بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت ریسک از عوامل ضروری در موفقیت پروژه های نگهداری و تعمیرات است. در این تحقیق با توجه به اهمیت مسأله، به دنبال مدیریت و اولویت بندی ریسک ها و اقدامات لازم به منظور حداقل کردن تاثیرات منفی آنها در این پروژه ها هستیم. در این تحقیق پس از تهیه برنامه زمانبندی و شناسایی مسیر بحرانی پروژه با استفاده از تکنیک CPM، با بهره گیری از تکنیک دلفی ریسک های محتمل آنها شناسایی شدند و با استفاده از تکنیک دیمتل و پس از انجام محاسبات لازم، روابط بین ریسک ها را بر اساس اجماع نظر خبرگان به دست آورده و به اولویت بندی ریسک های محتمل پرداخته شد، در ادامه پاسخ های مناسب به ریسک ها نیز طبق اجماع نظر خبرگان تعین گردید و در نهایت با استفاده از تکنیک QFD، اولویت بندی پاسخ های مناسب به ریسک ها نیز انجام شد. الگوریتم پیشنهادی در شرکت پتروشیمی شازند - اراک - اجرا شده است.
1 -مقدمه1
اغلب پروژه های بزرگ نگهداری و تعمیرات با انحرافات و شکستهایی در طول دوره عمر خود مواجه هستند، از این رو در سالهای اخیر شناسایی و ارزیابی ریسک های پروژه مورد توجه جدی مدیران قرار گرفته است، این مساله زمانی آشکارتر می گردد که با پروژه های بزرگی همچون پروژه های نفت، گاز و پتروشیمی به صورت2EPC و یا پروژه های انجام اوهال یا تعمیرات اساسی سرو کار داشته باشیم . طبقه بندی ریسک یکی از مهمترین فعالیت هایی می باشد که در این پروژه ها انجام می شود و امکان ارائه پاسخهای مؤثر و تمرکز برآنها را با توجه به محدودیت بودجه افزایش می دهد - ذکایی آشتیانی، حسینی، . - 1385
در تحقیقات چیو و همکارانش هوری و شی میزو لین و وو درباره کاربرد های موفق و متفاوت دیمتل در حوزه های یافتن استراتژی های بازاریابی، سیستم های کنترل، مسائل امنیتی خطوط هوایی، گسترش صلاحیت مدیران جهانی و تصمیم گیری گروهی بحث شده است. قائد شریف و همکارانش - 1387 - مدلی جهت مدیریت و اولویت بندی ریسک فعالیت های پروژه در شرایط فازی با استفاده از الگوریتم برنامه ریزی کیفی ارائه نمودند.
مجتهدی و همکارانش - - 1388 به ارزیابی ریسک های بحرانی پروژه های مهندسی با استفاده از روش دیمتل در فازهای 17و18 پارس جنوبی پرداختند و و از این روش برای رسیدن به اهداف استراتژیک و عینی از مسائل موجود در پروژه هابه منظور دستیابی به راه حل های مناسب استفاده نمودند.جعفرنژاد و همکارانش - 1390 - به ارزیابی تولید ناب با استفاده از رویکرد ترکیبی ازتکنیکهای ANP و دیمتل در شرایط فازی پرداخته اند. همچنین شاه علیزاده و همکارانش - 1382 - مدلی را جهت انتخاب مدیران با استفاده از متدولوژی AHP- DEMATEL، ارائه نمودند و نیز آقا ابراهیمی و همکارانش - - 1387 به ارزیابی چالشهای شرکتهای ایرانی در پروژههای نفت و گاز با تکنیک دیمتل پرداخته اند.
لذا روش پیشنهاد شده در این تحقیق را می توان برای شناسایی فعالیت های بحرانی در پروژه با توجه به عدم امکان تمرکز بر روی کلیه فعالیت ها، شناسایی ریسک های فعالیت های بحرانی در پروژه که بر روی زمان، هزینه و کیفیت انجام پروژه تاثیر گذارند، امکان انجام واکنش مناسب و به موقع به ریسک ها با توجه به شناسایی و اولویت بندی فعالیت های لازم برای واکنش به ریسک های فعالیت های پروژه، کاهش هزینه انجام تعمیرات با توجه به پیش بینی پاسخ مناسب به وقوع ریسک های احتمالی مدنظر قرار داد و از نظرات خبرگان در زمینه های برنامه ریزی و کنترل پروژه تعمیرات، مهندسی، تامین تجهیزات، ساخت و نصب و ... استفاده کرد. در این تحقیق از روش دیمتل 3 برای ساختاردهی و اولویت بندی ریسک ها استفاده گردیده است، در ادامه با تعیین اقدامات مناسب برای ریسک ها بر اساس نظر خبرگان و بهره گیری از روش QFD و تعیین روابط بین ریسک ها و اقدامات لازم برای پاسخ به آنها، پاسخ به ریسک ها نیز اولویت بندی شدند.
2 -ادبیات تحقیق
- -1 2 نگهداری و تعمیرات
منظور از نگهداری و تعمیرات مجموعه فعالیت ها و عملیاتی است که در جهت حفظ، کنترل و افزایش عمر مفید تجهیزات، دستگاه ها و تاسیسات - دارایی های فیزیکی - در شرایط مطلوب و یا تغییر آنها به شرایط مطلوب و تا حد امکان مطابق با استانداردهای قابل قبول می باشد - سید حسینی، . - 1380 این امر مستلزم ایجاد یک نظام نگهداری و تعمیرات بوده که انواع استراتژی های متداول در نگهداری و تعمیرات را شامل می شود.
- -2 2 مدیریت ریسک
از طرف موسسه مدیریت پروژه، مدیریت ریسک به عنوان یکی از دوازده سطح اصلی کلیات دانش مدیریت پروژه معرفی شدهاست. در تعریف این موسسه، مدیریت ریسک پروژه عبارت است از »کلیه فرایندهای مرتبط با شناسایی، تحلیل و پاسخگویی به هرگونه عدم اطمینان که شامل حداکثرسازی نتایج رخدادهای مطلوب و به حداقل رساندن نتایج وقایع نامطلوب میباشد و دارای 5 مرحله است: -1 برنامهریزی -2 شناسایی -3ارزیابی -4اداره کردن -5 نظارت و گزارش دهی - آلادپوش،. - 1380
- -3 2 تکنیک دیمتل
تکنیک دیمتل توسط فونتلا4و گابوس5در سال 1971 ارائه شده است، این تکنیک که از انواع روشهای تصمیمگیری بر اساس مقایسههای زوجی است، با بهرهمندی از قضاوت خبرگان در استخراج عوامل یک سیستم و ساختاردهی نظاممند به آنها با بکارگیری اصول نظریه گرافها، ساختاری سلسلهمراتبی از عوامل موجود در سیستم همراه با روابط تاثیر و تاثر متقابل ارائه میدهد، بگونهای که شدت اثر روابط مذکور را به صورت امتیاز عددی معین میکند .
از آنجا که گراف های جهت دار روابط عناصر یک سیستم را بهتر می توانند نشان دهند، لذا این تکنیک مبتنی بر نمودارهایی است که می تواند عوامل درگیر را به دو گروه علت و معلول تقسیم نماید و رابطه میان آن ها را به صورت یک مدل ساختاری قابل درک درآورد. بنابراین در نظرگرفتن ارتباطات متقابل؛ مزیت این روش نسبت به دیگر روش های تصمیم گیری از جمله تکنیک تحلیل شبکه ای، روشنی و شفافیت آن در انعکاس ارتباطات متقابل میان مجموعه ای وسیعی از اجزاء می باشد. به طوری که متخصصان قادرند با تسلط بیشتری به بیان نظرات خود در رابطه با اثرات - جهت و شدت اثرات - میان عوامل بپردازند - تقی زاده و همکاران، .
4- 2 -تکنیک گسترش عملکرد کیفیت " QFD "
QFD6 یکی از ابزارهای کیفی جهت دستیابی به نیازها و خواسته های مشتری است که به کمک آن می توان خدمات و محصولات منطبق با نیازهای مشتری را طراحی نمود. اصطلاح گسترش کیفیت عملکرد ترجمه نام ژاپنی این متدلوژی است، - کیفیت - ، - عملکرد - ، - گسترش - . QFD در اواخر دهه 60 و اوایل دهه ی 70 در ژاپن پدید آمد و یک روش سیستماتیک و تحلیلی برای کسب خواسته های مشتریان است. عنصر مرکزی QFD ، خانه کیفیت نامیده می شود. خانه کیفیت خواسته های مشتری را به مشخصه های فنی مرتبط می سازد. ساختار خانه کیفیت در شکل - 1 - نشان داده شده است - رضایی، . - 1380
3 -اجرای روش پیشنهادی تحقیق
در تحقیق مورد نظر که در واقع پروژه نگهداری و تعمیر در واحد بوتن.1 در شرکت پتروشیمی اراک می باشد، تیم خبرگان تحقیق از 4 نفر از کارشناسان ارشد سازمان در واحد های برنامه ریزی، تعمیرات، بازرسی فنی، بهره برداری بعلاوه محقق تشکیل گردید و داده های اولیه با استفاده از تکنیک دلفی و پرسشنامه، مصاحبه و جلسات طوفان فکری جمع آوری شد و تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از تکنیک هایQFDوDEMATEL انجام شده است. مراحل کار به شرح زیر است:
فاز اول: استفاده از نرم افزار MS Project و تکنیک CPM جهت شناسایی فعالیت های مسیر بحرانی پروژه: در جلسه ای که با تیم خبرگاه تحقیق برگزار شد و با توجه به سوابق موجود، لیست فعالیت های تعمیراتی تهیه شد و برنامه ریزی تعمیرات طبق زمان اعلام شده و با توجه به توالی فعالیت های تعمیراتی و تقدم و تاخر آنها برنامه زمانبندی پروژه تعمیراتی مورد نظر را تهیه و مسیر بحرانی پروژه طبق جدول - - 1 را مشخص نمود.
