بخشی از مقاله
از نظر بیولوژیکی و شیمیایی ترکیبات همگنی نیستند ازت دار هستند و اکثراً در گیاهان وجود دارد در تعدادی از حیوانات هم دیده می شود و قبلاً آلکالوئید ها را در آزمایشگاه بطور مصنوعی تهیه کرده اند و آلکالوئیدها عامل آمین را دارند به همین دلیل اغلب خاصیت بازی دارند. بخصوص آلکالوئید هایی که در داروسازی و پزشکی استفاد می شوند و دارای اثرات فیزیولوژیکی هستند.
در بین گیاهان:
1- نهاندانگان Angiosperm
2- لگومینوزهاleguminuosae
3- پاپاوراسی papaveraceas
4-Ranunculaceas
5- روبیاسن Rubiaceae
6-سولاناسه Solanaceae
7- ببریداسی Berberidaceae
از نظر تولید آلکالوبید بیار جالب می باشد
گیاهان خانواده لابیه وروزاسه فاقد آلکالوئید هستند.
گیاهان بازدانه Gymnosperm به ندرت دارای آلکالوئید می باشند.
گفته شده که گیاهان تک ر تولید آلکالوئید نمی کنند. ولی تحقیقات نشان داده که گیاهان خانواده آماریلید Amarylidaceae و لیلیاسه Liliaceae از همزین خانواده های گیاهی هستند که تولید آلکالوئید می کنند.
آلکالوئید ممکن است در اندامهای مختلف گیاه وجود داشته باشد.
دانه: نواومیک، کلشیک
میوه: فلفل سیاه، شوکران
برگها: بلادون، هیوسیاموسی
ریشه ها: آرکونیت، بلادون
ریزم و ریشه ها: ایپکا، هیدراستیل
پوست: سکنونا، انار
آلکالوئیدها در قارچها هم وجود دارند مانند: ارگو و قارچ آمانیتا
روشهای نگهداری آلکالوئیدها مختلف است.
1- اسم آلکالوئید ممکن است از اسم کلی گیاه مولد آن گرفته شده باشد
( هیدراستین، آتروپین)
2- اسم اختصاصی گیاه مولد آلکالوئید( کوکائین، بلادومین)
3- اسم معمولی گیاه دارویی( ارگوتامین)
4- خاصیت فیزیولوژیکی( امتین، مرفین)
5- و اسم کاشف آلکالوئید که به ندرت استفاده می شود پله تیرسین
بر ای تشخیص آلکالوئید های مختلف که بدست می آید از افزودن پیشوند یا پسوند استفاده می شود کنین و کنیدین، هیدروکنین طبق قرارداد بین المللی آخر اسم در آلکالوئید باید به حروف(آی ، ای، ئن) ختم می شود .
آلکالوئید معمولاً دارای یک اتم ازت است. بعضی از آلکالوئید ها مانند الذگوتامین ممکن است تا پنج عدد ازت در مولکول آن وجود داشته باشد و اتم ازت ممکن است به صورت آمین نوع اول و دوم و سوم باشد چنین ترکیبی دارا ی خاصیت قلیایی است. قدرت این ترکیب بستگی به ساختمان مولکول و محل قرار گرفتن سایر عوامل در مولکول دارد.
آلکالوئید هایی که اتم ا زت چهار ظرفیتی دارند مانند کلروهیدارت توبوکورارین یا کلروهیدرات موسکادبن از نظرکلی چزء آلکالوئید محسوب نمی شود.چون اتم ازت در این ترکیبات فاقد اتم هیدروژن است. و خواص شیمیایی آن کاملاً متفاوت است. ولی از نظر سهولت این ترکیبات نیز جزء آلکالوئید ها طبقه بندی می شوند.
سایر تر کیبات ازت دار که دارای خواص فیزیولوژیکی هستند نیز جزء آلکالوئید ها قرار می گیرند مانند بازهای پودین،پریمیدن آلکالوئید ها دارای خواص شیمیایی و فیزیکی مشترک زیادی هستند.
اغلب در آب غیرمحلول هستند و با اسید تولید املاح محلول در آب را می نمایند. آلکالوئیدهاییکه آزاد هستند در اتروکلروفرم محلولند ولی املاح آنها در این حلالها غیر محلول هستند. به این ترتیب آلکالوئیدها را می توان جدا خالص و تبیین مقدار نمود.اکثرآلکالوئیدها به صور متبلور و جامد هستند. بعضی از آنها بی شکل و تعدادی نیز که فاقد اکسیژن هستند بصورت مایع هستند مثل کونی شین – نیکوتین- املاح آلکالوئید معمولاً متبلور هستند خواص و شکل میکروسکوپی این کریستالها اغلب وسیله ای جهت تشخیص سریع آنها می باشد.
آلکالوئیدها که معمولاً از روی ساختمان هستند مولکلو آنها طبقه بندی می کنند.
هسته های اصلی آلکالوئید ها و سایر دارو ها آلوکولین و لوبلین و پلتیرین ، کونی این و نیکوتین از مشتقات پیریدین و پیرپریدین می باشند آتروپین، هیوسیامین، و هیوسین از مشتقات پروپان هستند که از تجمع مولکولهای پیرولیدین پی پریدین می با شند.
آلکالوئیدهای سنکونا،( کنین، کیندین، سنکونین، سنکوئیدین) دارای هسته کینونین آلکالوئیدها ی هیدراتین(+)توبوکوراوین و استین و آلکالوئیدها را که درای هسته است ایزوکینولین می باشد.
آلکالوئیدهای دیگر که شامل ارگوووین، رزوپین، استریکنین هستند از هسته ی اندول مشتق شده اند و پیلوکاوپین دارای هسته ایمیدازول است.
کافئین،تئوبروبیناز دسته بازهای پورین هستند ومرفین کدئین دارای هسته ی فنانترن می باشند.
آکونی تی و پروتووارتین دارای ساختمان استروئیدی( سیلکوپنتانوفنانترن)هستند آلکالوئیدها مانند سایر آمین ها تشکیل املاح مضاعف با ترکییبات جیوه، طلا، پلاتین، وسایر فلزات سنگین را می دهند این املاح مضاعف اغلب به صورت رسوب هستند.
و تعدادی از آنها قابل تشخیص به روش میکروکریستالوگرافی هستند.
واگزاپبدیدرو پتاسیم میر یدوور جیوه و پتاسیم از معرفهای عمومی آلکالوئیدها هستند.
آلکالوئیدها اغلب تلخ مزه هستند.
اعمال آلکالوئیدها ازگیاهان بطورکلی :
1- مواد سمی که سبب محافظت گیاهان در برابر حشرات و حیوانات می گردند.
2- حاصل از آفرین متابولیسم واکنشهای ضد موادی که برای گیاه زیان آورند می باشند.
3- ممکن است اثری مشابه هورمونها داشته و دارای عمل تنظیم کننده در رشد نباتات باشند.
4- مواد ذخیره ای هستند که بعدها بعنوان منبع ازت یا عناصر دیگر مورد نیاز گیاه بکار می روند.
گیاهانی که دارای سم و مزه ی تلخ هستند در برابر حیوانات وحرارت از خود محافظت می کنند درصورتی که گیاهان دیگری که فاقد چنین موادی هستند راحت تر توسط حشرات و حیوانات از بین می روند.
همچنین علت تولید آلکالوئید در گیاهان را می توان نتیجه تکامل متابولیسم گیاهان دانست زیرا تولید آلکالوئیدها در گیاهان بوسیله ژنها کنترل می گردد از این رو د رگیاهان مواد آلکالوئیدها به علت پدیده جهش یافتن واکنشهای اضافی متابولیکی تکمیل گردیده است. صرفنظر از مورد استفده بودن یا نبودن آلکالوئیدها هنوز وظیفه شخصی در گیاهان برای آنها مشخص نشده است. ممکن است
آلکالوئیدها نیتجه اشباه متابولیکی باشند و هنگامی که گیاه به مرحله نهایی سازش با محیط خود برسد بدین وسیله قادر به کنترل و عدم تولید آن می گردد. از این رو میتوان تصور کرد که آلکالوئیدها دسته ای از مواد زائد هستند که در موجودات مولد آنها باقی می مانند. واکنشهایی که برای تولید آلکالوئیدها در گیاهان انجام می شود نیاز به انرژی زیادی دارد.
خاصیت فاماکولوژیگی آلکالوئیدها نیز بسیار متفاوت است. بعضی از آنها مرفین و کدئین ضد درد مخور هستند در حالی که گروه دیگر مانند استرویکنین و بروسین محرک سلسله اعصاب مرکزی می باشد.
ازپین قادر است فشار خون را پایین بیاورد درواقع آلکالوئیدها قادرند انواع مختلف فعالیتهای فیزیولوژیکی را باعث شوند.
طبقه بندی آلکالوئیدها برحسب ساختمان حلقه با هسته های مهم آنها:
1- آلکالوئیدهای گروه پیریدین و پی پریدین
2- آلکالوئیدهای گروه تروپان
3- آلکالوئیدهای گروه ایزوکینولین
4- آلکالوئیدهای گروه کینولین
5- آلکالوئیدهای گروه اندول
6- آلکالوئیدهای گروه ایمیدازول
7- استرویید آلکالویید ها
8- آلکالوئیدهای گروه لوپی نان
9-گروه آلکامین ها( آلکالوبیدآمین)
10- گروه پورین
1- آلکالوئیدهای گروه پیریدین و پی پریدین:
دراثر احیاء پیریدیدن( آمین نوع سوم) به( باز نوع دوم) پی پریدین تبدیل می گردد این دو هسته اساس این گروه از آلکالوئیدها را تشکیل می دهند.
این گروه از آلکالوئیدها به چهار گروه کوچکتر تقسیم می شوند:
1- مشتقات پی پریدین در فلفل سیاه
2- مشتقات آلفاپروپیل پی پریدین شامل کو این در شوکران
3- مشتقات اسید نیکوتی نیک شامل آرکولین در آرکا
4- مشتق پریدین و پیرولیدی مانند نیکوتین موجود در تنباکو
مهمترین گیاهان وآلکالوئیدهای این گروه
1- آرکا: آ رکولین برم هیدرات
2- لوبلیا: لوبلین
3- انار: تانات پلتیرین
4- شوکران: کونی این
5- فلفل سیاه: پی پرین
6- توتون: نیکوتین و آنابازین
نیکوتین و آنابازین ترکیباتی هستند که در ریشه گیاهان تولید می شوند ولی تولید مقدار کم و همچنین واکنشهایی مانند(\ متیله شدن نیکوتین در برگها نیز صورت می گیرد)
آلکالوئیدهای پوست انار:
ایزوپلتیرین و آلکالوئیدهای موجود در انار از مشتقات پی پریدین است.
آرکا: این گیاه نخل مرتفع و زیبایی است که درنواحی حاره کشت می شود.
دانه های این گیاه پس از رسیدن از میوه ها جدا مینمایند ودر آب جوش آهک دارد قرار میدهند و سپس خشک می کنند.
آرکا دارای چندین آلکالوئی د از مشتقات احیاء شده پیریدین می باشد ماند آرکولین( استرمتیلیک آرکائیدین) آرکائیدین( ان- متیل گواسین)، گواسین(تتراهیدرونیکوتی نیک اسید) و گواکولین( استرمتیلیک گواسین) آرکولین آلکالوئیدی مایع است آرکا د ارای تانن 15 درصد چربی و اسانسهای فرار و مواد صمغی است.
موارد استعمال دارویی است که در دامپزشکی آن را به عنوان ضد کرم بکار می برند.
تنباکوی هندی از برگ و سرشاخه های خشک شده لوبلیا انفلاتا Lobelia inflatal از خانواده لوبلیا است.
لوبلیا گیاهی است یک ساله بومی نواحی شرقی و مرکزی آمریکا است. زمان جمع آوری آن نگامی است که قسمتی از کپسولها شروع به سوراخ شدن می نمایند. این گیاه توسط سرخپوستان امریکایی به جای تنباکو بکار برده میشود.
ترکیب شیمیایی : لوبلیا دارای بیش از چهارده آلکالوئید است که مهمترین آنها لوبلین است.
همچنین دارا ی یک اسانس فار بابوی زننده، رزین و مواد جربی و صمغ می باشد.
تشخیص لوبلین یا آلفالوبلین از مخلوط الکالوئید های لوبیا به صورت کریستال های بی رنگ در آب و محلول الکل گرم است.
سابقاً فرآورد ه های جالینوس لوبلیا را بعنوان خلط آور مصرف می کردند. لوبلین آلکالوئیدی است که محرک مرکز تنفس است ولی اثر آن گاهی اوقات زیاد مطمئن نیست و دوره ی آن کوتاه است چون اثرات لوبلین مشابه نیکوتین است از سولفات لوبلین به مقدار 5/0 تا 5/1 در روز به صورت قرص برای ترک عادت سیگار بکار می برند.
انار: ( پوست، ریشه و ساقه )
انار از خانواده پونیکای است و مخلوطی از تانن های مختلف می باشد.
پوست خشک ریشه حاوی 2% تانن می باشد پوست، ساقه و ریشه انار که از زمانهای قدیم برضد کرم تنیا بکار می بردند دیوسکویدس جوشانده دو ریشه را جهت دفع کرمهای پهن بکار می برده است.
مده ضد کرم این گیاه عبارت است از آلکالوئیدهای
پائین تر که مخلوطی این چهار آلکالوئید است غلظت آلکالوئیدها در پوست ساقه بین 35/0 تا 6/0 درصد و در ریشه ها تا 3 درصد می رس.
چهار آلکالوئید موجود در پوست عبارتند از: پلتیرین، پزودوپلترین، متیلایزوپلتیرین و در بین این آلکالوئیدها فقط پزودوپلتیرین متبلور است و مابقی بصورت مایع روغنی می بانشد.
تانات پلتیرین مخلوطی به نسبت های متفاوت از تانات انواع آلکالوئی های پوست انار می باشد. تانات پلتیرین را بعنوان تنی فوژوو ورمیفوژ به مقدار 250 میلی گرم درروزبه کار می برند.
شوکران:
شوکران ا زخانواده چتریان می باشد گیاهی دو ساله و بومی اروپا است ولی در امریکا و بعضی نقاط آسیا می روید. میوه های آن را هنگامی که رشد کامل می نماید ولی هنوز نیز می باشند جمع آوری و به دقت خشک می کنند. یونانیان قدیم از شوکران برای کشتن بزه کاران استفاده می کردند. و سقراط نیز بوسیله ی دم کرده ی این گیاه به قتل رسیده است. مهمترین آلکالوئید شوکران کونی این است که به صورت مایع بی رنگ و به دو نوع ایزونوی وجود دارد. درشوکران متیل کونی این و آلفاکونی شین، کونهیرین و پزودو کونهیدین نیزوجود دارد.
مقدار آلکالوئید ها در گیاه درمواقع مختلف سال متفاوت است هرچه میوه رسیده تر باشد از مقدار آلکالوئیدها کاسته می گردد. میوه های سبز محتوی 6/1 درصد میوه های نیمه رسید، 3/1 درصد و میوه های کاملاً رسیده دارای یک درصد آلکالوئید می باشند.
میوه های شوکران به میوه های آنیس بسیار شبیه است وبرای تقلب ممکن است آنها را به هم اضافه کنند که باعث مسمومیت توسط آلکالوئیدهای شوکران می شود با انجام آزمایش قلیایی می توان میوه های شوکران و آنین را از هم تشخیص داد. کونی این تجاری دارای بوی نامطبوعی است و آن به دلیل وجود آلکالوئید کونی شین است در گذشته از گیاه شوکران بعنوان یک داروی
ضداسپاسم، مسکن و آرام کننده بکار می بردند. اثر الکالوئید بررسی گانگلیونهای محیطی مانند اثر نیکوتین می باشد. امروزه ازاین گیاه در طب استفاده نمی شود. ولی به دلیل فراوان بودن آن و احتمال مسمومیت در اثر مصرف آن دارواسازها باید آنرا بشناسند.
دیگر آلکالوئیدهای گروه پیریدین، پی پریدین، موجود در فلفل سیاه و نیکوتین موجود درتنباکو می باشد.
2- آلکالوئیدهای گروه تروپان:
تروپان عبارت است از یک جسم دو حلقه ای که از تجمع پیرولیدین حاصل از ماده اولیه(اورنی تین) باسه مولکول استات بدست می آید.
کوکائین:
داروها و آلکالوئیدهای مهم این گروه عبارتند از: برگ بلادون،ریشه بلادون، هیوسیاموس، استامونیوم، آتروپین، هیوسیامین، اسکوپولامین، کوکاو کوکا برگ بلادونا شامل برگهای خشک شده و سرشاخه های میوه دار گیاه آتروپا بلادونا از نوع آکومی ناتا از خانواده سولانامی می باشند برگ بلادون نباید کمتر از 35/0 درصد آلکالوئید داشته باشد.
ریشه بلادونا ریشه خشک شده آتروپا بلادونا است و نباید کمتراز 45/10 درصدآلکالوئید داشته باشد.
آتروپا از کلمه آتروپوس به معنای غیرقابل انعطاف و اسم یکی از اساطیر یونان بوده است که باعث مرگ می شود و به نظر می رسد که مربوط به خاصیت سمی دارو است.
بلادونا در زبان ایتالیایی از دو جزء بلا به معنی زیبا و دونا به معنی زن مشتق شده است و در اثر ریختن شیرابه میوه ها بداخل چشم سبب بازشدن مردمک و درشت به نظر رسیدن چشمان می گردد.
آتروپلادونا گیاهی است پایا به ارتفاع یک متر و بومی نواحی مرکزی و جنوبی اروپا است ولی امروزه در اکثر نقاط جهان کشت آن متداول است. محصول تجارتی آن از شبه جزیره بالکان بدست می آید. بلادون خاصیت بازکنندگی مردمک چشم و خاصیت مسکن دارد در ابتدا برگ بلادون مورد استفاده بود ولی بعداً ریشه آن نیز بکار برده شد.
برای برداشت محصول شاخه را هنگامی که میوه ها شروع به رشد می نمایند از نیمه قطع می کنند. و در این مرحله برگهای محتوی حداکثر مقدار آلکالوئید می باشد پس از باران یا آب دادن محصول ثانویه این گیاه تولید می شود. و برگها را در مرحله ی دوم و در فصل پائیز جمع آوری می
کنند. ریشه ها را نیز در پائیز از خاک خارج می کنند. ریشه های بزرگ را به قطعات کوچکتر تقسیم می کنند. تا راحت تر خشک شود. آلکالوئید رااز برگهای خشک یا نیمه خشک بوسیله آب اسیددار استخراج می کنند. بهترین نوع برگ بوسیله دستچین کردن به دست می آید و بهتر است که آنرا در حرارت کم و در داخل مدت خشک کنند.
مشخصات بلادون:
برگ بلادون اغلب به صورت غیرمنظم و کرکدار می باشد ساقه های توخالی و استوانه ای شکل هستند. برگهای آن به طول 5 یا 25 عرض آن 4 تا 12 سانتی مترا ست. سطح فوقانی سبز تیره و سطح تحتانی سبز خاکستری است.
گلها به طول 5/1 تا 2 سانتی متر و دارای پنج گلبرگ هستند طو ل هر کدام یک cm و رنگ زرد و ارغوانی می باشد. میوه ها گرد و به رنگ قهوه ای تیره یا سیاه به قطر 12 میلی متر و تعداد زیادی دانه هستند. دانه ها به رنگ قهوه ای می باشند و بوی آن مشخص و مشابه بوی توتون و طعم آن تلخ و زننده است.
ریشه ها استوانه ای یا پیچ خورده و شاخه دار هستند ضخامت آنها بین 5/0 تا 4 سانتی متر و اغلب خرد می شوند. بوی مشخصی دارد و در صورت مرطوب بودن مخدر و مزه آن شیرین و زننده است.
ترکیبات شیمیایی
مخلوط ریشه و برگ بلادونا معمولاً تا حود یک درصد آلکالوئید دارد که شامل هیوسیامین و آتروپین است. آتروپین معمولاً به مقدار بسیار کمی در گیاه تازه وجود دارد. و معمولاً از اسیزاسیون هیوسیامین هنگام استخراج بدست می آید. آلکالوئید های دیگری در ریشه این گیاه و جود دارد که در برگ وجود ندارند این آلکالوئیدها آپواتروپین بلادونین، کوشکو هیگرین و اسکوپولامین است.
معرف و مقدار خوراک
بلادون داروئی آرام کننده ی اعصاب پاراسمپاتیک است و به این دلیل آن را بعنوان یک عامل ضد تشنج به کار می برند. و همچنین دارای خاصیت آنی کلی نرژیک است و آن برای کنترل تحریکات عصبی دستگاه گوارشی و اسپاسم لوله های ادراری بکار می برند.
عوارض این دارو:
اختلالات بینایی که در اثر بازشدن مردمک چشم بوجود می آید. خشک شدن دهان حالت گیجی و افزایش ضربان قلب برگ بلادون را اکثراً بصورت تنطور بلادون بکار می برند مقدار مصرف آن بستگی به وضع بیمار دارد.
تقلبها
به جای برگ بلادون اغلب برگهای اسکوبولا و برگهای سولانوم نیگروم و غیره را بکار می برند. ریشه بلادون را نیز اغلب با افزودن ریشه اسکوبولا ختمی و اینولا بصورت تقلبی استفاده می کند. می توان آنها را روی مشخصات بافتی شان تشخیص داد.
فرآورده های بلادون
ترکیبات بلادون همراه با داروهای خواب آور( باربیتوریکها) به مقدار زیاد مصرف می کنند. مانند دوناتال Donatal بارداز Bardase بوتی بل Butibel و دلکادون Delcadon.
از نظر تجاری هیچگاه آلکالوئیدها خاصی که از بلادنون استخراج می شود بلکه همیشه مخلوط آلکالوئید های آنرا بکار می برند. فرآورده های رسمی هیوساموی و استرامونیوم معمولاً به صورت پودر،عصاره خشک، عصاره مایع و یا نتتور بکار می رود.
آلکالوئیدهای سولاناسه ها:
مهمترین آلکالوئیدهای این گروه عبارتند از ال هیوسیامون ، و ایزومر آن آتروپینو اسکوپلولامین یا هیوسین و آنیدرآتروپین(آپرآتروپین و استرئوایزومرآن، بلادونین) می بانشد این آلکالوئیدها مشتق تروپین و استر هستند.
نوآوریهای تجاری
برم هیدارت هیوسیامین شبیه سولفات می باشد و نسبت به نور حساس استو و خواص آن مانند سولفات هیوسیامین ا ست( سولفاته یوسیامین به صورت کریستالهای بی بو است) و اگر در مجاورت نورقرار بگیرند خاصیت شکنندگی نور را پیدا می کنند. سولفات هیوسیامین سمی نتی کلی نرژیک و فوق العاده است.)
ترکیباتی که شامل هیوسیامین هستند عبارتند ازک فنافن، لوسین، نوردونال، و کالمی تول آتروپین: ان یآلکالوید از منابع گیاهی معمولاً از آتروپابلادونا دو دارتوا و هیوسماموس بدست م یاورند. آلکالوئیدی است بسیار سمی و خطرناک تهیه این آلکالوئید به طریق مصنوعی گرانتر از تهیه از طریق طبیعی می باشد. این آلکالوئید بطور طبیعی در گیاهان سولانسه وجود ندارد آلکالوئید آتروپین از هیوسیامون استخراج می شود.
آلکالوئید اسکوپولامین یا هیوسین:
این آلکلوئید از نظر شیمیایی یک استر است و در اثر هیدرولیز یه اسید تروپیک و اسکوپولین تجزیه می گردد. این آلکالوئید بازی مشابه آتروپین است.
هیوسین جسمی است بی رنگ محلول کروفرمی آن به صورت مایع شربتی می باشد.
برم هیدرات اسکوپولامین به صورت کریستالهای مفید با پودر سفید بدون بو می باشدو جمسی است فوق العتده سمی از نظر فارمالوژیکی دارای خاصیت آنتی لولی نرژیک می باشد.
از این ماده در پیوند قرنیه استفاده می شود. برم هیدرات اسکوپولامین خواب آور بسیار قوی است و خواب حاصل از آن مشابه خواب طبیعی است.
آتروپین سبب فلج کامل الیاف اعصاب محیطی پاراسمپاتیک می گردد.( اثر پاراسمپاتولی نیک) . بنابرای اثر آن به صورت باز کننده مردمک چشم و ضد ترشح بزاق و خشک کننده ترشحات است. و بعنوان ترباق تر کیبات مانع شونده کولین استراز پیلوکارپین، فیزوستیگین، و موسکارین وسموم حشره کش فسفره بکار می رود.
آتروپین جسمی است ضد تشنج و باعث عروق سطحی قرمز شن پوست می گردد. مقدار کم آتروپین موجب تحریک تنفس و قلب می گردد. مصرف موضعی آن سبب بی حسی یا فلج ناقص اعصاب می گردد. مصرف آن در پمادها محصولات استعمال خارچی سبب کم شدن درد می گردد.
آتروپین ابتدا سبب تحریک و بعد تولید فلج بعضی از مراکز معزی و نخاعی می شود.
هیوسیامین قادر است انقباضاتی را که در اثر بکاربردن گلوکزیدهای ملین درروده ها ایجاد می شود بدون کم کردن اثرمسهلی آنها برطرف نماید.
هیوسیامین در بیماریهای مسافرتی هم استفاده می شود اثر اسکوپولامین مشابه هیوسیامین است ولی روی مراکز اعصاب قوی تر است هیوسیامین را گاهی جهت آرام کردن دیوانگان هم بکار می برند.
در گذشته از مخلوط اسکوپولامین با مرفین برای ایجاد خواب و مسکن در موقع وضع حمل به کار می بردند ولی به دلیل خطراتی که ایجاد می کرد امروز از آن انتقاد نمی شود .
علائم مسمومیت که ممکن است با آتروپین اسکوپولامین و تنتور بلادون ظاهر شود عبارتند از: قرمزشدن پوست، خشک شدن دهان، اشکال در دفع ادرار، دردردچشم، اشکال در بینایی و حساسیت نسبت به نور، فرآورده های ضد اسید مانند ژل آلومینیوم در صورتی که به همراه یکی از این استفاده شود ممکن است باعث کم شدن جذب دارو شود.
تعدادد زیادی از حیوانات علفخوار به دلیل مکانیسم مخصوصی که دارند قادرند اثر سمی هیوسیامین را خنثی نمایند. مانندخرگوش که می توند فقط از برگ بلادون تغذیه کند. حلزون و تعداد زیادی از نرم تنان نیزنسبت به این آلکالوئید حساس نیستند.
این گیاه از خانواده سولاناسه می باشد هیوسیامین گیاهی یک ساله یا دوساله و بومی اروپا و غرب آسیا است و امروزه د ر اکثر نقاط چهان به دست می آید. مهمترین کشورهای تولیدکننده آن بلژیک و مجارستان می باشند.
برگهای این گیاه را زمانی که گلها به اکثر رشد خود رسیده اند جمع آوری و به دقت خشک می کنند.
مشخصات برگ هیوسیامون اغلب به صورت توده غیرمنظم کرکدار می باشد سافه های آن فوقانی و استوانه ای شکل به قطر 2 تا 7 میلیمتر و طول یک تا 5/3 سانتی مترو برگهای آن بیضی شکل و به طول 10 سانتی مت و عرض 2 تا 7 سانتیمتر می باشد. و سطح فوقانی سبز تیره و سطح تحتانی سبز قهوه ای است. گلهای آن لوله ای و دارای پنج لپه و به رنگهای ارغوانی یا زرد می
باشند.دانه های داخل میوه قرار داند و طول آنها یک میلیمتر و به رنگ قهوهای تیره یا سیاه ومحتوی جنین کوچکی می باشد بوی آن مشخص و مزه تلخ و زننده ای دارد.
ترکیبات مهم:
هیوسیاموس دارای آلکالوئیدهای هیوسیامین و اسکوپولامین می باشد.
مصرف:
هیوسیامین دارویی است پاراسمپاتولی نیک ولی داروی آن به ندرت در طب بکار می رود.
استرامون:
این گیاه از خانواد ه سولاناسه است.گیاهی یک ساله است و به ارتفاع دو متر محل رشد آن نواحی اطراف دریای خزر است. ولی امروزه در نقاط مختلف جهان کشت می شود. برگها وسر شاخه های گلدار را هنگامی که گل های گیاه باز شده است جمع آوری و به دقت خشک می کند. قسمت اعظم محصول تجارتی آن از آرژانتین و کشورهای اروپایی به دست می آید
مشخصات:
استرامون معمولاً به صورت توده ای غیرمنظم وجود دارد. ساقه های استوانه ای وپیچ خورده به قطر 2 تا 8 میلیمتر و برگهای بیضی شکل و به طول 6 تا 20 سانتیمتر و دارای لبه های غیرمنظم است که سطح فوقانی به رنگ قهوه ای مایل به سبز و در سطح تحتانی رگبرگ ها مشخص است. و بافتهای آن شکننده می باشد گلها بوته ای کوتاه و در قاعده آن میوه قراردارد. تعداد دانه ها زیاد می باشد استارمونیوم دارای بوی مشخص قوی و مخدر ، مزه نامطبوع وتهوع آور است.
مصرف:
استراموآ دارای خاصیت آنتی کلی نرژیک و اثر آن مشابه به آتروپین است. پور استراموآ را در فرآورده های جهت سوزانیدن و استنشاق خارات حاصله و برای آسم بکار می برند. این دارو در فرآورده هائی که تحت نام پودر آسم نامیده می شود به مقدار زیاد به فروش می رسانند تا جایی که معتادان به مواد مخدر به وجود آن پی بردند و از آن جهت ایجاد حالت تخدیر از خود استفاده نمودند.
دانه های استرامون:
کپسولهای رسیده را جمع آوری وخشک می کنند تا دانه ها خارج شوند. دانه های استراموآن به طول 3 تا 4 سانتی متر و بی رنگ آب یمایل به سیاه و دارای شبکه های بسیار ریزی می باشند. مهمترین آلکالوئید هایی این دانه هیوسیامین همراه با مقدار کمتری اسکوپولامین و مقدار جرئی آتروپین می باشد.
از علائم مسمومیت با دانه های استراموآن بازشدن مردمک چشم،ا شکال در بینایی خشک شدن پوست وترشحات، تشنگی شدید، هذیان، و از دست رفتن هوش می باشد.
درخت کوکا گیاه گوچکی است به ارتفاع دومتر بومی نواحی مشخص از آمریکای جنوبی است کوکا اسم اسپانیایی گیاه است.
سه نوع گیاه کوکا وجودد دارد. 1) کوکا با اریتروکسیلوم کوکا اسم سنسوس تریکت که تولید هواناکوکا می نماید دارای برگهای بزرگ به رنگ سبز تیره می باشد.
2)نوع اسپروستانوم که تولید ترکسیلوکوکا و کوکا ی جاوه مینماید و دارای برگهای کوچکتر باریکتر و نازک ترو رنگ آن سبز روشن است.
3) نوع نزوگراناتنس موریس که تولید تروکسیلوکوکا ودر کلمبیا مینماید و به نرت در تجارت دیده می شد.
برداشت محصول ازگیاه کوکا در سه نوبت در بهار، تابستان، و پائیز به وسیله کندن برگهااز شاخه ها انجام می گیرد. مقدار دارویی که صادر می شود بسیار کم و بیشترین قیمت آن توسط اهالی بومی برای جویدن یا جهت استخراج کوکائین بکار می رود. کشور پرو هر سال مقدار قابل ملاحظ
ه ای کوکائین خام صادر می کند.
برگهای کوکا دارای سه نوع آلکالوئید است و آلکرونین، تروپین، و هیگرین از بین این آلکالوئیدها فقط مشتقات آلگونین هسند که از نظر تجاری دارای ا همیت می باشند. که عبارتند از: کوکائین، سیناموئیل کوکائین، آلفاو بتا، تروکسیلین درخت کوکا برای اسپانیایی ها اهمیت فراوئانی داشته ردخت کوکا درخت مقدس ایکا می دانستند. اهالی بومی برگها را بطور ساده یا مخلوط با آهک جهت جویدن بکار می بردند. و به این وسیله قادر هستند که مسافت طولانی را بدون احساس خستگی و نیاز به غذا طی نمایند.
مصرف:
کوکائین و کلر هیدرات کوکائین دارای خاصیت بی حس کننده ی موضعی می باشد. بعنوان مصرف داخلی محرک مغزی است. استفاده آن به مقدارزیادی خاصیت مخدر دارد. به همین دلیل در اختیار داشتن این دارو بدون نسخه ازنظر قانونی جرم محسوب می شود.
آلکالوئیدهای گروه کینولین:
آلکالوئیدهایی که دارای هسته ی کینونین می باشند آنهائی هستند که از گیاه سنکونا بدست می آید و شامل کنین، کنیدین، سنکونین، سنکونیدین و آکرونایسین است.
سکنونا و آلکالوئیدهای آن تنها گروه آلکالوئید های کینونین می باشند که در حال حاضر مورد استعمال درمانی قرار دارند.
اگر پیتوفان بعنوان ماده ی اولیه جهت تولید کنین در گیاه سنکو ناشناخته شده است.
واکنشهایی که منجر به سنتز تولید تریپتوفان در نباتات عالی گردد هنوز روشن نیست ولی دو طریق کاملا مشخص که توانسته اند رد اشرشیاکلی و انواع قارچای ساکارومیسی تشخیص دهند
هردوی این مراحل مانند مشتقات فنیل پروپانوئیدها از اسید شی کی میمکک است که خود آن از متابلیسیم مواد قندی مشتق می گردند تولید می شود.
توسط اشرشیاکلی اسیدشی کی میک ابتدا فسفریله می شود و تولید شی کیمیک اسید که فسفات را می کند که دراثر عطری شدن بدن به اسیدآنترانیلیک و اتم ازت از قسمت آمیس گلوتامین منتقل می گردد. اسیدآنترانیلیک حاصل سپس با 5 فسفوریبوزیل 1 پیروفسفات ترکیب شده از طریقه یک جسم بینابینی و تولید( او- کاربوکسی فنیل آمینو) 1 دی اوکسی ریبولدز 5 فسفات را بوجود می آورد که سپس تحت واکنش بسته بندی شدن حلقه قرار می گیرد. و اندول 3 گلیسیرول فسفات را تولید می نماید آخرین مرحله در این دسته از واکنشها عبارت است از جابجاشدن زنجیز گلیسیرن و فسفات با سرین است که تریپتوفان را تولید می کند. در قارچ ساکارومیس اسیدآنترانیلیک با فروکتوز 6 فسفات ترکیب می شود و یک جسم بینابینی را تولید می کند که انیدریدکربونیک و آب خود را از دست می دهد و اندول 3- تتربول فسفات و سپس اندول را تولید می کند و سرانجام تریپتوفان تبدیل می شود.
مشتقات کینولین:
مطالعات انجام شده با بکاربردن ژل ینول و تریپتوفان را دیواکتیو نشان داده است که کنین به روشهای متابولیکی از مشتقات مونوترپتوئیدی نریپتوفان که بدل به آلکالوئیدهای اندول از دسته کوری نانت می گردد. تولید می شود یکی از مختصات مهم بیوسنتز کنین به نظر می رسد رشد که بازشدن حلقه بنزوپیرول ترپیتوفان است که پس از تغییر وضعیت مولکولی بدل به هسته کینولین می گردد. اطلاعات کامل مربوط به مراحل مختلف بیوسنتز هنوز در دسترس نیست ولی طریقه ی بیوسنتز که در آن کوری نانتین بعنوان جسم بینابینی است.
درمورد دیگر آلکالوئیدی کینولین مانند دیکتامین موجود در دیکتاموس آلبوس در ازی سین موجود در آدها دوتا وازی کاوویریدیکاتین موجود در پنی سیلوژن و دیریدیکاتوم انجام شده است به نظر می رسد که روش دیگری در بعضی از گیاهان وجود دارد که اسید آنترانیلیک و فنیل آلانین را نشان می دهد.
سنکونا:
سنکونا پیرووین بارک از پوسته های خشک شده ساقه با ریشه سنکوناسوکسی روبرا یا انواع دو رگه آن که در تجارت به نام سکنونای قرمز موسوم است با از سنکنونالدگربانا سنکوناکالی سایا یا انواع دو رگه آن از خانواده روبیاسه به دست می آید.
اسن سنکونا ب افتخار کشش شینکون همسر فرمانروای پرو به این گیاه داده شده است و سوکسی وربرا درلاتین به معنای شیره قرمز و کالی سایا درزبان اسپانیایی به معنی پوست درخت و لذگریانا نیز به افتخار چارلزلدگر که گیاه سنکونا را به هند غربی برده است می باشد.
سنکونا درختی است بومی نواحی آند اکوادور، پرو و در ارتفاعات 1000 تا 3000 متری رشد می کند ای گیاه امروزه در هندوستان و اندونزی نیز کشت می گردد. امروز حدود 36 گون از انواع دورگه سنکونا وجود دارد.
دانه های انتخاب شده را در خزانه می کارند و پس از دوسال گیاهان جوان آماده نشاء می شوند. ساقه گیاه به سرعت رشد می کند و برگهای تحتانی به زودی پژمرده می شوند و می افتند. سایه برای تولید کنین موجود در پوست گیاه ضروری است و پوست گیاهان شش تا نه ساله حاوی
حداکثر مقدار آلکالوئید می باشد. در ختان سنکونا را به آسانی توسط تراکتور از زمین خارج می کنند و پوسته های ریشه و ساقه را بوسیله دست جدا می سازند. مقدار آلکالوئید این پوستها ممکن است سه برابر پوست درختان کهنسال باشد از پوست سنکونا برای تهیه مشروبات تلخ استفاده می شود.
مشخصات سنکونا:
سنکنونا به صورت تکه با پودر زبر وجود دارد. پوست ها به ضخامت 2 تا 8 میلی متر هستند. که آنها قرمز و قهوه ای روشن تا زرد مایل به قهوه ای و دارای کله های قهوه ای که علامت رشد لیکن ها برروی آن می باشد. و دارای تعداد زیادی شکاف است. سطح داخل به رنگ قرمزمایل به قهوه ای و شکستگی های آن کوتاه و بومی آن مشخص با مزه خیلی تلخ است.
آلکالوئیدهای آن اکثراً در قسمت سلولهای پارانشیمی لایه میانی پوست می باشد. سنکونا دارای 25 آلکالوئید است که تشابه زیادی با هم دارند مهمترین آنها کنین، کنیدین، سنکونیدین می باشد.
مقدار متوسط این آلکالوئیدها حدود 6 تا 7درصد است که نیمه تا دو سوم در پوست های زرد کنین وجود دارد. درمانی که پوست های قرمز سنکونیدین به مقدار بیشتری یافت می شود.
رنگ قرمز پوسن سنکونا مربوط به وجود اکسیدازی مشابه آنزیمی است که سبب تیره شدن میوه های بریده شده می گردد. در پوست سنکونااسیدسنکوتانیک نیز وجود دارد.
مصرف سنکونا:
سنکونا دارای خاصیت تب بری می باشد پوست و آلکالوئید های موجود در آن از زمانهای گذشته برای درمان مالاریا استفاده می شده است.
در آمریکا از کنین جهت تولید آبهای گازدار مقوی استفاده می شود. کنیدین از مهمترین آلکالوئیدهای سکنونا است که امروزه مصرف درمانی زیادی دارد. مصرف زیاد فرآورده های سنکونا سبب اشکال موقتی در شنوایی و بینایی می گردد. صداکردن گوشها از علائم مسمومیت می باشد. اگر این علائم در اثر مصرف مداوم سنکونا یا کنین حاصل شود این حالت را سنکونیسم می گویند.
سولفات کنیدین جسمی است کند کننده ی حرکات قلبی وآنرا جهت درمان ناراحتی های قلبی و لرزشی و دهلیزی بکار می برند. از عوارض مصرف این دارو کهیر، تب، خونریزی غیرعادی، کبودی، صداکردن گوشها، و اختلال بینایی است.
گلوکونات کنیدین بصورت پودر سفید و بی بوده و مزه ی تلخ می باشد. این دارو نیز کند کننده ی عضلات قلب است. این فرآورده در تجارت به نام کیناگلوت وجود دارد.
داروی کنیدین پلی گالاکتورونات از مخاط روده ها جذب می شود این دارو درتجارت تحت عنوان کاردیوکوتین وجود دارد
کنین بصورت توده های سفید متبلور و خیلی تلخ وجود دارد. در اثر مجاورت با نور زرد رنگ و در الکل اتروکلروفوم بخوبی حل می شود. ولی در آب کمتر محلول است. در اثر مجاورت با هوا قهوه ای رنگ می شود و در آب، الکل، کلروفوم و اثر محلول نمی گذارند. سولفات کنین به صورت کریستالهای
سوزنی شکل سفید و بی بو و تلخ مزه است و بسهولت درد آب، الکل، کلروفرم و ارتحل می شود.
کنین دارویی است ضد مالاریا است و سبب بهبود موقتی مالاریا نوع ویواکس می شود. ولی قادر به درمان آن نیست. در گذشته به عنوان مقوی و مسکن و برای درمان سرماخودرگی بکار می رفته است. در حال حاضر املاح کنین درتعداد زیادی از دارودهای ضدسرماخوردگی وجود دارد. در تجارت با عنوان کوکاکینین یافت می شود.
کوکاکنین مخلوطی ای کنین و انیدور 12 درصد انیدورنبایو 70 تا 80 درصد و لاکتور نشاسته وساکا
رز 70 تا 80 درصد می باشد. از این مخلوط به عنوان ضد پرتوزوئر یا انگل مالاریا استفاده می شود.
آکرونی شیا:
عبارت است از پوست گیاه آکرونی شیابئوری از خانواده روتاسته که گیاهی پایا است به ارتفاع 165 تا 20 متر بومی کوئیرلند. پوست این گیاه دارای آلکالوئید کینونین است دارای خاصیت چند توموری در حیوانات آزمایشگاهی است و در جهت یافتن داروهای ضدتومور برای درمان سرطان انسانی استفاده می شود.
کامپتوتگا:
عبارت از میوه، چوب یا پوست گیاه کامپیتوتکا آکومی ناتا از خانواده نی ساسه که درخت کوچکی است و بومی چین عصاره ی این گیاه دارای اثر جالبی بر روی سرطانهای غدد لنفاوی حیوانا
ت آزمایشگاهی دارد و اثر آن مربوط به آلکالوئید کامپتوتسین است.
4- آلکالوئیدهای گروه ایروکینولین:
مهمترین آلکالوئیدهای این گروه که هسته ی اصلی آنها فنانترن است عبارتند از آلکالوئیدهای تریاک( مرفین، کدئین، تبائین)
دیگر آلکالوئیدهای این گروه دارای هسته ایزوکینونین می باشد گیاه سنگوشی ناریا که یکی از گیاهان خانواده پاپا وارسه می باشد محتوی آلکالوئیدهای ایزوکینولین است.
داروهای مهم و آلکالوئید های گروه ایزوکینولین ایپکا: امتین و سفالین، هیدراستین، سنگوئی ناریاف سنگوئی نارین، کورار، توبرکورارین، بربریس: بربرین.
با بکار بردن تیروزین رادیواکتیو درگیاه خشخشاش تولید پاپاورین میکند. مرفین ممکن است ازدو
مولکول تیروزین تولید گردد این آلکالوئید مهم از نظر دارویی دارای اهمیت زیادی است.
پاپاورسمینفروم گیاهی است تکامل یافته و قادر به تولید آلکالوئی مرفین است. پاپاور براکته آتوم یا خشخاش سیاه یگاهی است تولیدکننده تبائین و فاقد قدرت دمتیل کردن است. این گیاه از نظراقتصادی هم مهم است. چون تبائین را می توان به روشهای نیمه صناعت به کدئین تبدیل کرد. و بدین وسیله از تولید مرفین که ممکن است بطور غیرمجاز وبعنوان مواد مخدر بکار می رود جلوگیری نمود.
به نظر می رسد مرفین و سایر آلکالوئیدهای تریاک در سلول های مختلف گیاه خشخاش بوجود آمده سپس به طرف لوله های لاتکس رانده شده اند و همچنین نشان داده شده است که لاتکس جداشده قادر به بیوسنتز آلکالوئید ها از مواد اولیه ی مناسب است. همچنین لاتکس قادر به از بین
بردن متابولیکی مرفین می باشد. بنابراین لاتکس دارای فعالیتهای متابولیکی است وسبب تغییرات عمده ای درترکیب آلکالوئیدهای تریاک می گرد . بربرین و نارکتین نیز دو آلکالوئید مهم ایزوکینولین و دارای اثر درمانی می باشد. و آنها از دو مولکول تیروزین از طریق جسم بینابینی رتیکوسین در گیاهان خشخاش معمولی و هیدراستیس کانادنسیس تولید می شود.
ایپکا:
عبارت است از ریزوم و ریشه خشک شده ی سفالیس ایپکاکوانا که در تجارت به نام ایپکاریو یا ایپکای برزیلی مرسوم است. یا از گونه سفالیس آکومی ناتا در تجارت به نام ایپکاپانامایا نیکاراگو
ئه از خانواده روبیاسه بدست می آید.
این گیاه در فصل های خشک جمع آوری می کنند و طی 2-3 روز در آفتاب خشک می کنند. مشخصات ایپکا ریویا برزیلی دارای ریشه های کوتاهه و استوانهای به طول 3 تا 15 سانتی متر و دارای خمیدگی های تندی می باشد رنگ خارجی آن قرمز مایل به قهوه ای تا قهوه ای تیره است پوسته خارجی آن به سهولت قابل جداشدن از قسمت چوبی است.
ایپکاپاناما مشابه ایپکاریو است ولی یکنواخت بودن ریشه ها بیشتر است. رنگ آنها خاکستری تا خاکستری مایل به قهوه ای یا قرمز مایل به قهوه ای است. از آلکالوئیدهای مهم آن امتین، سفالین و پسیکوترین است که از پوست بدست می آید.
مصرف:
شربت ایپکا دارویی است قی آور و ممکن است به فواصل 20 دقیقه مصرف آن ممکن است تکرار شود تا استفراغ شروع شود. این شربت را در موارد مسمویت مورد استفاده قرار می دهند. مخلوط پودر ایپکا و تریاک خاصیت معرق دارد.
امتین یا متیل سفالین آلکالوئیدی از ایپکا یا متیلاسیون سفالین به دست می آید. به صورت کریستالهای سفید بی بو می باشد و در اثر نور زرد رنگ می شود. در آب و الکل به خوبی محلول است. کلرهیدرات امتین دارویی ضدآمیب است.
مصرف آن بصورت تزریق زیرجلدی است. همچنین دارای خاصیت خلط آور و قی آور نیز می باشد.
هیدراستیس یا مهر طلا شامل ریزوم و ریشه های خشک شده هیدراستیس کانادنسیس از
خانواده رنونکولاسه است. هیدراستیس گیاهی دائمی و دارای ریزوم افقی کوتاه که تعداد زیادی ریشه از آن منشعب می گردد. قسمت داخل ریشه و ریزوم دارای رنگ طلایی می باشد. ریشه ها و ریزومها در پاییز جمع آوری و خشک می شوند.
بومیان آمریکایی از هیدراستیس به عنوان ماده رنگی و دارو استفاده می کردند.
از هیدراستیس سه آلکالوئید جدا کرده اند که عبارتنداز هیدراستین، بربرین و کانادین از بین این آلکالوئیدها هیدراستین مهمتر است.
مصرف:
آلکالوئیدهای هیدراستیس، هیدراستین و بربرین به عنوان قابض در التهابات نسوج مخاطی به کار می رود.
هیدراستین به راحتی در کلروفرم، اترو الکل محلول می باشد ولی در آب غیرمحلول است. کلرهیدرات هیدراستین به صورت پودر سفید یا زرد مایل به سفید یا زرد مایل به سفید بی بو و تلخ و جاذب الرطوبه می باشد.
بربرین:
این آلکالوئید به راحتی در آب حل می شود. ولی در اثر غیرمحلول است. املاح بربرین به صورت کریستالهای زرد براق می باشد. آلکالوئیدهای هیدراستین در فرآورده های دارویی متعددی به کار می رود از جمله فرآورده مورین.
بربریس آکوئی فولیوم:
عبارت است از ریشه و ریزوم های خشک شده ی انواع ماهونیانوتال از خانواده بربریداسه. مهمترین ماده ی موجود در بربریس آلکالوئیدهای بربرین، آکسی آکانتین و بربامین می باشد. این آلکالوئیدها علاوه بر اینکه در گیاهان خانواده ی بربریداسه وجود دارند در سایر خانواده های گیاهی مانند
رنونکولاسه ها و آنوناسه ها، منیس پرماسه ها و پاپاوراسه ها و روتاسه ها نیز یافت می گردند.