بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر با هدف »شناسایی عوامل موثر بر افت تحصیلی دانشآموزان سال اول متوسطه دوم از دیدگاه دبیران مقطع متوسطه شهر خرمآباد« انجام شده است، روش تحقیق در این پژوهش جزء تحقیقات توصیفی از نوع پیمایشی و از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی میباشد. جامعه آماری کلیه دبیران دوره دوم متوسطه نواحی 1 و 2 شهر خرمآباد به تعداد 1176 نفر و 290 نفر به عنوان نمونه آماری به روش نمونه گیری طبقهای نسبی انتخاب گردید، ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته میباشد.
این پرسشنامه شامل 70 سوال بود که با اجماع 30 نفر کارشناس 55 سوال آن موردتایید قرار گرفت و برای تعیین روایی از روایی محتوایی استفاده شده، پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ تعیین گردید. جهت تجزیه و تحلیل دادهها تحلیل اکتشافی با نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که بیشترین سهم مربوط به عامل آموزشی 20/24 درصد و کمترین سهم را عامل اجتماعی با 10/90 درصد می باشد .
مقدمه
این احتمال وجود داردکه نظام آموزشی هرکشوری به علت کمبودها و کاستیها و یا عوامل دیگری دچار سوء کارکرد شود به طوریکه نتواند بخشی از اهداف خود را به درستی به انجام رساند و سرمایه و مواد اولیهای را که در اختیار آن قرار داده شده، تلف نماید و نتیجه مطلوب و مورد انتظار را به بار نیاورد. در این صورت است که میتوانیم اصطلاح افت تحصیلی را به کار ببریم .هم اکنون افت تحصیلی در مدارس و مراکز آموزشی به صورت کمی و کیفی وجود دارد.
صورت کیفی افت تحصیلی به یادگیری ناقص و ضعف علمی و بینشی دانش آموخته نظام آموزشی اشاره دارد که قادر نیست انتظارات جامعه و سازمانهای اجتماع را از خود به عنوان یک فرد تحصیل کرده برآورده سازد. صورت کمی افت تحصیلی به صورتهای اخراج، ترک تحصیلی و انصراف و مشروطی جلوهگر میشود که این امر آثار و پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی برای فرد و نظام آموزشی و جامعه دارد . - Rumberger,1998 -
تحقیقات زیادی براین نکته تاکید دارند - باباطاهری، - 1372، - پولادی، - 1375، - زارع، - 1374 و - - koze Belay,1984 - که افت تحصیلی ارتباطی بسیار قوی و نزدیک با ویژگیهای خانوادگی دانش آموز دارد. انجمن تحقیقات تربیتی امریکا، علل افت تحصیلی این کشور را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده در این بررسی علل مربوط به ترک تحصیل را به سه دسته تقسیم نموده است که عبارتند از:
-1 عوامل مربوط به تحصیل دانش آموز در مدرسه
-2 علل مربوط به شرایط خانوادگی
-3 دلایل مربوط به وضعیت اقتصادی بررسیهای انجام شده در آمریکا نشان می دهد که عمده ترین دلیل ترک تحصیل مربوط به تحصیل دانش آموزان، ضعیف بودن درسی، عدم سازگاری معلم اخراج از مدرسه، رفوزگی میباشد. دومین دسته از عواملی که در شکست دانش آموز زندگی میکنند، نامساعد بودن وضع خانوادگی و سومین دسته مسائل اقتصادی مثل اشتغال به کار نوجوانان طی سالهای اخیر. - امین فر، . - 1367 عدم توجه به نیازها و استعدادهای افراد و تفاوتهای فردی آنان، در این زمینه و عدم استفاده از روشهای مطلوب تدریس و یادگیری، علاقه و انگیزه آنان را برای آموختن از بین میبرد و این عدم علاقه بازتاب نامطلوبی بر نتایج کار دارد و میزان افت تحصیلی را افزایش میدهد.
این بیعلاقگی در میان تعداد زیادی از دانشآموزان مشاهده میشود که اثر نامساعدی بر پیشرفت تحصیلی آنان بر جای میگذارد. اما این نتیجه نامطلوب برای دانشآموزان محرومی که زمینههای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی نامساعد به مدرسه میآیند، به مراتب زیادتر است - امین فر، . - 1367امروزه در مدارس بهجای استفاده از تمام استعدادها و هدایت تواناییهای بالقوه دانشآموزان برای تحقیق و تفحص، جستجو، مشاهده، تجربه و آزمایش، تجزیه و تحلیل امور و قضاوت و داوری درباره پدیدهها و یا تعبیر و تفسیر آنها که میتواند تمام استعدادهای دانشآموزان را پرورش دهد، تنها به روش حفظی و بیان لفظی مطالب اکتفا میشود.
در این زمینه - پیاژهٌ - دانشمند معروف سوئیسی میگوید: استفاده منحصر به فردی که آموزش و پرورش مرسوم قدیمی از نطق و زبان مینماید تا دانشآموز را تحت تاثیر قرار دهد، متضمن این معنی است که کودک مفاهیم ذهنی خود را عیناً مانند ما بزرگسالان میسازد و بدینترتیب، مفاهیم ذهن معلم و شاگرد یک به یک متناظر است.
همین واقعیت غمانگیز در آموزش و پرورش مرسوم قدیمی، یعنی افراد در استفاده از نطق و بیان و سیل مفاهیم کاذبی که به الفاظ بدن معنی واقعی قلاب شده است، به قدر کافی نشان دهنده دشواری روش فوق و مبین یکی از دلایل اصلی واکنش »مدارس فعال« در برابر »مدارس مرسوم قدیمی« که بر »آموزش فعل پذیر« تکیه دارند، است.
درک این واکنش و اعتراض آسان است. زیرا مفاهیم خاص بزرگسالان که در زبان روشن فکرانه به صورت علائم اختصاری درآمده و از سوی اهل نطق و خطابه و بحث به کار میرود، در حکم ابرازهایی هستند در خدمتذهن که اساساً برای تنظیم اطلاعات به دست آمده و در تسهیل مبادله و انتقال افکار میان افراد - بزرگسالان - سودمند است و حال آنکه در نزد کودک هوش عملی بر هوش شناختی تفوق و جستجو بر دانش ساخته و پرداخته تقدم دارد.
عدم تغییر اساسی در روش های تدریس و یادگیری، مخصوصاً در کشورهای جهان سوم وابسته به کمبود امکانات آموزشی از قبیل: مواد آموزشی، وسایل آزمایشگاهی و کارگاهی، کتابخانه ها و تاسیسات و تجهیزات دیگر نیز هست که به این مجموعه باید فقدان یا کمبود معلمان و نیروهای انسانی شایسته و کارآمد را نیز افزود که یکی از عوامل اصلی افت تحصیلی است - علاقه بند، . - 1373
مساله افت تحصیلی در آموزش و پرورش یکی از مهمترین مسائل نظام آموزشی در اغلب کشورهای جهان میباشد - علاقه بند، . - 1373 منابعی که از این راه تلف میشود خواه به صورت عمر انسانها یا به صورت منابع مادی، هر ساله رقم قابل توجهی را تشکیل میدهد به طوری که بهبود کارایی نظامهای آموزشی تا اندازه زیادی، موکول به کاهش افت تحصیلی است.
افت تحصیلی در ایران به ویژه در مناطق محروم نیز رقم قابل توجهی را تشکیل میدهد و هر ساله این پدیده به صورت مردودی و ترک تحصیل، مقدار و تعداد زیادی از منابع و استعدادهای بالقوه انسانی و مالی جامعه را تلف میکند و آثار ناگواری در زندگی افراد برجای میگذارد بدین لحاظ ضرورت دارد که در برنامهریزی آموزشی به این مساله توجه مبذول گردد و راههای مقابله با کاهش آن مورد بررسی قرار گیرد - علاقه بند، . - 1373
کاربرد اصطلاح افت یا اتلاف در آموزش و پرورش از اقتصاد گرفته شده و آموزش و پرورش را به صنعتی تشبیه میکند که بخشی از سرمایه و مواد اولیه یا را که باید به محصول نهایی تبدیل شود، تلف میکند و نتیجه مطلوب و مورد انتظار را به بار نمیآورد. اگر از نقطه نظر منابع و مخارجی که جامعه در اختیار نهاد تعلیم و تربیت قرار میدهد به آموزش و پرورش نگریسته شود بدون شک آموزش و پرورش یکی از بزرگترین نهادهای اقتصادی جهان است. لذا می توان اصطلاح » افت« یا »اتلاف « را در مورد آن به کار برد - بازرگان، . - 1376 امروزه دیدگاه مردم در آموزش و پرورش به گونهای است که استفاده از امکانات تربیتی جامعه را حق طبیعی و مسلم خود می دانند دلیل عمده این امر آن است که تعلیم و تربیت با سرنوشت انسان در زندگی آینده پیوند خورده است.
در عصر حاضر بسیاری از امکانات مادی و نیروهای انسانی در خدمت تعلیم و تربیت قرار گرفته است. اگر تعلیم و تربیت نتواند نیروهای انسانی تحت آموزش خود را در قالب انواع تخصصها و مهارتهای مورد نیاز جامعه درآورد و دین ترتیب نتواند ایفای نقش خود در زمینه شکوفایی جامعه بپردازد، در واقع باید گفت که این امکانات و نیروها به هدر رفته است لذا تفکر عاقلانه حکم میکند که سرمایهها و نیروهای به کار گرفته شده در تعلیم و تربیت به گونهای برنامهریزی و سازماندهی شوند تا بتوانند به اهداف مورد نظر خویش دست پیدا کنند - اسماعیل بیابانگرد، . - 1382
در شرایط کنونی که هر کشوری سعی دارد از حداقل منابع و امکانات نهایت بهره برداری را داشته باشد سرمایه منابع انسانی یکی از منابع مهم جامعه است که آموزش و پرورش هم به عنوان یکی از نهادهای جامعه به گونه قابل ملاحظهای با آن سرو کار دارد این منابع عظیم شامل معلمین، کادر اداری، دانش آموزان و هزینهها و اوقاتی است که صرف میشود به طوری که اگر در یک سال تحصیلی مشغول به کار باشندمیتوانند به تولید کشور کمک کنند. در بهبود زندگی فردی و بهسازی جامعه نقش به سزا داشته باشند اما اگر در یک سال تحصیلی در کلاسهای درس حضور یابد و در آخر سال نتیجهای عاید نگردد نه تنها وقت خود را تلف کرده بلکه هزینههای سنگینی به خود و جامعه تحمیل کرده است - جمشیدی، - 1380
- . اهمیت و ضرورت افت تحصیلی بر هیچ کس پوشیده نیست مساله افت تحصیلی در آموزش و پرورش یکی از مهمترین مسائل نظام آموزشی در اغلب کشورهای جهان می باشد منابعی که از این راه تلف میشود خواه به صورت عمر انسانها یا به صورت منابع مادی هر ساله رقم قابل توجهی را تشکیل میدهد به طوری که بهبود کارایی نظامهای آموزشی تا اندازه زیادی، موکول به کاهش افت تحصیلی است - جمشیدی، . - 1380
ضرورت پرداختن به این موضوع آن است هک اولاً طبق مطالعات انجام شده با افزایش پایههای تحصیلی میزان تحصیلی در دانش آموزان بیشتر میشود. ثانیاً هر ساله متاسفانه منابع انسانی و اقتصادی فراوانی از جامعه به واسطه افت تحصیلی، تجدیدی دانشآموزان به هدر میرود که چنان چه هزینه های آن محاسبه گردد، ارقام نجومی و غیرقابل تصور خواهد داشت و بالاخره اولیا، مربیان، معلمان و مسئولان آموزش و پرورش - و نیز خود دانش آموزان - از اینکه میبینند هر ساله عدهی بسیار زیادی از دانش آموزان و فرزندان آنها دچار افت تحصیلی شدهاند نگران و ناراحت میشوند.
