بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش شناسایی عوامل موثر بر کاربرد ICT در آموزشهای زیست محیطی توسط مدیران بنگاههای کشاورزی استان ایلام با تکیه بر تئوری رفتار برنامهریزی شده بود. تحقیق حاضر از نظر ماهیت کمی، با توجه به هدف کاربردی و از لحاظ گردآوری دادهها از نوع تحقیقات توصیفی بود. برای انتخاب نمونهها از روش نمونهگیری طبقهای استفاده شد . - n= 72 - جهت گردآوری اطلاعات از انگاره نوین محیطی، سواد دیجیتالی دانشگاه واشنگتن و پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردید. جهت بررسی روایی محتوایی از نظرات اساتید گروه ترویج و توسعه روستایی دانشگاه رازی استفاده شد. جهت سنجش پایایی ابزار تحقیق از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید که میانگین آن برای متغیرهای مطالعه 0/87 بود. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از آزمونهای مقایسه میانگین جامعه، ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه و رگرسیون خطی ساده بهره گرفته شد. مطابق یافتهها میانگین متغیر ادراک مفید بودن کاربرد 3/19 ICT و بالاتر از حد متوسط بود. افزون بر این متغیرهای ادراک مفید بودن کاربرد ICT و آشنایی با فناوری web عوامل موثر بر قصد کاربرد ICT در آموزشهای زیست محیطی بوده و 26 درصد از تغییرات آن را تبیین مینمودند.
واژههای کلیدی: آموزش زیست محیطی - EE - ، فناوری اطلاعات و ارتباطات . - ICT - تئوری رفتار برنامهریزی شده - TPB - ، استان ایلام.
مقدمه
در گذشته برنامهریزی کشورها غالباً در دست اقتصاددانان بوده، لذا آنها توسعه را تنها در رشد اقتصادی و بالا بردن تولید ناخالص ملی میدانستند و از همین رو به مسائل زیست محیطی در برنامههای توسعه توجه کمتری مینمودند، اما به تدریج با آشکار شدن ضعف تفکر آنها و پیدایش مشکلات و مسائل زیست محیطی گرایش به امر محیط زیست در برنامههای توسعه جدی گرفته شد - دبیری و همکاران، - 1386 به طوری که در حال حاضر هدف نهایی از توجه به محیط زیست دستیابی به توسعه پایدار در قالب برنامههای اقتصادی هماهنگ با اصول حفاظت از محیط زیست و ممانعت از تخریب و تهیسازی منابع تجدید شونده و غیر قابل تجدید میباشد - منوری، - 1381،
و در راستای آن این تفکر به ذهن اندیشمندان متبادر شد که هم جهت حفاظت از محیط زیست و نیز حل بنیادی مشکلات و بحرانهای زیست محیطی از ابزارهای آموزشی مناسب به منظور دستیابی به توسعه پایدار استفاده شود، زیرا استفاده از آموزشهای مناسب منجر به تأثیر بسزایی بر بهبود فرهنگ زیست محیطی جامعه و دستیابی به توسعه پایدار میگردد - لاهیجانیان، - 1386، لذا نظر به این که بنگاههای کوچک و متوسط تأثیرات سویی بر محیط زیست وارد میآورند - Hussey & Eagan, 2007 - ، آموزش به مدیران این بنگاهها در خصوص موضوعات زیست محیطی ضروری است - Vezzoli, 2003 - چرا که اگر چه اکثر این واحدها با نظامهای مدیریت زیست محیطی آشنایی داشته و به مزایای عملی این رهیافتها نیز پیبردهاند، با این حال موقعیت مناسبی را از لحاظ رعایت اصول زیست محیطی ندارند - Perron et al, 2006 - ، از این رو امروزه آموزش زیست محیطی به عنوان یکی از مهمترین ابزارها جهت پرورش نیروی انسانی و تسهیل تغییر و تحول برای جهانی پایدارتر مطرح میباشد . - Cloquell-Ballester et al, 2008 -
قابل ذکر است که اکثر مدیران بنگاههای کوچک و متوسط SME1 - ها - به مسائل زیست محیطی تنها از بعد مالی توجه میکنند - Simpson et al., 2004 - ، گزارشها نیز حاکی از این واقعیتاند که با وجود این که مالکان و مدیران تجارتهای کوچک نگرشهای زیست محیطی قوی دارند، اما در عمل سطح اجرای رویکردهای زیست محیطی آنها کم بوده - Gadenne et al, 2009 - ، به نظر میرسد که مسئله تمرکز بر اقدامات جاری بیش از توجه به استراتژیهای بلند مدت در SMEها از جمله عوامل تأثیرگذار بوده است - Parker et al., 2009 - ، و این گمان نیز میرود که توسعه کم استراتژیهای زیست محیطی نتیجه فاکتورهایی از قبیل: آموزش زیست محیطی کم مدیران و گرایش کم آنها به این دورهها میباشد - Brio & Junquera, 2003 - ، لذا از آنجایی که امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یکی از نیروهای اصلی در گذار و حرکت به سوی یک سیستم جدید تشخیص داده شده است - Fathian et al., 2008 - ، میطلبد تا به شناسایی عوامل موثر بر کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزشهای زیست محیطی توسط مدیران بنگاههای کشاورزی پرداخته شود.
چنانچه از مطالعه متون و منابع برمیآید به منظور پاسخ به این پرسش که مولفههای تعیین کننده تعهد افراد بشر برای حفاظت از محیط زیست کدامند و نیز جهت تشخیص فاکتورهایی که تصمیمات فردی را به منظور تعهد در اقدامات زیست محیطی تحت تأثیر قرار میدهند، همواره از تئوری رفتار برنامهریزی - TPB - شده استفاده میشود، زیرا TPB توان تشریح طیفی از زمینههای تصمیمگیری را دارد - Fielding et al., 2008 - ، به علاوه الگویی عمومی در بسیاری از زمینهها از جمله پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباطات میباشد - رضایی، . - 1389 مطابق TPB قصد رفتار تابعی از نگرش، هنجارهای ذهنی و درک کنترل رفتاری است - Lu et al., 2005 - ، از این رو در این مطالعه از TPB با اعمال پارهای تغییرات در مولفههای آن به عنوان اساس پژوهش بهره گرفته شده است. در زیر به علت انتخاب متغیرهای مطالعه اشاره شده است:
مطابق نتایج برآمده از مطالعات به منظور بکارگیری آموزشهای زیست محیطی بایستی درک روشنی از مولفههای دانش و نگرش داشت - Duerden &Witt, 2010 - ، چرا که مطالعات آموزش زیست محیطی که مدل TPBرا به کار بردهاند، گویای این واقعیتاند که دانش و نگرش قدرت بالایی را در پیشگویی رفتار زیست محیطی داشته - Kaiser & Fuhrer, 2003 - ، بنابراین در این مطالعه از دانش دیجیتال - آشنایی با فناوری web و - web2 و نگرش زیست محیطی به عنوان عوامل تأثیرگذار بر قصد کاربرد ICT در آموزشهای زیست محیطی توسط مدیران بنگاههای کشاورزی استفاده شد، همچنین نظر به این که تحت تأثیر TPB تئوریهایی از قبیل مدل پذیرش فناوری - TAM - توسعه یافتند - Lu et al., 2005 - ، و مطابق TAM پذیرش سیستمهای اطلاعاتی به وسیله دو متغیر ادراک مفید بودن یا به عبارتی برداشت ذهنی از سودمندی و برداشت ذهنی از آسانی استفاده تبیین میگردد - سلیمانی و زرافشانی، - 1390، از این رو متغیر ادراک مفید بودن کاربرد نیز از مدل TAM اقتباس و به مدل مطالعه اضافه گردید.
روش تحقیق
پژوهش حاضر بر مبنای هدف کاربردی و بر مبنای روش توصیفی - همبستگی میباشد. جامعه آماری تحقیق را 72 نفر از مدیران بنگاههای کوچک و متوسط فعال در بخش کشاورزی استان ایلام تشکیل دادهاند که به صورت طبقهای با انتساب متناسب نمونهگیری شدند. در این مطالعه از مقیاس انگاره نوین محیطی برای سنجش نگرش زیست محیطی، پرسشنامه سواد دیجیتالی دانشگاه واشنگتن به منظور سنجش دانش دیجیتال و پرسشنامه محقق ساخته جهت سنجش متغیرهای ادراک مفید بودن کاربرد ICT، قصد کاربرد ICT و کاربرد ICT در آموزشهای زیست محیطی استفاده شد. لازم به ذکر است که متغیرهای دانش دیجیتال شامل - آشنایی با فناوریهای web و - web2 در قالب طیف 5 ارزشی و متغیرهای ادراک مفید بودن کاربرد ICT، نگرش زیست محیطی و متغیر قصد کاربرد ICT در آموزشهای زیست محیطی در قالب طیف 4 ارزشی سنجیده شدند و تنها متغیر کاربرد ICT در آموزشهای زیست محیطی به صورت بلی یا خیر سنجیده شد. جهت بررسی روایی ابزار تحقیق از نظرات و پیشنهادهای اساتید گروه ترویج و توسعه روستایی دانشگاه رازی استفاده گردید. جهت سنجش پایایی ابزار تحقیق نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که میانگین آن برای متغیرهای مطالعه 0/87 بدست آمد. در این مطالعه جهت تجزیه و تحلیل دادهها از آزمونهای مقایسه میانگین جامعه، تحلیل همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه و رگرسیون خطی ساده بهره گرفته شد.
نتایج
به منظور مشخص نمودن میزان آشنایی مدیران SMEهای کشاورزی با فناوریهای web و web2 از آزمون مقایسه میانگین جامعه با عدد ثابت استفاده شده است. عدد ثابت در این بخش 2/4 فرض گردیده، بدین صورت که اگر میانگین دو متغیر نام برده 2/4 و یا بالاتر باشد میتوان نتیجه گرفت که میزان آشنایی افراد مزبور با فناوریهای web و web2 بالاتر از حد متوسط بوده، به عبارتی اکثر مدیران بنگاههای کوچک و متوسط کشاورزی استان دارای دانش مناسب و قابل قبولی در محیطهای web و web2 میباشند. لازم به ذکر است که میانگین 2/4 معادل 60 درصد در طیف 5 ارزشی است.
