بخشی از مقاله
چکیده
استفاده مجدد از منابع غیرمتعارف آب، علاوه بر کاهش استفاده از منابع آب موجود، فاضلاب تخلیه شده در محیط را نیز به میزان چشم گیری کاهش می دهد. امروزه درکشور های خشک و نیمه خشک استفاده مجدد از آب برای مصارف غیر شرب شهری، مصارف صنعتی، مصارف کشاورزی، مصارف آبزی پروری، مصارف محیط زیست و تفرج و تغذیه آب های زیرزمینی اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. یکی از این منابع غیرمتعارف آب، فاضلاب خاکستری می باشد. آب خاکستری، فاضلاب ناشی از حمام، دستشویی، ظرفشویی، لباسشویی و آشپزخانه به جز فاضلاب توالت تعریف می شود. با جداسازی فاضلاب توالت از فاضلاب خانگی، میزان بار آلی، میکروارگانیزم های بیماریزا و مواد مغذی کاهش می یابد.
بنابراین به تصفیه آسانتر وانرژی و هزینه مصرفی کمتر جهت تصفیه و استفاده مجدد از آن نیاز است. بدیهی است که استفاده مجدد از آب خاکستری، تنها با مدیریت صحیح و حفظ استانداردهای زیست محیطی در مورد میزان تصفیه آن، نوع و نحوه مصرف آن میسر خواهد شد و در غیر این صورت می تواند منشا بسیاری از بیماری ها و معضلات زیست محیطی گردد. در این مطالعه تحقیقاتی، راه کارهای صرفه جویی در مصرف آب در دانشگاهها و لزوم توجه به منابع آب خاکستری و مزایای استفاده مجدد از آن مورد بررسی قرار گرفته است.
-1 1 مقدمه
امروزه در اکثر کشورهای جهان به ویژه درکشورهای با آب و هوای خشک استفاده موثر از آب و حفظ آن به یکی ازموضوعات مهم و چالش برانگیز تبدیل شده است. کشور ایران هم از این قاعده مستثنی نیست. امروزه از یک سو میزان تقاضای آب به دلیل افزایش جمعیت، توسعه کشاورزی و صنایع افزایش یافته و از سوی دیگر منابع آبی کشور به دلیل تغییرات اقلیمی و بروز خشکسالیها کاهش یافتهاست. در نتیجه سرانه آب کشور کاهش یافته است. با توجه به میزان منابع آب و سرانهی مصرف، ایران در گروه کشورهای مواجه با کمبود فیزیکی آب قرار دارد. این گروه شامل کشورهاییست که در سال 2025 با کمبود فیزیکی آب مواجه خواهند بود.
این بدین معنی است که حتی با بالاترین راندمان و بهرهوری ممکن در مصرف آب، برای تامین نیازهایشان آب کافی در اختیار نخواهند داشت. بر اساس شاخص سازمان ملل، هرگاه میزان برداشت آب در یک کشور بیشتر از 40 درصد کل منابع آب تجدیدپذیر آن باشد، آن کشور با بحران شدید آب مواجه بوده و اگر این مقدار در حد فاصل 20 تا 40 درصد باشد بحران در وضعیت متوسط و چنانچه بین 10 تا 20 درصد باشد، بحران در حد معتدل خواهد بود و برای مقادیر کمتر از 10 درصد ، بحران آب عملا وجود ندارد.
با توجه به اینکه در دهه 1380 تا1390 خورشیدی حدود 69 درصد از کل آب تجدیدپذیر سالیانه مورد استفاده قرار گرفته است براساس شاخص سازمان ملل، ایران نیز اکنون در وضعیت بحران شدید آبی قرار دارد .[2] از این رو مدیریت بهینه منابع آب، اقداماتی همچون مدیریت عرضه و تقاضا، اولویت بندی مصارف، استفاده از آبهای برگشتی، افزایش بهرهوری آب و...، ضروری است. یکی از راهکارهای مهم در این راستا، استفاده مجدد از آب میباشد که منجر به کاهش مصرف آبهای سطحی و زیرزمینی و در نهایت افزایش سطح آبهای زیرزمینی میگردد. فرآیند استفاده مجدد از آب، نیاز به منابع جدید آب را به صورت ی ک عامل جانشین کاهش میدهد و استفاده از پساب در اغلب موارد علاوه بر کاربرد مورد نظر، کیفیت منابع آب آشامیدنی موجود را نیز به واسطه حذف تخلیه فاضلاب در آبهای سطحی و زیرزمینی، حفظ مینماید.[6]
2 مصرف آب در دانشگاه و راه کارهای بهینه سازی آن
مصرف اب دانشگاه به دو بخش کلی پردیس دانشگاه و خوابگاهها تقسیم میشود. نوع مصرف آب در پردیس دانشگاه مشابه مصارف سازمانی شامل فضای سبز، اب شرب، ناهار خوری و توالت است. در حالیکه مصرف خوابگاهی شبیه مصرف خانگی شامل ظرفشویی، حمام و لباسشویی - آب خاکستری - و فاضلاب توالت - آب سیاه - است. مقدار فاضلاب خاکستری تقریبا توجه به سبک مصرف در دانشگاه، تقریباً 50 تا %80 فاضلاب تولیدی را تشکیل میدهد.
[9-7] آب خاکستری حاو ی آلاینده یکسانی - ترکیبات آلی، مواد مغذی و عوامل بیماریزا - با فاضلاب خام و آب سیاه است. نکته قابل توجه در مقایسه این دو نوع فاضلاب میزان بار BOD وفسفات و ازت است. این مقایسه در زیر نشان داده شده است 11]،.[10 نتایج نشان دهنده این است که آب خاکستری به جهت دارا بودن بافت ساده در مقایسه با اب سیاه نیازمند روشهای تصفیه سادهتری است.
از انجایی که استفاده مجدد از پساب جهت مصرف، زمانی اهمیت مییابد که هزینه تصفیه فاضلاب تا استانداردهای مطلوب محیط زیست با در نظر گرفتن کلیه هزینههای تکمیلی جهت ارتقاء کیفی آن، از هزینههای مستقیم و غیرمستقیم دفع فاضلاب کمتر باشد، جداسازی این دو نوع پساب مطرح میگردد. آب خاکستری پس از تصفیه، میتواند برای مصارف غیر شرب نظیر آبیاری فضای سبز و در فلاش تانک توالت ها و سرویسهای بهداشتی مورد استفاده مجدد قرار گیرد.
1-2 فضای سبز در پردیس و خوابگاه دانشگاه
آب در فضای سبز کاملا تبخیر میشود. در سایر مصارف عمده آب خاکستری در صورت تصفیه ابتدایی قابل استفاده مجدد در آبیاری فضای سبز است. زمان ابیاری فضای سبز نیز در مصرف اب تاثیر قابل توجهی دارد. بهترین زمان آبیاری فضای سبز دانشگاه ساعات اولیه روز - ساعت 4 تا 8 صبح - میباشد که تبخیر آب بسیار کم است. آبیاری در وسط روز بخصوص در فصول گرم بدلیل تبخیر بالا مانع نفوذ آب در عمق مناسب میگردد. کشت گونههای گیاهی مقاوم در برابر خشکی و تغییر نژاد برخی از گیاهان که به آب کمتر نیاز دارند در فضای سبز دانشگاه بسیار مهم است.
2-2 اصلاح محوطه سازی در جهت ذخیره آب باران
محوطه سازی صحیح می تواند آب باران سقف ها و محوطه دانشگاه را به نزدیکترین باغچه هدایت کند. سریز باغچه را میتوان به یک مخزن زیر زمینی یا نزدیکترین چاه جذبی هدایت نمود. آب ذخیره شده را میتوان در فلاش تانک یا ابیاری فضای سبز استفاده نمود.
3-2 صرفه جویی در مصرف اب با رویکرد استفاده از اصلاحات ابزاری
نصب تجهیزات کم مصرف در محلهایی نظیر دست شویی، توالت، حمام و ظرف شوییها حدود70 تا % 80 میزان آب مصرفی را کاهش میدهد.
