بخشی از مقاله
چکیده:
شناخت خصوصیات هیدرولیکی سفره های آبدار از جمله ضریب قابلیت انتقال - T - ، به منظور زهکشی آب های زیرزمینی و جلوگیری از ورود آن ها به داخل پیت، در محیط های معدنی ضروری است. کاربرد روش های ژئوالکتریک در مطالعات هیدروژئولوژی، از قبیل محاسبه ی ضریب قابلیت انتقال، دارای هزینه های بسیار کمتری در مقایسه با برنامه های حفاری می باشد. در بخش آبرفتی منطقه گل گهر سیرجان با استفاده از 11 چاه پمپاژ و تعداد 1770 سونداژ مقاومت ویژه در اطراف پیت شماره 1 گل گهر، مقدار ضریب قابلیت انتقال و ضریب آبگذری هر نقطه بر اساس مقاومت عرضی در آن نقطه تخمین زده شد.
با وجود اینکه سفره ی آبدار منطقه معدنی گل گهر به شدت گسله و از نظر لیتولوژی بسیار ناهمگن است و ترکیبات رسی و مارنی زیادی را شامل می شود، همبستگی از نوع درجه دوم بین مقدار مقاومت عرضی تصحیح شده و ضریب قابلیت انتقال بدست آمد و مقادیر تخمین زده شده برای چند چاه دارای ترکیبات رسی از طریق مقاومت عرضی، با مقادیر به دست آمده از طریق آنالیز چاه های پمپاژ در منطقه مقایسه شد و همبستگی بالایی را نشان داد.
مقدمه:
شناخت خصوصیات هیدرولیکی سفره های آبدار در محیط های معدنی به منظور زهکشی جریان آب زیرزمینی و یا ممانعت از ورود آن ها به داخل پیت معدن کاملا ضروری است. یکی از مهمترین خصوصیات هیدرولیکی سفره های آبدار، ضریب قابلیت انتقال می باشد که معتبر ترین و متداول ترین روش برای محاسبه ﻱ آن انجام عملیات پمپاژ است
اغلب داده های آزمایش پمپاژ در سفره های درز و شکاف دار با استفاده از روش های استاندارد مرسوم که برای سفره های آبرفتی ارائه شده اند، آنالیز می گردند. چون رفتار کلی اکثر سفره های آبدار درزه و شکافدار شبیه به سفره های آبدار آبرفتی است، روش های استانداردی که برای آنالیز داده های آزمایش پمپاژ در سفره های درزه و شکافدار مورد استفاده قرار می گیرند، غالبا روش های تایس - 1935 - و کوپر و ژاکوب - 1946 - می باشد
به طور کلی به منظور کاهش هزینه های مربوط به حفر چاه ها و انجام عملیات پمپاژ از قبیل حفاری، لوله گذاری و صرف انرژی و زمان، می توان از برداشت های ژئوالکتریک برای محاسبه ی ضریب قابلیت انتقال - T - بهره گرفت. چنانچه در منطقه مورد نظر برداشت های ژئوالکتریک جامع و دقیق انجام گیرد، علاوه بر کاربرد آن در زمینه ﻱ بررسی کیفیت آب زیر زمینی منطقه و اندازه گیری میزان تخلخل و غیره، می توان ضریب قابلیت انتقال سفره آبدار را با دقت نسبتا بالایی تخمین زد
مشابه این کار در مناطق دیگر از جمله در آبخوان دشت چالدران و دشت گلپایگان صورت گرفته است
جنبه ی جدید بودن این تحقیق در این می باشد که با وجود اینکه سفره آبدار منطقه معدنی گل گهر از نظر لیتولوژی بسیار ناهمگن است و دارای درزه و شکاف فراوانی می باشد و همچنین ترکیبات رسی و مارنی نسبتا بالایی دارد، اما همچنان بین مقاومت عرضی الکتریکی اصلاح شده و ضریب قابلیت انتقال همبستگی وجود دارد. در منطقه مورد مطالعه ضریب قابلیت انتقال بعضی از چاه ها از طریق آنالیز چاه های پمپاژ محاسبه شده است که در این تحقیق، از آن ها برای ارزیابی صحت مقادیر تخمین زده شده از طریق مقاومت عرضی استفاده شده است.
زمین شناسی و موقعیت جغرافیایی منطقه:
ناحیه معدنی مورد مطالعه در 53 کیلومتری جنوب غرب سیرجان و در محدوده ی طول جغرافیایی 332841 متر تا 338916 متر و عرض جغرافیایی 3217831 متر تا 3220458 متر - در سامانه تصویر - UTM واقع شده و تعداد 11 حلقه چاه پمپاژ در وسعت حدود 20 کیلومتر مربع حفر گردیده است. آب و هوای منطقه، خشک کویری و متوسط بارش سالیانه حدود 148 میلی متر می باشد. ناحیه معدنی سنگ آهن گل گهر در لبه شمال شرقی زون سنندج- سیرجان و کمربند آتشفشانی ارومیه- دختر قرار گرفته است و دارای گسل های بسیاری می باشد و از نظر سنگ شناسی، لیتولوژی بسیار ناهمگنی دارد.
این منطقه عموما از آبرفت های عهد حاضر پوشیده شده است که به طور عمده شامل گراول، ماسه و رس - واحد - QPL می باشد. ارتفاعات اندکی که در بخش های شرقی و غربی و جنوب معدن رخنمون دارند شامل سنگ های دگرگونی پالئوزوئیک، سنگ های رسوبی مزوزوئیک و سنوزوئیک می باشند. سنگ های پالئوزوئیک شامل واحد مرمر دولومیتی یا کلسیتی و کمپلکس گل گهر بوده که این مجموعه قدیمی ترین مجموعه دگرگونی این منطقه را تشکیل می دهد - واحد . - PZ بخش تحتانی آن شامل تناوبی از گنایس، میکاشیست، آمفیبولیت و کوارتز شیست می باشد - شکل . - 1 سنگ های رسوبی متعلق به دوران سنوزوئیک و مزوزوئیک به ترتیب فیلیش ها و آهک های ریفی و دولومیت - شمال شرق معدن - می باشند
شکل -1 نقشه زمین شناسی و موقعیت چاه های پمپاژ در محدوده معدن شماره 1 گل گهر سیرجان
داده های بکار گرفته شده در تحقیق:
در این تحقیق از مقادیر ضریب قابلیت انتقال مربوط به 11 چاه پمپاژ استفاده شد. این مقادیر ازطریق آزمایش پمپاژ انجام شده در منطقه حاصل شدند. در اطراف پیت شماره 1 معدن گل گهر، پروفیل های ژئوالکتریک با حدود 1770سونداژ مقاومت ویژه با آرایه شلومبرژه تا عمق کاوش 150 متر برداشت شده است - شکل . - 2 به منظور محاسبه ی مقدار مقاومت عرضی در محل هر یک از چاه ها، از سونداژ های مقاومت ویژه استفاده گردید و با بکارگیری لاگ زمین شناسی به دست آمده از چاه های پمپاژ، ضخامت لایه های مختلف در سفره آبدار محاسبه شد. در هنگام انجام آزمایش پمپاژ، از آب موجود در چاه ها نمونه برداری صورت گرفت و مقدار هدایت الکتریکی - EC - آن ها اندازه گیری گردید.
