بخشی از مقاله
- چكيده:
مطالب اين مقاله مجموعه اي از اطلاعات درزمينه ي خانواده ي دلفين ها مي باشدو دربرگيرنده ي كلياتي پيرامون رده بندي؛ فيزيولوژي؛ بيولوژي؛ رفتارهاي آنهاومعرفي بعضي گونه هاي اين خانواده وبخصوص گونه هايي كه درخليج فارس يافت مي شوندوافسانه هاواسطوره هاي مربوط به آنهااست.
- مقدمه:
دراولين نگاه يك دلفين بسيار شبيه يك ماهي مي باشد.اما دلفين هاهمانندماپستاندار هستند؛خون گرم(HOMOEOTHERMIK) بوده وبه بچه هاي خودشيرمي دهند.
فيلسوف بزرگ يوناني ارسطو2400 سال قبل وال هارا جز‍‍ءپستانداران معرفي كرد.ارسطوحتي دريافته بود كه وال ها به بچه هاي خودشير مي دهندوازهواتنفس مي كنند.
شباهت زيادي بين جمجمه ي كشف شده ازprosqualodon dovidi كه 25ميليون سال پيش زندگي مي كرد وجمجمه ي يك دلفين امروزي وجوددارد.سوراخ بيني dovidi دربالاي سرش مي باشد.
گروه معيني از cetaceasهاكه نامشان ازلغت يوناني ketasبه معني هيولاي دريايي گرفته شده شامل دلفين هاويورپويزهامي باشند. دلفين هابا17جنس و36 گونه بزرگترين خانواده ي وال هابوده كه درهمه ي اقيانوس ها به جزآبهاي سرد اقيانوس منجمد شمالي وجنوبي زندگي مي كنند.
دلفينهايك جفت اندام پيشين پارويي داشته امافاقداندام هاي عقبي اند.دلفين ها شنا گران پر قدرتي هستند؛بابدن دوكي ودم لنگري قوي كه با حركات بالاوپايين آن حركت مي كنند.
اين حركات نيرويي را توليد كرده كه به يك باره شتاب زيادي مي يابندوسرعت آنها گاهي بهkm\h40مي رسد. درميان وال ها ؛ دلفين هاباله ي پشتي مشخصي دارندودراين ميان دلفين هاي رودخانه اي باله ي پوششي كوژدارند. تفاوت جالب شايد ازفاصله ي دور دلفين هاوكوسه هاتقريبا مشابه هم باشنداماشكل دم دلفين هاوبه طوركلي نهنگ ها مسطح بوده وحركت دم روبه بالاوپايين است درحالي كه دم كوسه ماهي هاعمودي ومانندسايرماهي هاحركت باله ي دمي آنهابه صورت جانبي است.
درجمجمه ي دلفين هامنقاركاملامشخص مي باشدوهمه ي دلفين ها به استثنايrissos منقار دارند.استخوان بيني پيش فكي وفكي تاحدودي نامتقارن هستندودرهرفك تعدادزيادي دندان كوچك ونوك تيزوجوددارد كه تعدادآنهادرهر نيمه فك 40تا50عددمي باشدودرفك بالامعمولاَتعداددندان هابيشتراست ودربعضي گونه هاتعداددندان هابه 260عددنيزمي رسد.فاقدمينااست وبهآنهاجوردندان ياهمودونت مي گويند.
تعداددندان هاوتيزي آنهادلفين هارا براي تغذيه ازماهي هاسازگارساخته ودندان هاي دلفين هابراي جويدن طراحي نشده اندوآنهابا ضربه ي زبان خود ماهي رادرسته قورت مي دهند.
دلفين هاگروهي زندگي مي كنند وگله هاي بزرگي ازآنها براي شكار ماهي دورازساحل وگاهي نزديك ساحل مي شوند .مراسم شكارشان بسيارديدني است.
دلفين ها درمسير امواج به دور گله هاي ساردين حلقه زده ويكي ازآنها ماهي هارابه طرف بقيه مي فرستد وسپس جاي خودراباديگري عوض مي كند.ماهي هابه هواپريده ودرست به دهان دلفين ها مي افتند مراسم شكار در پايان مُد خاتمه مي يابد.پوست بدن دلفين ها معمولا صاف وبرهنه است .
اپيدرمشان چند لايه بوده ودرزيردرم لايه ي هيپودرم قراردارد لايه ي چربي در همين قسمت است ضخامت اين لايه گاهي تا50سانتي مترهم مي رسد اين لايه به حفظ گرماوشناوري آنها كمك مي كند.
سوراخ بيني دلفين هاووال هادر بالاي سرشان قرارگرفته كه وال هاي دندان دار فقط يك سوراخ بيني دارند اما وال هاي فيلتر كننده دو سوراخ بيني دارند.
(شكل1)
هواازبيني وارد ريه هاي آن ها مي شود وبه قفسه ي سينه ي ارتجاعي آنهاامكان تنفس هاي عميق را مي دهد. سوراخ بينی دلفين‌ها به صورت هلالی بوده و تا زماني كه در حال نفس‌گيري است باز و زماني كه به داخل آب شيرجه مي‌روند به وسيله نيروي ماهيچه‌اي بسته مي‌شود در واقع نفس خود را حبس كرده و حدود 2 ساعت نيز مي‌توانند زير آب بمانند و هنگامي كه دوباره براي نفس‌گيري به سطح مي‌آيند به علت برخورد هواي گرم درون شش‌ها و هواي سرد خارج فواره‌هايي ايجاد مي‌شود كه از فاصله دور نيز ديده مي‌شود.
1- دلفين‌ها هم مـي رقصند!
قبل از جفت‌گيري دلفين‌ها؛مرحله‌اي براي ابراز عشق در بين آنها وجود دارد. آنها ساعت‌ها همديگر را دنبال كرده و به نوازش هم مي‌پردازند به صورتي كه شكم‌هايشان در تماس با هم مي‌باشد در واقع مي‌توان گفت كه دلفين‌ها حيوانات بي‌بند و باري هستند آنها با هم جفت نمي‌شوند و در عوض هر دلفين در دفعات زياد با يكي بعد از ديگري جفت‌گيري مي‌كنند.
جفت‌گيري معمولاً در تابستان و يا پاييز صورت مي‌گيرد و دوره آبستني تقريباً حدود 10 ماه مي‌باشد.
بيضه‌ها به صورت كشيده و در محوطه شكمي قرار دارند. آلت تناسلي نر در جيب پوستي مخصوصي قرار دارد كه در هنگام تحريك خارج مي‌شود.
توله‌ها از دم متولد مي‌شوند و بلافاصله بعد از قطع بند ناف نوزاد بايد براي اولين نفس كشيدن به سطح آب بيايد. توله‌هاي متولد شده نمي‌دانند چه كاري بايد انجام دهند،اما مادران به توله‌هاي خود كمك كرده و آنها را به طرف سطح هل مي‌دهند.
توله‌ها كه بعد از تولد 95cm طول دارند و مي‌توانند شنا كنند به همراه مادر خود به هر جايي مي‌روند و از شير پرچرب مادر خود كه 10 برابر شير يك گاو ارزش كالريك دارد مي‌نوشند و در عرض 1 هفته دو برابر مي‌شوند.دلفين مادر گاهي تا 1 سال و 6 ماه به توله خود شير مي‌دهد. توله‌ها زماني كه مادر شنا مي‌كند شير مي‌خورند البته در اين هنگام مادر آهسته حركت مي‌كند؛پستان‌هاي مادر 1 جفت بوده و در ناحيه شكمي در نزديكي مهبل در داخل جيب پوستي (pauch) قرار دارد. تنها در زمان شيردهي نوك پستان‌ها خارج مي‌شود و مادر براي اينكه زمان شيردهي كوتاهتر شود به مخزن مخصوص ذخيره شير خود فشار وارد مي‌كند ، تا توله سريعتر براي تنفس به سطح آب باز گردد.
دلفين‌ها ي ديگر زماني كه توله‌اي به گلّه اضافه مي‌شود به دقت از آن محافظت مي‌كنند و زماني كه مادر توله به جستجوي غذا مي‌رود دور بچه ديوار دفاعي تشكيل مي‌دهند تا از گزند حمله كوسه‌ها در امان باشند حتي اين حس فراتر رفته و سعي در نجات توله‌ها از تورهاي ماهيگيري نيز مي كنند.
سوراخ گوش دلفين‌ها به فاصله كمي در پشت چشمانشان قرار گرفته و اين قسمت در پايين محل اتصال آرواره به جمجمه مي‌باشد. گوش مياني داراي سه استخوانچه چكشي، سنداني و ركابي است. (در دوزيستان خزندگان، پرندگان 1 عدد به نام كلوملا) دلفين‌ها فركانس‌هايي حدود 5 تا 150 كيلوهرتز را توليد كرده و فركانس‌هاي تا 80 كيلوهرتر را مي‌شنوند و در واقع قدرت شنوايي آنها 4 برابر انسان است آنها با ايجاد اصوات و دريافت انعكاس آنها دقيقاً همه چيز را بررسي مي‌كنند به اين عمل Echo- location مي‌گويند.
صداي آنها همانند وزوز كردن و گاهي غژغژ كردن در مي‌باشد اين صداها در حفره بيني در زير سوراخ بيني و بخشي هم توسط جنجره توليد مي‌شود و در حنجره ماهيچه‌هاي ظريفي براي كنترل امواج عبوري از آن وجود دارد
Echo- locate حس فوق‌العاده قوي مي‌باشد به طوري كه دلفين‌ها به راحتي با چشم بسته فرق ميان دو توپ را كمي اندازه آنها با هم فرق داشته باشد تشخيص مي‌دهند و با استفاده از اين حس قوي مكان دقيق ماهي‌ها را تعيين مي‌كنند دلفين‌ها براي دريافت صدا از آرواره تحتاني خود استفاده مي‌كنند و اعتقاد دانشمندان بر اين است كه آرواره تحتاني دلفين‌ها و نهنگهاي دنداندار توخالي و شامل پوسته استخواني بسيار نازك است در اطراف حفره اي پر از روغن قرار دارد كه براي انتقال صوت مناسب است. بخش عقبي آرواره پاييني به گوش مياني خيلي نزديك است.
(شكل2)
وزن مغز دلفين‌ها تقريباً برابر وزن مغز انسان مي‌باشد البته اين تشابه به معني هوش برابر با انسان نيست اما در اين كه دلفين‌ها حيوانات باهوشي هستند شكي وجود ندارد. دلفين‌ها از آموختن لذت مي‌برند و براي آنها آموختن سرگرم كننده و جالب است.
(شكل3)
2-پريدن براي بازي گوشي:
قرن‌هاست كه انسان توسط مناظر سحرانگيز و بي‌نظير دلفين‌هاي در حال پريدن و شنا كردن مجذوب گشته. به اين پرش‌ها زمان شنا كردن Porpoising مي‌گويند. دلفين‌ها به صرف شوخي و بازي به هوا مي‌پرند و اغلب كشتي‌ها را تعقيب مي‌كنند و ممكن است تا عمق m70 هم به داخل آب شيرجه بزنند.
يكي از راه‌هاي تعيين سرعت دلفين‌ها اندازه‌گيري بلندي پرش آنهاست براي مثال: در پرش 5/5 متري سرعتي معادل Km/h36 دارند. آنها براي افزايش سرعت نمي‌پرند آنها به قصد بازي و سرگرمي اين كار را انجام مي‌دهند. جامعه دلفين‌ها بسيار پيچيده است هر كدام از آنها نامي دارند و همديگر را با نام‌هاي خود صدا مي‌زنند. دلفين‌ها به هم احترام گذاشته و با هم تصميم‌گيري مي‌كنند. مانند هر حيوان اجتماعي دلفين‌ها نيز اختلافاتي پيدا مي‌كنند و براي حل آن رو‌به‌روي هم با دهان‌هاي باز به نوبت جيغ مي‌زنند و تصميم مي‌گيرند. اين اختلافات به ندرت به درگيرهاي فيزيكي ختم مي‌شود.
3-دلفين‌ها آب نمي‌نوشند!
پستانداران دريايي از جمله دلفين‌ها آب موردنياز خود را از غذا و از رطوبت هوايي كه تنفس مي‌كنند بدست مي‌آورند آنها كليه‌هاي پر قدرتي براي خلاصي از نمكي كه به‌طور اجتناب‌ناپذير همراه غذا وارد بدنشان مي‌شود دارند.
