بخشی از مقاله
چکیده
تالاب آق قلعه، سایتی به مساحتی حدود 345 هکتار با برخورداري از تنوع زیستی بالا، نقش مهمی در عملکردهاي هیدرولوژیکی منطقه ایفا می کند. در این تحقیق جهت اعمال فرض ها و تعدیل ها براي گنجاندن اثر تمامی عوامل محیطی محلی مؤثر از جمله نوع تشت و اندازه و شرایط محیط بالادست - فچ - و جهت وزش باد بر ضریب تشت - - KP از چهار روش: فائو، اشنایدر، ضریب تشت نشریه 24 فائو و ضریب تشت کلاسA جهت تبخیر از سطح آزاد آب براي منطقه طرح براي گیاهان تالابی با پوشش گیاهی کوتاه و در شرایط بدون تنش استفاده گردید.
نتایج حاکی از آن است با توجه به پارامترهاي ورودي و خروجی شامل بیشترین مقدار متوسط تبخیر از تالاب برابر 214/99 میلیمتر در مرداد ماه و با احتساب ترکیب وزنی %70 گیاهان تالابی - نی - و %30 سطح آزاد آب، متوسط بارش سالانه برابر 322/76 میلیمتر و رواناب سالانه ورودي از حوضه مشرف به تالاب برابر 56/80 میلیمتر براي سطح 310 هکتاري سطح مستقیم تالابحدوداً داراي 669 میلیمتر کاهش ورودي که بیشترین مقدار آن در مرداد ماه - 212/06 میلیمتر - بوده که این مقدار کمبود بایستی از طریق کانال FC یا پمپاژ آب از سد حسنلو یا زهکش کناري جهت ادامه اکوسیستم منطقه جبران گردد.
-1 مقدمه
با توجه به اهمیت تالابها از نظر زیستگاه جانوران، پرندگان، آبزیان و گیاهان و انواع کارکردهاي مختلف هیدرولیکی، اکولوژیکی، اقتصادي، اجتماعی و گردشگري و تهدیدهایی که حیات آنها را در معرض خطر قرار داده، حفاظت از آنها به عنوان ثروت ملی امري ضروري محسوب میشود. اکوسیستم هاي مختلف با توجه به خصوصیات پایه و اجزا تشکیل دهنده نیازمند آب به عنوان یکی از مواد اولیهمی باشد. نقش آب در اکوسیستم از دو جنبه قابل بررسی است: از یکسو آب در فرآیند هاي طبیعی پایه ارگانیسم ها مورد نیازمی باشد و از سوي دیگر از لحاظ زیستگاهی داراي اهمیت است. اما در مباحث مربوط به تامین نیاز آبی تالاب هر دو جنبه کاربرد داشته اما غالباً کارکرد زیستگاهی آن نقش مهمتري را ایفامیکند.
مطابق تعریف کنوانسیونرامسر، تخصیص آب به اك.سیستم هاي تالابی عبارت است از: کمیت و کیفیتی از آب که جهت حفظ یک ویژگی اکولوژیکی مشخص منابع آب براي تامین پایداري کارکردها و خدمات یک اکوسیستم تالابی مشخص مورد نیازمی باشد.[1] تالابهادر حالت کلی شامل انواع رودخانه ايوماندابیرا شامل می شوند. از نظر اکولوژیک و هیدرولوژیک این دو گروه تالاب ها رفتارهاکاملاًي متفاوتیدارند و این موضوع باید در محاسبه نیاز آبی آنها مد نظر باشد. عمده ترین تفاوت این دو گروه تالابها وجود ذخیره آبی است.
تالابهاي ماندابی متناسب با مساحت و مورفولوژي مخزن داراي ذخیره آبی هستند و در حالی که تالاب هاي رودخانه هاعملاًي ذخیره آبی وجود ندارد و میزان موجودي آب وابسته به جریان آب است. [2] اهمیت مجموعه آق قلعه که دستخوش تغییر بوده و از هر طرف توسط رقیبانسنتی - کشاورزي و صنعت - در حال دست یابی به حریم آن است سبب شده تا بعنوان سایت مهم جهت حفاظت در اداره کل حفاظت محیطزیست ثبت گردد. در تحقیقحاضر تاثیرپارامتر تبخیر از سطح آزاد آب به عنوان یکی از آیتمهاي هوا و اقلیم مرتبط با محاسبه نیاز آبی تالابها به ویژه براي تالابهاي ماندابکهی سطح نسبتاً وسیعی آب را در معرض عوامل اقلیمی قرار می دهند بسیار اهمیت دارد.
-2 مواد و روشها
بررسی اجمالی منطقه مورد مطالعه
تالاب شورگل - حسنلو - در غرب جاده مهاباد به اورمیه و در حدود 20 کیلومتري شرق نقده و در موقعیتغرافیاییج َ 28وْ 45طول شرقی و َ 01وْ 37 عرض شمالی قرار گرفته است. مساحت تالاب در حدود 1100 هکتار و در ارتفاع 1290 متري از سطح آبهاي آزاد قرار دارد. در سال 1354 به همراه تالاب یادگارلو و درگه سنگی به عنوان تالاب بینالمللی ثبت شده است و قوانین شکار و صید در آنجاري است.
تالاب آق قلعه، سایتتالابیبه مساحتی حدود 345 هکتار در زمان پرآبی و 15 هکتار در زمان کمآبیمی باشد که در دهه اخیر به عنوان جایگزینی براي تالاب شورگل بوجود آمد و در واقع این تالاب بخشی از اراضی بدون آب تالاب شور گل میباشد.این تالاب یکی از زیستگاههاي بسیارخوب براي پرندگان مهاجر بهار و تابستان و پرندگان جوجه آور میباشدکه گونههاي مهمی را نیز مورد حمایت قرار میدهد. از نکات جالب توجه وجود جمعیت قابل توجهی از پرندگانی نظیر فلامینگو، باکلان کوچک، چوبپا، اردك تاجدار و حواصیل شب در تابستان سال92 بود که در کل بیش از 20000قطعه پرنده آبزي و کنار آبزي در این تالاب شمارش گردید. از لحاظ هیدرولوژیکی، حوضه مشرف به تالاب داراي مساحت 70/86 کیلومترمربع و ضریب رواناب 0/181 می باشد. [3] در شکل - - 1، موقعیت شهرستان نقده در استان آذربایجان غربی و تصویر ماهواره اي محدوده تالاب آق قلعه نمایش داده شده است.
داده هاي تحقیق
به طور معمول داده هاي اقلیمی جهت استفاده در محاسبه نیاز آبی به ویژه در زمانی که مقرر است نیاز آبی ماهانه نیز مشخص گردد، دسترسی به داده هاي تفکیکی تبخیر ماهانه اهمیت دارد. بنابراین در محاسبه نیاز آبی تالابها علاوه بر تدقیق اطلاعات مربوط به تبخیر واقعی از سطح تالاب، تفکیک داده هاي مربوط به متوسط تبخیر ماهانه نیز در دسترس قرار داشته است. در این بررسی براي یک دوره آماري 21 ساله، با بررسی ماتریس فاصله بین ایستگاههاي موجود در منطقه و اطراف آن، جهت تحلیل بارش درازمدت و کوتاه مدت منطقه و گرادیان آنها، از ایستگاههاي باران سنجی گرد نقده، پل بهراملو، یونسکو و ایستگاهتبخیرسنجی مهماندار و همچنین ایستگاه سینوپتیک نقده استفاده شده است. همچنین جهت برآورد عوامل هواشناسی از جمله دما، رطوبت نسبی، باد و... از ایستگاه تبخیرسنجی مهماندار و همچنین ایستگاه سینوپتیک نقده استفاده شده است. موقعیت جغرافیایی و مشخصات عمومی ایستگاههاي مورد مطالعه در جدول - 1 - ارائه گردیده است.
