بخشی از مقاله
چکیده
صنعت گردشگری به عنوان بزرگترین و متنوع ترین صنعت در دنیا به حساب می آید گردشگری عنصر بزرگ دنیای مدرن است. امروزه کشورهایی که بیشتر به توسعه اقتصادی خود می اندیشند به صنعت گردشگری و فراغت به عنوان یک ضرورت مهم مینگرند کشور ایران و به خصوص شهر اصفهان با سابقه درخشان تاریخی و پیشینه غنی فرهنگی، همواره در کانون توجه جهان و مراکز گردشگری و تاریخی همچون یونسکو بوده اند و آنچه اصفهان را در این وادی بیش از همه برجسته می کند، ساختار معماری و جلوه های بصری آن است. بنابراین توسعه گردشگری، حفظ میراث فرهنگی جامعه میزبان را در پی دارد، فعالیت های سنتی اقتصادی و سبک های معماری فرهنگ که فراموش شده یا در حال از بین رفتن است زنده و بازسازی کنند تا بدین وسیله در قدرت بخشیدن به هویت فرهنگی اجتماع شان سهمی داشته باشند.
بافت قدیمی شهر اصفهان واقع در اطراف میدان نقش جهان و بازار این شهر، به علت دارا بودن میراثهای فرهنگی و معماری های اصیل ایرانی- اسلامی، بسیار با ارزش برای این تحقیق انتخاب شده است. هر چند تا به حال گردشگران، جهانگردان، باستان شناسان، معماران و شهرسازان زیادی از این شهر و آثار و ابنیه متعدد آن دیدن کرده و مطالب زیادی درباره آن نوشته اند.
هدف از این پژوهش ساماندهی محور فرهنگی تاریخی می باشد که می تواند موجب تقویت میراث فرهنگی و ارتقای سطح گردشگری از آثار تاریخی گردد. بدین ترتیب گردشگری نه تنها می تواند بر آینده فرهنگی میزبان تأثیر بگذارد بلکه می تواند الگوها و میراث فرهنگی فراموش شده را احیا کند. نتایج تحقیق نشان از آن دارد که با شناساندن محورهای گردشگری ناشناخته برای گردشگران و ارائه راهکارهایی جهت توسعه بازدید جاذبه های تاریخی- فرهنگی و مدیدیت و سازماندهی صحیح گردشگری در اصفهان، می توان باعث رونق گردشگری تاریخی در اصفهان گردید.
-1 مقدمه
غالباً انگیزه اصلی توسعه فعالیت های گردشگری دستیابی به منافع اقتصادی و رونق بازرگانی حاصل از این صنعت در نظر گرفته می شود اما بایستی گامی فراتر نهاده و سایر منافع این صنعت را در نظام توسعه این صنعت در شهر اصفهان، لحاظ نمود و با اتخاذ تدابیر و راهبردهای اندیشیده و با آگاهی از سایر منافع این صنعت، تلاش نمود تا از طریق برنامه ریزی مناسب به فواید مورد نظر دست یافت
اصفهان در سراسر جهان نامی برجسته و شاخص است. شاید در سراسر جهان تنها دو یا سه شهر دیگر بتوان یافت که همپای اصفهان باشند. یکی از علل عمده بلند آوازگی اصفهان بناهای تاریخی بی نظیر آن است که در طول قرون متمادی و حتی از عهد باستان در این شهر برجای مانده اند و هر کدام، شاهدی از نبوغ هنرمندان ایرانی و اصفهانی و همچون جواهری نامدار در این خطه سرسبز و زرخیز و هنرپرور می درخشد
اصفهان نیز همچون سایر بخشهای ایران فراز و نشیبهای تاریخی داشته، اما به طور قطع دوره شکوه اصفهان، دوره صفوی است. از آثار مهمی که به ذهن خطور می کنند- میدان نقش جهان با آن صحنه همیشه آماده اش، خیابان چهارباغ، پل های پرشکوه آرمیده بر پهنای زاینده رود - چنین استنباط می شود که موقعیت طبیعی اصفهان امروز، به استثنای مسجد جامع قدیمی، موقعیتی بازمانده از عصرصفوی است.
از یک سو، ساختارهای جدید که بیانگر تاریخ هنر و معماری هر دوره خاصی است، به حکم پویایی و حیات یک شهر زنده، در شهرها جلوه می کند و از سوی دیگر مراکز تاریخی همچون جزیره هایی از شهر جدا مانده در حال فراموش شدن هستند، حال آنکه مراکز تاریخی شهرها، تشکیل دهنده کلیت وسیع تری است و باید به عنوان بخشی از واقعیت پویای زمان حال و نه به عنوان یک موضوع مطالعه ایستا و جذب توریست، مورد تحقیق و مطالعه قرار گیرد
گذر زمان در جوامع گاهی موجب کم شدن توجه مردم از میراث فرهنگی و هنری خود می شود و سنت ها کمرنگ و نزد مردم، بی اعتبار می شود و یا فقط نمادی از آنها نزد کهنسالان باقی می ماند اما وقتی صنعت گردشگری با توجه به ابعاد فرهنگی گسترش پیدا کند این سنت ها ، جشن ها و آیین ها با تقاضا روبه رو می شوند که نتیجه ی آن می تواند زنده سازی و تقویت میراث فرهنگی باشد.
بدین ترتیب گردشگری نه تنها می تواند بر آینده فرهنگی میزبان تأثیر بگذارد بلکه می تواند الگوها و میراث فرهنگی فراموش شده را احیا کند چرا که ویژگی بنیادی گردشگران فرهنگی جستجوی چیزهای اصیل است. در واقع گردشگری می تواند عامل نگهدارنده و احیاکننده فرهنگ سنتی باشد
مهمترین عامل در یک محور فرهنگی- تاریخی چگونگی حضور انسان در آن است . اگر نوع و کیفیت رفتار انسان که در گروه های اجتماعی گوناگون مانند ساکنان محلی و گردشگران با اثر فرهنگی- تاریخی تعیین شود، اثر و محیط آن تاثیر بهینه بیشتری خواهند داشت.
با توجه به اینکه اهمیت بازدید و احیای بافت و بناهای تاریخی در این تحقیق مد نظر می باشد، در ادامه به تحقیقات کار شده در این زمینه اشاره می شود:
در سال 1387، حسن، زنده دل و دستیاران، در کتاب راهنمای جامع ایرانگردی استان اصفهان: از نمونه های موفق اجرا شده در اصفهان با جنبه توریستی و معرفی تاریخ اصفهان، کاروانسرای مادرشاه را می توان معرفی نمود که مجلل ترین اقامتگاه مسافرین سه قرن پیش بوده، در ضلع شرقی مدرسه باشکوه چهارباغ احداث شده بود. در سالهای گذشته، این کاروانسرا به مهمانسرای باشکوهی به نام هتل عباسی تبدیل شده که از نظر سبک معماری در بین هتل های درجه اول دنیا قرار داشته، در نوع خود بی نظیر و منحصر به فرد است. احیاء و ایجاد این مجموعه عظیم - هتل عباسی - عامل موثری در جلب جهانگردان به سوی شهر تاریخی اصفهان بوده است.
در سال1388، در پایان نامه سمیرا حیدری، تاثیر محور فرهنگی- تاریخی بر توسعه بافت با ارزش شهری: اگر نوع و کیفیت رفتار انسان که در گروه های اجتماعی گوناگون مانند ساکنان محلی، گردشگران و... با اثر فرهنگی- تاریخی تعیین و مدیریت شود، اثر و محیط آن عمر بهینه بیشتری خواهد کرد. با مطالعه دقیق می توان شیوه مناسبی برای حفاظت و ساماندهی محورهای فرهنگی-تاریخی شهر تحت نفوذ بافت تاریخی پیرامون به دست آورد.
چه در یک شهر نو بنیاد و چه در یک محیط تاریخی. آموزش، فرهنگ سازی، ایجاد فضای مناسب هدفمند، تثبیت و ایجاد فرصت های شغلی متجانس، ارتقا توان تولید- خاصه تولیدات فرهنگی- بهبود شرایط زیست و... موثرترین شیوه ممکن برای نیل به این هدف است. به همین جهت در این تحقیق ما به دنبال روشی برای تبدیل یک محور فرهنگی- تاریخی، به نظامی حفاظت کننده از محیط یک بافت تاریخی توام با توسعه متعادل و پایدار آن و به طبع محیط پیرامون تحت تاثیرش هستیم.
در سال1391، بهناز امین زاده و راحله دادرس، در مجله مطالعات معماری ایران، در مقاله ای با عنوان بازآفرینی فرهنگ مدار در بافت تاریخی شهر قزوین با تاکید بر گردشگری شهری: در این مقاله، تلاش شده است تا با بهره گیری از اصول گردشگری شهری، راهکارهایی برای بازآفرینی بافت های تاریخی کشور که به عنوان سرمایه های ارزشمند امروزه در مرکز توجه نهادهای شهری واقع شده اند، ارائه گردد.
با این حال، در اثر برخی سهل انگاری ها و اقدامات بی ملاحظه و نیز عدم توجه به روند فرسودگی، علی رغم وجود طرح های متعدد، مشکلات بافت در سال های اخیر افزایش یافته است و نیاز به احیای فعالانه بافت را ضروری نشان می دهد. رویکرد گردشگری فرهنگی نیز مانند بازآفرینی به نوبه خود از ابزار موثر در احیای بافت های تاریخی محسوب می شود. بالفعل سازی پتانسیل های بالقوه گردشگری و هویت تاریخی در رابطه ای مستقیم با یکدیگر، حیات واقعی و مدنی شهری را تضمین می کند.
بنابراین لزوم تحولی فرهنگی و باززنده سازی میراث فرهنگی، بافت تاریخی و معرفی آن ها به گردشگران به خوبی احساس می شود و می توان گفت که مراکز فرهنگی از قدرت تاثیر گذاری بیشتری روی فرد و جامعه برخوردار بوده و همچنین به علت قدرت انتخاب استفاده کننده از این مراکز، باید واجد شرایطی کیفی و جاذبه خاص بوده تا بتواند استفاده کننده را به خود جذب نماید.
بر این اساس در این تحقیق تلاش خواهد شد تا ضمن معرفی بافت تاریخی اصفهان، بناهای با ارزش تاریخی- فرهنگی آن معرفی گردد تا مشخص شود که این شهر خود موزه ای زنده با قدمتی تاریخی می باشد و سالانه توجه تعداد زیادی از گردشگران را به خود جلب می نماید.
روش تحقیق در تحقیق حاضر بر پایه مطالعات کتابخانه ای جهت بررسی بافت تاریخی، و و ضعیت گردشگری شهر اصفهان انجام گرفته است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی است و شناخت محورهای گردشگری اصفهان و میزان بازدید از بناهای تاریخی این شهر با استفاده از مطالعات میدانی تحقق پذیرفته است. تا در آخر راهکارهایی جهت باززنده سازی و احیای میراث فرهنگی موجود در شهر و ترغیب گردشگران درجهت بازدید و شناخت از آنها ارائه دهد.
· حال پرسش این است که چگونه این موزه های زنده را که علاوه بر کالبد ظاهری، روح فرهنگی جامعه اصفهان را که در خور دارند و مسلما با یک نظر برای گردشگری با فرهنگ متفاوت قابل درک نیستند به آنها بشناسانیم.
