بخشی از مقاله
چکیده
از دیرباز ارتباطی چند سویه میان گردشگری و آب و هوا وجود داشته است. در نگاه اول می توان به این نکته اشاره کرد که آب و هوا یک منبع مهم و جزو سازنده حیاتی محصول گردشگری و تجربهی حاصل از آن محسوب می شود. اما در نگاه دیگر آب و هوا می تواند تهدیدی برای گردشگری نیز به حساب آید. امروزه فرآیند افزایش گازهای گلخانه ای منجر به تغییر شرایط آب و هوا شده و در نتیجه تغییراتی را در توسعهی شهری سبب گشته است.
ضرورت مشارکت بخشهای مختلف اجتماعی در حمایت از سیاستهای مقابله با تغییرات آب و هوا، سبب شد تا بخش گردشگری از طریق بیانیه داووس، متعهد شود که به یکی از پیشگامان پاسخ جهانی به تغییرات آب و هوا تبدیل شود. در این راستا، شناخت تغییر آب و هوا و حمایت از سیاستهای مقابله در این صنعت از اهمیت فزایندهای برخوردار شده است.
یکی از مهمترین عوامل موثر بر وضع اقتصادی استان قم، صنعت گردشگری و به ویژه توریسم مذهبی است و وجود حرم حضرت فاطمه معصومه - س - و مسجد جمکران و تعداد زیادی از مزارهای امامزاده ها باعث شده است که در تمام فصول سال، پذیرای زایران بسیاری از نقاط مختلف ایران و سایر کشورها باشد و این امر موجب رونق بازار کار و خدمات در این شهر شده است.
با توجه به این مفهوم در راستای بررسی تأثیر تغییر آب هوا بر گردشگری استان قم به عنوان یکی از پایتختهای فرهنگی- مذهبی کشور ابتدا داده های اقلیمی آن طی دوره آماری 27 ساله جمع آوری گردید در نهایت برنامه ریزی افق آتی گردشگری با توجه به شرایط فعلی پیشنهاد شد.
مقدمه
شناخت وضعیت اقلیمی مناطق مختلف یک کشوری از مهمترین ابزار کار توسعه در آن کشور است. برنامه ریزی صحیح در بسیاری از فعالیت های انسانی از قبیل شهر سازی، ساختمان سازی، راه سازی، کشاورزی، گردشگری، بخش مهمی ازخدمات و صنایع، کاهش مصرف انرژی و غیره منوط به شناخت اقلیم هر منطقه است. به عبارت دیگر یکی از ارکان اولیه برای برنامه ریزی منطقهای و مکانیابی مناسب برای ایجاد صنایع، شهر، فعالیت های زراعی و غیره تعیین و شناسایی اقلیم یک منطقه می باشد. از آنجا که عناصر جوی - اقلیمی - از مکانی به مکان دیگر تغییر می کنند، مناطق مختلف ویژگی های اقلیمی متفاوتی خواهند داشت.
کشور بزرگ و متمدن ایران علاوه بر توانمندی های اقتصادی، فرهنگی، تاریخی و اجتماعی از نظر موقعیت مکانی و آب و هوا شرایط مطلوب و منحصر به فردی را در منطقه خصوصاً در خاورمیانه دارا می باشد به طوری که ایران به عنوان پل ارتباطی بین شرق و غرب نقش بسیار مهمی در ارتباطات ملل شرق و غرب ایفا نموده است. در شمال فلات ایران دریای خزر واقع شده و بخش شمال دریای خزر تا اقیانوس منجمد شمالی به دلیل اقلیم سرد شرایطی برای ارتباط بین تمدن ها در تمام فصول سال نداشته و ندارد و در این موقعیت در جنوب فلات ایران به دلیل گسترهی وسیع اقیانوس هند تا قاره قطب جنوب، معبر خشکی برای ارتباط گسترده وجود ندارد. لذا موقعیت جغرافیایی و آب و هوای مطلوب و سایر شرایط و زمینه ها موجب شده تا ایران از قدیم الایام در مسیر ارتباطی فرهنگها و تمدن ها قرار گیرد.
از جهتی دیگر استان قم از استانهای مرکز کشور ایران و در جنوب استان تهران، شمال استان اصفهان، شرق استان مرکزی و غرب استان سمنان واقع شده است. استان قم در یک منطقه خشک و نیمه خشک و از آب و هوای خشک برخوردار است. جنوب و غرب استان پوشیده از کوههای مرتفع است و آب و هوای معتدل دارد. مناطق شرقی، مرکزی و شمالی استان نیز پوشیده از بیابانهای وسیع است که بزرگترین آنها دشت مسیله است.
استان قم از نظر وسعت پس از استان البرز کوچکترین استان ایران است. همچنین این استان به جهت موقعیت خاص جغرافیایی و قرار گرفتن در طول خطوط ارتباطی، اهمیت ویژه ای دارد. به گونه ای که در دوران اولیه ی تمدن بشری، جزو مهمترین قرارگاه های انسانی به شمار می آمده است. این استان تنها یک شهرستان دارد. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای یک شهرستان "قم"، پنج بخش " مرکزی، کهک - نوفل لو شاتو - ، خلجستان، سلفچگان و جعفرآباد" و پنج شهر "قم، قنوات، کهک، دستجرد و جعفریه" و نه دهستان و 356 آبادی است.
محدودهی وسیعی از استان قم دارای آثار تمدن قدیمی قمرود است و عناصری را از روزهای اولیه ی حضور تمدن در خود حفظ کرده است. اولین نیایشگاههای باستانی در فلات ایران در این منطقه ساخته شدهاند. برخی از مورخان بنای اولیهی شهر قم را به اسکندر، بهرامگور، طهمورث، لهراسپ، قباد ساسانی، یزدگرد سوم و چند تن دیگر، نسبت دادهاند و در این مورد اختﻻف نظر وجود دارد.
باستان شناسانی چون رومن گیرشمن1 قم را قدیمیترین منطقهای میداند که انسان در آن جا استقرار یافته و تمدنهای اولیه را پیریزی کردهاند. نتایج جدید باستانشناسی نیز قدمت قم را به بیشاز 7000 سال پیش میرسانند. باستانشناسان ادعا میکنند به علت وجود رودخانهی اناربار و وجود شاهراه مواصلاتی منطقهی قم از دورانهای اولیهی تاریخی میزبان تمدنهای شکوفایی بودهاست.
مهمترین عامل موثر بر وضع اقتصادی استان، صنعت گردشگری و به ویژه توریسم مذهبی است و دلیل آن وجود حرم حضرت فاطمه معصومه - س - و مسجد جمکران و تعداد زیادی از مزارهای امامزاده ها و علویان در استان است که در تمام فصول سال، پذیرای زایران بسیاری از نقاط مختلف ایران و سایر کشورها است که این امر موجب رونق بازار کار و خدمات در این شهر شده است.
-1 موقعیت جغرافیایی استان قم
استان قم در مرکز کشور، با مساحتی معادل 14 هزار و 631 کیلومتر مربع واقع شده است که تقریبا 0/6 درصد از مساحت کل کشور را در بر می گیرد. مرکز استان قم، شهر قم است که مهمترین شهر این استان نیز به شمار می آید. این استان بین 51 و 30 درجهی طول شرقی نسبت به نصف النهار گرینویچ، 35و15 و 24و 15 درجه ی عرض شمالی نسبت به خط استوا قرار گرفته است.
استان قم، در مجاورت کویر مرکزی ایران در جهت غرب آن واقع شده و از شمال با استان تهران به جلگهی ورامین و شهرری متصل است، از شرق با استان سمنان، از جنوب با استان اصفهان و از غرب با استان مرکزی همسایه است. در شرق استان نیز دریاچهی نمک آن محل سرریز رودهای سرچشمه گرفته از کوههای البرز مانند جاجرود است. حدود 25 درصد از وسعت استان را مناطق کوهستانی و کوهپایه ای تشکیل داده و مابقی به صورت دشت میباشد. با توجه به اختلاف زیاد ارتفاع در استان - از 800 تا 3330 متر - دارای آب و هوای متفاوت و اقلیم های مختلف - از اقلیم خشک کویری گرفته تا معتدل و کوهستانی - میباشد. استان قم در مجاورت کویر مرکزی ایران در جهت غرب آن واقع شده است.
ناهمواری های استان قم بر سه ناحیه کوهستانی، پایکوهی و دشتی تقسیم می شود. نواحی کوهستانی استان بیشتر در قسمت های جنوب و جنوب غربی دیده می شود و بالاترین حجم بارندگی نیز در این مناطق است. از مهم ترین نواحی کوهستانی استان می توان به منطقه شکار ممنوع پلنگ دره اشاره کرد. کوه های آقا نظر، آله، تخت سر حوض، دو برادران، خضر، سخت حصار، کلاه قاضی، گلستانی و کوه ولیجا، نیز از دیگر ارتفاعات منطقه به شمار می روند.
نواحی پایکوهی یا مرتعی و دامنه ها در واقع همان پای ارتفاعات ذکر شده را شامل می شود و رسوبات ریز دانه و مخروط افکنه های بزرگ و کوچک از مشخصات این ناحیه است. سومین ناحیه که نواحی دشتی نامیده می شود، بیشتر در مرکز و شمال و شرق استان با شیب کم از اطراف به سمت دریاچه نمک و حوض سلطان کشیده شده و هرچه از نواحی غرب و کوهستانی جنوب به سمت دریاچه نمک و دشت مسیله حرکت کنیم از کیفیت آب و خاک کاسته شده و دشت هایی به شکل بیابان های خالی از سکنه، با پوشش گیاهی پراکنده به چشم میخورد. این استان به علت مجاورت با بیابان، دوری از دریا، عرض جغرافیایی و اختلاف زیاد ارتفاع از سطح دریا، دارای اقلیمی خشک، کم رطوبت، بارش اندک و نامناسب است.
