بخشی از مقاله
چکیده
از علائم و ویژگیهای هر انقلابی شعارها و نحوه گسترش و نشر آن در بین انقلابیون است. ایدئولوژی و ماهیت هر انقلابی در شکل ساده و عوامانه آن در شعارهای آن انقلاب تجلیپیدا میکند. مردم که بدنه انقلابها را تشکیل میدهندبهگونهای منسجم و هماهنگ خواستههای روزمره و درعینحالپرمحتوای خود را که زمینهساز یک تحول عمیق سیاسی اجتماعی است، در قالب شعارها بیان میکنند که البته محتوای این شعارها با توجه به میران درک سیاسی و همچنین ماهیت خواستههای هر جامعه تفاوت دارد.
بیراه نگفتهایم اگر بگوییم نهتنها حیات ملی ما، که نظر به شیوع و جاذبه تفکر دینی در جهان، حیات ساکنین ربع مسکونی با شعار شروعشده است. از سویی منظومه حیات ایمانی ملت در انقلاب، به نحوی آشکار درصحنههای پر حماسه جنگ و ازجمله شعارهای آن کانونیشده و تمرکزیافته است. شعارها محصول لحظات و آناتی است که فرزندان امام خواستهاند در گفتار و به زبانی صریح و همهکس فهم حماسهی حقانیتشان را رقم بزنند. شعارها ما را همگام با انقلاب پیش میبرند و تاریخچهای از سیر کلی انقلاب را به دست میدهند؛ از نخستین روزهای مبارزات مردم تا فرار شاه و ورود امام و پیروزی انقلاب اسلامی.
مقدمه
در تاریخ حیات بشری از دیرباز تاکنون، افکار و اندیشههای مردم، احزاب وگروهها، نهادها وسازمانها به شکل شعار انعکاس یافته است. در حقیقت میتوان گفت که شعار وسیلهای مناسب برای توصیف و تبیین اوضاعواحوال اجتماعیزمان خود بوده است. شعار در انقلابها، فریاد اعتراض مردم علیه ظلم و بیداد حاکمان است. از طریق شعارها نیز میتوان به اهداف و ایدهها یک حزب و خطمشیهای آنها پی برد. در حقیقت شعار همواره کارکردهای متفاوتی داشته است.
از زمانهای بسیار دور در جنگ میان قبایل مختلف، شعارها و رجزها برای تهدید و ارعاب دشمن درهمآمیختهمیشد. با تکامل زندگی شهری و رشد جمعیت، شعارها فریاد وحدت و یکپارچگی گروهها علیه ظلم وبیداد سران کشورها محسوب میشدند. شعار کارکرد دیگری هم دارد؛ نهادها، مؤسسات و سازمانهامعمولاً پس از شکلگیری برای معرفی خود به دیگران و اعلام اهداف و برنامههایشان، شعاری را مطرحمیکنند و فعالیتهایشان را جهت تحقق آن هدف که در قالب شعار مطرحشده است تنظیممیکنند.
در این پژوهش به بازتاب وقایع انقلاب اسلامیدر شعارها، راهپیماییهای مردم در آستانه انقلاب و مبارزات آنها با رژیم پهلوی و دشمنان خارجی پرداختهشده است. واژهها و اصطلاحات در هر دورهای از تاریخ و حیات زندگی بشر بار معنایی متفاوتی دارند.ازجمله این واژهها - شعار - به کسر شین است که در لغت به معنای جامهای است که در زیر جامهی دیگر میپوشند. ونیز به معنای نشانه که گروهی از مردم، یکدیگر را بهوسیلهی آن میشناسند.و ندایی که در جنگ دردهند. علامت در جنگ و سفر. در علوم اجتماعی - شعار - از کلمهgairmبه معنی فریاد گرفتهشده و ترجمهتحتاللفظی آن - فریاد جنگ - است.
گفتهشده در شعار،اغلب احساسات،مخاطب قرار میگیرند و ضربه عاطفی و هیجان،اساس کار است.در معنایی فراتر از لفظ و لغت،شعار یعنی نشانه و اعلان و عبارتی که برای اندیشه و اخلاق و روش و به نحوی ساده، صریح و همهفهم،تابلو و علم شده است. درمعنایخاصتر، شعار - جمع اشعره -راداریم، آنچه که به زبان وبیان درمیآید، خواه موزون و مقفی و آهنگین، خواه غیر آن. جملات و عباراتی که قصد و غرض بخصوصی را افاده میکنند چه در جنگ و صلح، چه در تحصن و اعتصاب و چه در راهپیمایی و تظاهرات خیابانی. از علائم و ویژگیهای هر انقلابی شعارها و نحوه گسترش و نشر آن در بین انقلابیون است. ایدئولوژی و ماهیت هر انقلابی در شکل ساده و عوامانه آن در شعارهای آن انقلاب تجلیپیدا میکند.
مردم که بدنه انقلابها را تشکیل میدهندبهگونهای منسجم و هماهنگ خواستههای روزمره و درعینحالپرمحتوای خود را که زمینهساز یک تحول عمیق سیاسی اجتماعی است، در قالب شعارها بیان میکنند که البته محتوای این شعارها با توجه به میران درک سیاسی و همچنین ماهیت خواستههای هر جامعه تفاوت دارد. - فرهنگ شعارهای انقلاب اسلامی، - 1379:7 به شکل طبیعی ماهیت شعارهای ابتدایی جنبه اصلاحی دارد و تا مرحله ایجابی در روزهای اوج انقلاب ادامه مییابد ودرعینحال ماهیت شعارهای نیز خود نشانگر مرحلهخاصی از روند انقلاب است.
شعارها بیانگر اوضاعواحوال و جو حاکم بر جامعه هستند. بیانگر اندیشهها و آرمانهااهدافی که مردم برای رسیدن به آنها تلاش میکنند. درعینحال شعارها منعکسکنندهی برخی اتفاقات سیاسی مهم نیز هستند. در معنای خاص الخاص شعار، شعار در جنگ و جبهه مبارزه با دشمن است.به معنی تاریخی و غیر معاصر آن، شهید مطهری - ره - قائلاند به اینکه شعار در اصل عبارت بوده از شعرها و نثرهایی که در جنگهامیخواندند.
قائل بهاین معنی که وقتی افراد به جنگ میرفتند، هر دستهای شعار مخصوص به خودش را داشته و چونمعمولاً جنگ تنبهتن انجام میشده و افراد همه مسلح به خود و زره وکلاه و شمشیر و سپر بوده و صورتشان پنهان بوده است؛و با این وضع کمترمیتوانستند یکدیگر را بشناسند؛جملهای را انتخاب کرده و در جنگ تکرار میکردند تا معلوم شود که فلان جز فلان لشکر است. - فهیمی و مهرآبادی، - 21 :1389
در این بین حیات نوین ملت ما با شعارهایی آغاز شده، آکنده از مایه های فرهنگی، اخلاقی و مدنی، نیز برای از سر راه برداشتن موانع راه هموار با مایه های حماسی، آزادیخواهانه و شهادت طلبانه؛ االله اکبر، مرگبر شاه، اسقلال، آزادی، جمهوری اسلامی. چون آنقدر که شعار می تواند در میدان اظهاروجود ایمانی، واگوی زبان حال مردم و خواسته هایشان باشد، قالب دیگری حتی شعر نمی تواند. شعر هم وقتی نقش خود را در حرکت توده های به پا خواسته ایفا می کند که از حیث قالب، وزن، مضمون و الفاظ، به زبان ادبی آنان که شعار می نماید، نزدیک می شود.
به بیان کلی، به آهنگین شدن و از سویی حماسی شدن. بیراه نگفته ایم اگر بگوییم نه تنها حیات ملی ماکه نظر به شیوع و جازبه تفکر دینی در جهان، حیات ساکنین ربع مسکون با شعار شروع شده است. از سویی منظومه حیات ایمانی ملت در انقلاب، به نحوی آشکار در صحنه های پر حماسه جنگ و از جمله شعارهای آن کانونی شده و تمرکز یافته است. شعارها محصول لحظات و آناتی است که فرزندان امام خواسته اند در گفتار و به زبانی صریح و همه کس فهم حماسه ی حقانیتشان را رقم بزنند.
