بخشی از مقاله
چکیده
پیشرفت در همه زمینه ها مرهون استفاده بهینه از منابع آب میباشد. در چند سال اخیر با بهره گیری از روشهای جدید طراحی و مدیریتی، گامهای مناسبی در جهت تحقق این امر صورت گرفته است. یکی از روشهای مهم و کارا جهت نیل به این هدف، احداث سد بر روی رودخانهها است. بواسطه ایجاد این سازه ها و تاسیسات جانبی، ذخیره و انتقال آب از یک مکان به مکان دیگر امکان پذیر است. لذا به منظور بهره وری مناسب از آب و خاک و افزایش راندمان بهرهبرداری احداث سد مخزنی بر روی برخی از سرشاخه ها میتواند راهکار مناسبی باشد.
یکی از مهمترین مشخصات احداث سد انتخاب حجم بهینه سد مخزنی میباشد که بدین منظور از نرم افزار weap که یک چارچوب جامع، انعطاف پذیر و کاربرپسند میباشد، استفاده شده است. در این تحقیق با استفاده از مدل weap مشخصات بهینه سد مخزنی پیشنهاد شده بر روی یکی از سرشاخه های حوضه آبریز تجن در استان مازندران تعیین شده است. نتایج نشان میدهد حجم مفید بهینه در ساختگاه موردنظر 15 میلیون متر مکعب می-باشد.
-1مقدمه
حوضه آبریز رودخانه تجن بوسعت 4000 کیلومتر مربع در جنوب شرقی شهرستان ساری در استان مازندران واقع شده است. این محدوده در حد فاصل 53 درجه و 10 دقیقه تا 53 درجه و 59 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 8 دقیقه تا 36 درجه و 24 دقیقه عرض شمالی واقع شده است.
حوضه آبریز رودخانه چهاردانگه بوسعت 1198 کیلومتر مربع 30 درصد از کل حوضه آبریز رودخانه تجن را بخود اختصاص داده است. در حال حاضر جریانهای سالانه رودخانه چهاردانگه بمیزان متوسط سالانه حدود 90 میلیون متر مکعب همراه با جریانهای تنظیمی سد تجن و سایر جریانهای حوضه میانی، جهت رفع نیازهای مختلف آبی در دشت تجن مورد استفاده قرار گرفته و مازاد آن به دریای خزر تخلیه شده و از دسترس خارج می گردد.
محل پیشنهادی برای محور سد بر روی رودخانه چهاردانگه در محلی به نام چرگت در فاصله 54 کیلومتری از محل الحاق رودخانه چهاردانگه به شاخه اصلی تجن میباشد.
در شکل شماره - 1 - حوضه آبریز چهاردانگه و موقعیت پیشنهادی سد نشان داده شده است.
شکل - 1 - حوضه آبریز رودخانه چهاردانگه و موقعیت پیشنهادی سد
-2 مواد و روشها
برای مشخص نمودن مشخصات بهینه سد مخزنی چهاردانگه از نرم افزار پیشرفته WEAP که کارایی بالا در ارزیابی مصارف و نیازها دارد استفاده شده است. در این ارتباط و در ادامه ، رودخانه چهاردانگه در نرم افزار Weap با استفاده از آیکون های موجود به صورت شکل - 2 - ترسیم گردید.
-3 داده های ورودی به مدل
-1-3 آبدهی رودخانه چهاردانگه
برای برآورد آبدهی رودخانه چهاردانگه در محل چرگت از آمار ایستگاه هیدرومتری ورند که نزدیک به محل الحاق رودخانه چهاردانگه به رودخانه اصلی تجن میباشد، استفاده شده است. آبدهی برآورد شده در محل چرگت در طول دوره آماری 30 ساله از سال 1355-56تا 1384-85 در جدول - 1 - نشان داده شده است. همانطور که مشاهده می شود میانگین آبدهی درازمدت رودخانه چهاردانگه در محل سد، 32/4 میلیون متر مکعب 1/01 - مترمکعب بر ثانیه - میباشد.
جدول - 1 - آبدهی رودخانه چهاردانگه در محل چرگت - میلیون متر مکعب -
