاي هيدراته مانند آمونيوم، يونهاي بيكربنات و يونهاي نيترات اجازه عبور مي دهند. گروه ديگري از زئوليت ها داراي فضاهاي بهم مرتبط و كانال هاي عريض با اندازه هاي متفاوت هستند كه كاربرد بيشتري در مصارف گوناگون دارند.
ويژگي مهم زئوليت ها، توانايي در جذب و از دست دادن آب بدون صدمه زدن به ساختار كريستالي است. كانال هاي بزرگ موجود در اين كاني ها باعث مي شوند كه اين كاني ها وزن مخصوص پاييني داشته باشند.

زئوليت ها كاربردهاي مفيد زيادي دازند. اين كاني ها به منظور فيلتر كردن مواد ، حذف بو ازمحيط و تصفيه‌كننده هاي شيميايي و حذف گاز از محيط استفاده مي شوند.
خصوصيات مرفولوژي اين كاني، نشان مي دهدكه يك ساختار شبكه اي باكانال هاي باز 8تا10 حلقه اي، زئوليت را تشكيل داده است.(11) تحقبقات قابل توجهي ، ‌برروي خصوصيات شيميايي و خصوصيات تبادل يوني و خصوصيات سطح كاني clinoptilolite انجام شده است.

زئوليتها از نوع سيليكاتهاي آبدار نوع داربستي شمرده مي شوند. قابليت تعويض يوني زيادي دارند و در دماي پايين آب خود را از دست مي دهند. كانيهاي مهم اين خانواده در جدول زير گزارش شده است.
كاني هاي مهم زئوليتي

نام فرمول
آناليسم NaAlSi2O6

ناتروليت Na2Al2Si3O10.2H2O
اسكولسيت CaAl2Si3O10.3H2O
تامسونيت NaCa2Al5Si3O20.6H2O
هيولانديت Ca2 Al4 Si14 O 36.12 H2O
فيليپسيت K2, Na2,Ca)( Al2 Si6) O16.6H2O)

موردنيت Na2, K2,Ca) Al2 Si10 O24.7H2O)
هارموتوم K2,Ba(Al2 Si6) O16,6 H2O
استيلبيت Na2, Ca)( Al2 Si7 O18).7 H2O)
شابازيت Ca, Na2)( Al2 Si4 O12). 6 H2O)
لامونتيت Ca ( Al2 Si4 O12). 4H2O

كلينوپتاليت Na6{(Al O2)6(SiO2)3O}.24 H2O
نحوه تشكيل زئوليتها به روش طبيعي
زئوليت ها در طبيعت به صورت هاي زير تشكيل مي شوند:
• در درياچه هاي قليايي ونمكي
• در سيستم باز آبهاي زيرزميني
• رسوبات عميق دريا
• ازآلتراسيون توفها
• درخاكهاي محيط قليايي

درياچه هاي قليايي ونمكي
در درياچه هاي قليايي و نمكي واقع در مناطق گرم و خشك مواد زيرمي توانند به زئوليت تبديل شوند: شيشه هاي طبيعي، توفها، كائولينيت، مونتموريونيت، وپلاژيوكلاز.
زئوليتهايي كه در اين محيط تشكيل مي شوند عبارتند از فيليپسيت، كلنوپتاليت، اريونيت و به مقدار كمتر موردنيت وشابازيت.علاوه بر زئوليتها ، سديم فلدسپات ، پتاسيم فلدسپات وكاني هاي داراي بر نيز تشكيل مي شود.

آلتراسيون
زئوليتها در شرايط مناسب از تاثير محلولهاي گرمابي تشكيل مي شوند. معمولاً كلينوپتاليت و موردنيت در اعماق كمتر (دماي كمتر) و آناليست ، هيولانديت، لامونتيت، و واراكيت در اعماق بيشتر ( دماي بيشتر) تشكيل مي شوند.
مناطق با سيستم هاي آبهاي زيرزميني باز

در اين مناطق خاكستر و ديگر مواد پيرو پلاستيكي تحت تاثير آبهاي زير زميني و سطحي قرار گرفته و تغييراتي از سطح به عمق در آنها ايجاد مي شود. در سطح، كاني هاي رسي بويژه اسمكتيت تشكيل مي شود. و با حمل مواد به اعماق بيشتر ضمن افزايش pH شرايط براي تبديل شيشه به زئوليتها فراهم مي شود.

خاكستر ومواد پيرو كلاستيكي كه در محيط خشكي تشكيل شده اند تا اعماق 20 تا 500 متر حاوي كانيهاي رسي بوده و بعد از آن در صورت مناسب بودنpH آبهاي زير زميني، زئوليتها تشكيل مي شوند.
خاكهاي محيط هاي قليايي
در محيط هاي خشك ونيمه خشك به دليل تبخير زياد، كربناتها و بيكربناتها ي سديم در افق سطحي خاك افزايش يافته وبا افزايش pH محيط براي تشكيل زئوليتها مناسب مي شود. محدوده تشكيل زئوليتها از سطح آبهاي زير زميني به طرف سطح زمين است.

رسوبات عميق سطح دريا
توفها ورسوبات عميق دريايي تحت تاثير چرخه هاي آب گرم قرار مي گيرند و اگر شرايط مناسب باشد به زئوليت تبديل مي شوند.
موارد كاربرد زئوليت:
زئوليت ها به طور كلي شامل دو دسته طبيعي و مصنوعي بوده كه اكثر گونه هاي طبيعي بفرم مصنوعي نيز تهيه شده اند.خصوصيت تعويض يوني زئوليت ها اولين بار بوسيله ايچورن (Eichhorn) مورد بررسي وتجزيه و تحليل قرار گرفت و از آن پس در مقياس صنعتي و در نقش سختي گير آب مورد استفاده واقع گرديد.

اگر چه انواع مصنوعي زئوليت ها به دلايل گوناگون از جمله درجه خلوص بالا،قابليت دسترسي اسان ونيز قابل تغيير و تنظيم بودن اندازه حفره ها با تنظيم شرايط سنتز بر انواع طبيعي برتري داشته ولي بدليل كشف منابع و ذخائر عظيم و نسبتاً خالص انواع گونه هاي طبيعي در اقصي نقاط دنيا ونيز بدليل ارزاني و عدم انحصار آنها در دست شركتها و كمپاني هاي بزرگ،نظر بسياري از محققين رشته هاي مختلف علوم و همچنين صنايع گوناگون را به خود جلب كرده است ونتايج بسيار اميد بخشي را بدنبال داشته است
فراوانترين زئوليت هاي طبيعي شامل كلينوپتيلوليت (Clinoptilolite)، آنالسيم (Analsim)، لامونيت (Lamunite)، فيليپسيت (Philipsite)، موردنيت (Mordenite) وهيولانديت (Heulandite) مي باشند كه از نظر جغرافياي در كشورهاي مثل آمريكا،مكزيك،بلغارستان،ايتاليا،روسيه و…ذخائر عظيمي وجود دارند.در ايران نيز ذخائر عظيمي از اين ماده معدني شناسائي شده است و نيز با توجه به طبيعت ايران كه پتانسيل مناسبي براي زئوليت زائي داشته، منابع و ذخائر عظيمي در مناطق گوناگون وجود خواهد داشت.

با وجود اينكه گونه هاي طبيعي ومصنوعي زيادي شناخته شده است ولي تاكنون تنها تعدادكمي از آنها كاربرد صنعتي پيدا كرده اند واز نقطه نظر اقتصادي و تجاري مورد توجه واقع شده اند.كه از آن جمله ميتوان از زئوليت هاي سنتزي ZSM-5,F,X,Y,L,A وW و زئوليت هاي طبيعي كلينوپتيلوليت، موردنيت،فيليبسيت, شابازيت واريونيت را نام برد.
زئوليت ها در صنايع مختلفي اعم از صنايع نفت وپتروشيمي بعنوان كاتاليزور،صنايع

نسوزوسراميك،صنايع شوينده بعنوان جايگزين فسفاتها،صنايع كشاورزي بعنوان حاصلخيز كننده و اصلاح كننده خاك،در دامپروري واز همه مهمتر در تصفيه و پاك سازي فاضلابهاي شهري،صنعتي وهسته أي از آلاينده هاي مضروسمي نظير فلزات سنگين ،آمونياك وراديو ايزوتوپهاي نظير سزيم واسترانسيم كاربرد تجارتي پيدا كرده اند.

اهميت در كشاورزي:
امروزه با پيشرفت روز افزون صنعت و تكنولوژي،ساير صنايع از جمله كشاورزي نيز از قاعده پيشرفت مستثني نبوده است. نياز به يادآوري ندارد كه صنعت كشاورزي امروزه با سرعت قابل ملاحظه اي از حالت سنتي به سمت مكانيزه شدن در حركت است و هدف از مكانيزاسيون نيز علاوه بر جلوگيري از اتلاف نيروي انساني چيزي جز بالا بردن راندمان سرمايه گذاري و افزايش محصول و در عين حال از بين بردن خطرات، آفات،...و هزينه هاي زايد نيست.
با توجه به اينكه كود شيميايي يكي از پرمصرف ترين محصولات شيميايي در اختيار كشاورزان و باغداران است، نبايد غافل بود كه محصولات طبيعي اي هم وجود دارد كه راندمان به مراتب بيشتري از كودهاي شيميايي داشته و قدرت حاصلخيزي خاك را چندين برابر مي نمايد. از مهم ترين و كارآمد ترين اين مواد، زئوليت است. زئوليت ماده اي است كه با فراگير شدن مصرف آن، صنعت كشاورزي كشور رونق تازه اي خواهد گرفت. .يكي از بارزترين خصوصيات زئوليت عدم رقابت آن با كودهاي شيميايي و دامي است، چون يك ماده شيميايي نيست و همچنين در اثر اختلاط با خاك هيچگونه خطر سوختگي براي گياه بوجود نمي آورد.
عموما ساختمان زئوليت ها باز است و سطح ويژه اي شبيه به كانيهاي سيليكاتي2:1 قابل انبساط از خود نشان مي دهند .ظرفيت تبادل كاتيوني آنها از 100تا 300 سانتي مول بر كيلوگرم خاك گزارش شده است.ظرفيت تبادل كاتيوني بالا در اين كانيها و تمايل زياد آنها براي جذب ونگهداري آمونيم (بخصوص كاني كلينوپتيلولايت كه يكي از كانيهاي متداول گروه زئوليت است)مي تواند نقش موثري در كاهش شستشوي ازت و احتمالا كاهش تصعيد آمونياك داشته باشد.

كاربرد زئوليت طبيعي (كلينوپتيلوليت) در كشاورزي :
بيش از 40 نوع زئوليت از طرف محققان مختلف گزارش گرديده كه رايج ترين آن در كشاورزي كلينوپتيلوليت مي باشد، و اين به خاطر درصد بالاي جذب، تبادل يوني بالاو كاتاليزگر بودن آن بوده است. بنابر اين از آن به عنوان ترويج دهنده ي رشد گياه و بهبود دهنده ي خاصيت كود هاي شيميايي استفاده مي شود.به عنوان مثال زئوليت نيتروژن موجود دركود را در خود جذب نموده و

مانع از آبشويي آن مي شود. مانع از تثبيت فسفات ،جلوگيري از آبشويي پتاسيم و غيره ميشود.
زئوليت كلينوپتيلوليت به راحتي آمونياك و ساير گازهاي سمي را از آب و هوا مي گيرد و مي تواند به راحتي در آب پخش شود بدون اينكه ضرري براي آن داشته باشد.

زئوليت قادر است بالاتر از 65% وزن خود آب جذب نمايد، اين به خاطر تخلخل ساختار كريستالي آن است كه در دوران كمبود رطوبت، آن را بصورت طولاني مدت در خود نگه داشته در اختيار ريشه قرار مي دهد. برخلاف ساير اصلاح كننده هاي خاك (نظير آهك) زئوليت سريعا در خاك تجزيه نمي شود. بلكه در خاك مانده (بصورت تجزيه نشده) و مواد مغذي آن را بهبود مي بخشد بنابراين در اثر ذخيره ي آن مواد در بخش ريشه نياز خاك به آب و ساير كود ها را بطور قابل ملاحظه اي كاهش مي دهد.
مزيت هاي مصرف :

زئوليت در كشاورزي باعث اصلاح تاثير كود هاي شيميايي مي شود و بهتر است با ساير كودهاي شيميايي تركيب گردد. در اين صورت باعث رشد بهتر گياه و در نتيجه باعث افزايش بازده محصول مي كردد.
زئوليت بطور موفقيت آميز در سطح گسترده اي از مزارع غلات، سبزيجات، باغات انگور و ساير ميوه جات استفاده شده است. مصرف زئوليت باعث جذب مواد ارزشمندي از قبيل نيتروژن(N)، پتاسيم (K)، كلسيم، منيزيم و ساير عناصر در بخش ريشه مي شود و در مواقع نياز آن را در اختيار گياه قرار مي دهد.

مقدار بيشتري از كود هاي شيميايي معمولا در اثر تبخير يا تراوش، در اختيار ريشه قرار نمي گيرد و اين در خاك هاي ماسه اي بسيار مشهود است. بنابراين يكي از مزيت هاي زئوليت در آنگونه خاك ها جلوگيري از هدر رفتن مواد مغذي آنها و در نتيجه باعث افزايش رشد گياه است. حال به جايگاه زئوليت در كشاورزي و مزيت هاي آن كه در بالا مقدمتا آورده شد، فهرست وار اشاره مي شود:

- افزايش نسبت خاكدانه هاي مقاوم در آب.
- كوتاه شدن زمان تخمير كودهاي دامي به ميزان 4 تا 5 برابر.
- پاستوريزاسيون كودهاي آلي، كمپوست ودامي و نيز از بين بردن عناصر سمي و قارچي موجود در آنها.

- افزايش توليد و مرغوبيت محصولات كشاورزي.
- جلوگيري از سوختگي ريشه گياهان و بهبود رشد ريشه و گياه.
- جلوگيري از شستشوي ازت خاك در اثر آبياري و باران.
- جلوگيري از شستشوي كودهاي شيميايي و دامي در اثر آبياري وباران و افزايش بهره و بازده آنها.
- جلوگيري ازفرسودگي وهدر رفتن خاك به سبب قابليت بالاي جذب آب و رطوبت.
- جذب رطوبت هاي موجود در هوا و خاك و آزاد سازي تدريجي آن به خاك.
- كاهش و صرفه جويي بسيار زياد در مصرف آب.
- بهبود تهويه مطلوب خاك و تامين اكسيژن مصرفي.

- از بين بردن عناصر سمي موجود در خاك و آب از جمله سديم، سرب و كادميوم.
- بهبود كيفيت فيزيكي و شيميايي خاك.
- بهبود شرايط سيستم اكولوژيك.
- تقويت يسيار مطلوب خاكهاي كشاورزي تحت كاشت گياهان غده اي مانند سيب زميني، پياز و چغندر.
- جلوگيري از فقير شدن خاك از مواد اوليه به دليل خاصيت تبادل يوني بالا.
- استفاده گياه از تمام عناصر موجود خاك به سبب بالا بودن خاصيت تبادل يوني زئوليت.
- تنظيمPH خاك و متعادل كردن آن در حد مطلوب به دليل خاصيت تامپوني.
- افزايش مقدار، جذب و انتقال ويتامين C در میوه و گیاه.
- بهبود كيفيت پوسته محصولات در نتيجه، افزايش توان انبارداري آنها.
- افزايش ارتفاع، شاخ و برگ، تعداد پنجه ها و انشعابات گياهان و درختان.
- افزايش وزن و تعداد محصولات گياهي.
- كاهش تعداد نارس ها و ريزش شكوفه ها.
- تنظيم پتاسيم خاك و در نتيجه بهبود كيفيت گياه و مرغوبيت ميوه و مزه آن.
- افزايش مقاومت گياه در مقابل فساد وبيماريها.

- افزايش موجودي مواد معدني مفيد و مورد نياز بدن در محصولات گياهي.
- تاثير مثبت و بسيار محسوس در رنگ و طعم محصولات گياهي.
- افزايش ماندگاري محصولات در انبار به صورت كاملا بهداشتي و سالم.
- جلوگيري از خرابي و فساد محصولات در انبار به مدت طولاني بعد از فصل برداشت.
- افزايش توان نگهداري محصولات در انبار به مدت طولاني.

- تصفيه كامل و سالم سازي پسآبهاي آلوده شهري و استفاده در آبياري مزارع و باغات.
- تصفيه و پاكسازي كودهاي حيواني از آلودگي هاي ميكروبي، قارچي و... به خصوص آفلاتوكسين.
- افزايش فعاليت هاي بيولوژيكي و ميكروارگانيسمي.
- افزايش ضريب جذب گياه .
- عامل رشد و تقويت گياه.
- افزايش شادابي، نشاط و حجم محصولات كشاورزي.

- كاهش شوري خاك

بررسي تحقيقات انجام شده:
• غلظت‌هاي بالا از عناصر سنگين در خاك ممكن است بر سلامت اكوسيستم وانسانها تاثير بگذارد. حلاليت‌‌عناصر‌سنگين تا حد زيادي به اسيديته خاك بستگي دارد. در خاكهاي داراي كلسيم و خاكهاي‌رسي حلاليت عناصر سنگين پايين است. در حالي كه در خاكهاي اسيدي مقدار قابل ملاحظه اي از فلزات ممكن است حل شده و براي جذب بوسيله گياهان قابل استفاده شوند.

مخصوصاً اكسيداسيون خاكهاي گلي‌پيريت‌داركه مي‌تواند باعث حركت دوباره عناصر سنگين و آلومينيوم در خاك شود (12)اين حضور دوباره مي تواند خطر بزرگي براي آبهاي سطحي و زير زميني باشد و همچنين در نتيجه اين حلاليت، آلومينيوم مي تواند باعث سميت گياهان شود و با كاهش فسفر در خاك مواجه مي‌شويم .در سالها‌ي اخير،بيشترين تحقيقات بر روي آلودگي خاك توسط فلزات سنگين، از منابع انساني مانند فاضلابهاي صنعتي(13) ويا فعاليتهاي مربوط به استخراج معدن،انجام گرفته است.

• فلزات ممكن است در خاكها ورسوبات در فراكشن‌ها‌ي مختلف و به شكل هاي شيميايي گوناگون، مانند جذب‌سطحي، به صورت تبادلي ، چسبيده به كربناتها ، چسبيده به اكسيدها ،به مواد آلي ويا فلزات كريستالي در شبكه وجود داشته باشند.اين شكل‌هاي ژئو شيميايي فلزات سنگين در خاك كه از حلاليت آنها ناشي مي‌شود و اثر مستقيم بر تحرك آنها دارد، خطر آلودگي آبهاي زيرزميني و در دسترس قرار گرفتن اين فلزات براي گياهان را دارد(14) شكل هاي محلول به

شدت بستگي به نسبت اجزاء مختلف فاز جامد خاك مثل سيليكاتها ، كربناتها، اكسيدها ومواد آلي و براي نگهداري فلزات دارند، زيرا شكل ومقدار جذب فراكشن هاي خاك بسيار متفاوت است.
• به منظور كاهش خطرات زيست محيطي ناشي از آلودگي فلزات سنگين در خاكها ي دره Guadiamar متدهاي اصلاح آلودگي ارزان قيمت كه ساختما ن وحاصلخيزي خاك را خراب نكند و در خاكهاي سطحي اين دره قابل استفاده باشد، ارائه شده است. در تحقيق انجام شده، جذب عناصر سنگين بر روي چندين نوع‌رس ، اكسيدهاي آهن و هيدروكسيدهاي آهن و خاكهاي آلوده نشده محلي به عنوان موادي براي اصلاح خاكهاي آلوده شده در دره مورد نظر استفاده شده است .اين مواد جاذب بر اساس قابليت دسترسي، پتانسيل‌كارآمدي و قيمت انتخاب شده اند. طي اين آزمايش ميزا ن جذب پاييني براي عنصر Zn+2 در همه موارد مورد مطالعه نشان داده شد.(14)
• به طور معمول، آهكي كردن خاكها براي افزايش pH خاك راهي است كه بوسيله آن تحرك فلزات كاهش مي يابد.علاوه بر اين زئوليت ها، سيليكاتهاي خطي، سيليكاتهاي فيبري و اكسيدها ي آهن وآلومينيوم براي حذف عناصر سنگين از فاضلابهاي صنعتي و براي غير متحرك كردن فلزات در خاكهاي‌ آلوده استفاده مي شوند.(14)
• زئوليت ها آلومينو سيليكاتهايي هستند كه ظرفيت تبادل كاتيوني بالاييCEC دارند. اين كاني‌ها، در دامنه گسترده اي براي كارهاي صنعتي استفاده مي شوند و اساسا" به عنوان ماده جاذب براي

حذف يونها ومولكولها از محلولهاي مختلف و تركيبات گازي هستند. (15)
LOI P2O5 K2O Na2O MgO CuO TiO2 Fe2O3 Al2O3 SiO2 عناصر
13.19 .21 2.64 1.13 1.15 2.37 .31 1.31 12.8 64.4 زئوليت سمنان
• درتحقيق انجام شده بر روي كاني زئوليت سمنان، تركيبات زير در اين كاني مشاهده شد. از نظر تركيب شيميايي كاني زئوليت سمنان شامل عناصر زير است:

در اين آزمايش، اثر كاني زئوليت بر روي جذب 4 عنصر Pb+2، Cd+2 ,Zn+2 ،Cu+2 مورد بررسي قرار
گرفت و نتايج زير بدست آمد:

1. تغيير در اندازه ذرات در ميزان جذب تاثير داشته است. بگونه اي كه با افزايش سطح تماس وريزتر شدن اندازه كاني، ميزان جذب افزايش يافته است.
2. زمان تماس كاني با محلول نيز در ميزان جذب تاثير داشته است وبا افزايش زمان تماس ميزان جذب افزايش يافته است. علاوه برCEC ،‌ طول كانال و قطر كانال نيز دز ميزان وسرعت جذب دخيل بوده است. ترتيب انتخاب كاني ها توسط زئوليت به صورت زير است: (1)

Pb+2>Cd+2>Zn+2>Cu+2
• در تحقيقات انجام شده، به منظور بررسي سري جذب كاتيون ها توسط كاني clinoptilolite اشباع از سديم بوسيله zamzaw و همكارانش نتايج زير بدست آمد: (8)