بخشی از مقاله
چکیده
زمینلغزش میتواند یکی از عوامل موثر در ایجاد و انتقال رسوبات آبرفتی به سد زاکین در حوضه آبخیز زاکین در استان هرمزگان باشد. هدف اصلی این تحقیق، شناسایی مناطق لغزشی و تعیین پارامترهای موثر در پهنه بندی خطر زمینلغزش در حوضه بالادست سد زاکین به روش،مدل شاخص ترکیب وزنی میباشد.در این تحقیق، ابتدا 9 عامل شامل نقشه شیب، جهت شیب، ارتفاع،لیتولوژی، کاربری اراضی، فاصله از سد، فاصله از شبکه آبراهه، فاصله از گسل و میزان بارش منطقه به عنوان متغیرهای تاثیر گذار تعیین شدند.
سپس لایههای اطلاعاتی این عوامل با استفاده از نرم افزارهایArc GIS 9,3 تهیه شده و وزن طبقات هر کدام از عوامل با مدل های دومتغییره تعیین گردیدند. آنگاه با تلفیق نقشه لایههای اطلاعاتی هر یک از پارامترها در محیط نرم افزار GIS، اقدام به تهیه نقشه نهایی پهنه بندی خطر زمین لغزش حوضه آبخیز مذکور در 5 طبقه ازحساسیت خیلی زیاد تا خیلی کم صورت گرفت.
نتایج نشان میدهد که عامل زمین شناسی منطقه به عنوان عامل اصلی و عوامل دیگری چون، فاصله از گسل 500>متر، شیب بین 25 تا 45 درصد، بارندگی بیش از >500میلیمتر، فاصله از شبکه زهکشی-0 50متر،کاربری اراضی لخت مارنی،ارتفاع بین 1400تا2000 متر،فاصله از سد 50-0متر، جهت شیب جنوبی به ترتیب درپراکندگی زمین لغزشهای منطقه موثر میباشند.
نواحی خیلی پرخطر و پرخطر اغلب در مجاورت مراتع و تپه ماهور با دامنههای پرشیب و مرتفع تا متوسط ارتفاع گرفته اند. تغییر کاربری اراضی و توپوگرافیکی ناشی از احداث سد، جابجایی مواد رسوبی و حمل و انتقال رسوبات آبرفتی سبب تشدید زمین لغزشهای منطقه داشته اند.نتایج نشان میدهد که پهنه بندی خطر زمین لغزش در محیط GIS یعنی روی هم انداختن لایهها و در نظرگرفتن اشتراک مکانهای لغزش موجود در نقشههای مختلف به عنوان عرصههای مستعد لغزش، در نمایاندن مکانهای واجد لغزش درآینده موثر است.
-1 مقدمه
با توجه به مساله اصلی رسوبات حاصل از فرسایش و هرز رفتن خاک در مسیر رودخانه و خاکبرداری ومصالح ناشی از سدسازی در حوضههای سدها، زمین لغزش میتواند یکی از عوامل موثر در ایجاد این رسوبات در سدها باشند.بنابراین سعی گردید که این حوضه از نظر پتانسیل پدیده لغزش پهنه بندی گردد تا بتوان برای جلوگیری از پدیده لغزش و به تبع آن مساله رسوبات و فرسایش خاک حوضه آبخیز زاکین در ورود به سد زاکین راهکارهای مناسبی را ارائه نمود.
هدف از این تحقیق، شناسایی مناطق لغزشی و تعیین پارامترهای موثر در پهنه بندی خطر زمین لغزش در حوضه بالادست سد زاکین میباشد. به این منظور ابتدا نقاط لغزشی با استفاده از تصاویر ماهواره لندست سنجندهETM+ و بازدیدهای میدانی شناسایی شده است. سپس هر یک از عوامل موثر بر وقوع زمین لغزش در منطقه مورد مطالعه از قبیل نقشه شیب، جهت شیب، ارتفاع،لیتولوژی، کاربری اراضی، فاصله از سد، فاصله از شبکه آبراهه، فاصله از گسل و نقشه همباران منطقه بررسی شده است.
مطالعات انجام شده برروی حوضه آبخیز زاکین نشان داد که خروجی حوضه موقعیت مناسبی جهت احداث سد را داراست. هدف از انجام این پژوهش، اولویت بندی عوامل موثر بر زمین لغزش و پهنه بندی خطر آن با استفاده از روشهای دو متغییره ارزش اطلاعاتی و تراکم سطح است، سپس تهیه نقشه جدید پهنه بندی خطر زمین لغزش منطقه بر اساس تغییرات حاصل شده، با توجه به احداث سد خاکی زاکین میباشد.
-1-1 پیشینه تحقیق
روشهای متعددی در زمینه پهنه بندی خطر زمین لغزش وجود دارد. در این زمینه میتوان به تحقیقات صورت گرفته زیر اشاره نمود. جلالی - 1381 - به منظور یافتن روشهای مناسب پهنهبندی در حوضه طالقان روشهای دو متغیره، قضاوت کارشناسی، نیلسن، نیلسن اصلاح شده، مورا- وارسون و روش مورا- وارسون اصلاح شده را مورد ارزیابی قرار داد.[2]
فرهادی نژاد و غیومیان - 1382 - در ارزیابی روشهای پهنه بندی خطرزمین لغزش در حوضه سرخاب در جنوب شرقی خرمآباد نشان دادند روش آماری دو متغیره، شامل تراکم سطح و ارزش اطلاعاتی، نسبت به سایر روشها، روش مناسب تری می باشد.[6] فیض نیا و همکاران - 1383 - پهنه بندی زمین لغزش را در حوزه آبخیز شیرین رود- تجن ساری رابا انواع روش آماری دو متغیره شامل ارزش اطلاعاتی و تراکم سطح، روش شاخص همپوشانی و روش تحلیل سلسله مراتبی - AHP - را مورد آزمون قرار دادند. [7]
شیرانی و همکاران - 1383 - ، در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان با بررسی و ارزیابی روش-های پهنه بندی خطر زمین لغزش در پادنای علیای سمیرم نشان دادند که از میان 4 روش دومتغییره آنالیز ارزش اطلاعاتی و تراکم سطح و روش چند متغییره با رگرسیون خطی و آنالیز ممیزی،روش آماری دو متغییره در عین سادگی دارای دقت قابل قبولی در پهنه بندی لغزش زا و انطباق بیشتری با پتانسیل لغزه خیزی را در منطقه داراست.[4] Vijith&et al - 1999 - در تحقیقی با استفاده از روش ارزش اطلاعاتی با فناوریGIS زمینلغزش در حوضه آبریز مانچیل در کرالا را پهنه بندی بندی نمودند.[11]
-2-1 معرفی منطقه مورد مطالعه
حوضه آبخیز زاکین از توابع شهرستان بندرعباس از نظر موقعیت جغرافیایی در شمال این شهرستان و در طول جغرافیایی 56 درجه و 16 دقیقه تا 56 درجه و 22 دقیقه و عرض جغرافیایی 27 درجه و 50 دقیقه و 30 ثانیه تا 27 درجه و 53 دقیقه و 30 ثانیه قرار گرفته است. دسترسی به این حوضه از طریق جاده آسفالته درجه یک بندر عباس- حاجیآباد تا دوراهی سیاهو به طول 63 کیلومتر و در ادامه از مسیر جاده آسفالته سیاهو- زاکین به طول 14 کیلومتر و از آنجا تا زاکین به طول 13 کیلومتر امکان پذیر می باشد. [8]
-2 داده ها و روش تحقیق
ازآنجائیکه هدف تحقیق، پهنه بندی خطر زمین لغزشهای حوضه آبخیز سد زاکین با مدل های دو متغییره و همچنین بررسی مساله میزان رسوبات حمل شده به پشت سد و خسارات احتمالی درآینده - بعد از احداث سد - می-باشد، لذا انجام مطالعات منطقهای و گردآوری اطلاعات در دو بخش زمین لغزش و میزان و نوع رسوبات، فاز اول مطالعات بوده که نیازمند تهیه پارامترها وعوامل موثر بخش فیزیوگرافی حوضه شامل - بررسی حوضه آبخیز از نظر توپوگرافی، لیتولوژی، پوشش گیاهی، وضعیت آبراههای، تکتونیک، فرسایش و رسوب، سایر موارد مشابه - میباشد. بعدازمطالعات فاز اول - 2بخش فوق الذکر - ، وارد فاز 2مطالعات پهنه بندی میشویم که به شرح زیر عبارتنداز:
-انجام بازدید صحرائی و برداشت اطلاعات لغزش وشناسائی زمین شناسی منطقه
-تفکیک حوضهی آبخیز به واحدهای همگن از تاثیر هریک از پارامترها و عوامل موثر بر زمین لغزش
-وزن دهی هریک از فاکتورهای موثر براساس شدت در لغزش
-ورود اطلاعات به سیستم GIS وویرایش بخش از دادهها بعد از مشخص شدن عوامل موثر در لغزش، روشهای مختلفی برای تعیین پهنه بندی لغزش بررسی شده و در نهایت روش مدل های دومتغییره باتوجه به انطباق لغزشهای اخیر و تعیین عوامل موثر در لغزش انتخاب گردید.معیارهای موثر در وقوع زمین لغزشهای منطقه جهت تهیه نقشه پهنه بندی زمین لغزشهای حوضه آبخیز انتخاب گردیده که به صورت شکل زیر آمده است.[8]
