بخشی از مقاله
چکیده
مفهوم شهر هوشمند بر ساختار، سامانه و هویت آبادیهایی دلالت دارد که فن آوری ارتباطات از دور به آنها حیات میبخشد. در این مجتمعهای زیستی ارتباطات و فعالیتهای متداول حقیقی و واقعی عمدتا مجازی میشوند. نتیجتا فرمم و فضاها نیز قالبهای هندسی، ادراکی و مفهومیجدید پیدا میکنند. کار از دور، خرید از دور، بانکداری هوشمندی، آموزش و درمان از دور نمونه عملی و مصداق فعالیتهایی هستند که ضمن فراهم آوردن زمینه آزادی بیشتر وقت مردم و فضاهای شهری سامانههای موجود واحد کلی شهر و عرصههای همگانی را دگرگون میسازند.
برنامه ریزان و طراحان شهری نه تنها با مسایل و پدیدهها ی جدید ی در فرآیند شهر سازی، به ویژه طراحی محلههای مسکونی، شبکه راهها و مکانهای همگانی، مواجه میشوند، بلکه به سوی مجازی کردن قالب فعالیت فرایند شهر سازی پیش میروند. به کار گیری ساز و کارهای سخت افزاری و نرم افزاری شهر هوشمند برای کشوری چون ایران که شهرهای آن بین مرحله گذار از الگوهای سنتی و مدرن و فرامدرن سرگردان هستند، الزامیاست. اما زمینههای موجود برای حرکت در این مسیر از نا رساییهای زیادی بر خوردار است که میباید ضمن رسیدن به یک آگاهی درست از آن، راهکاریابی سنجیده ای را پی گرفتند.
مقدمه
شهر هوشمند - به انگلیسی Smart city - :به شهری گفته میشود که داری شش معیار اصلی زندگی هوشمند جدید از جمله: اقتصاد هوشمند، حمل نقل هوشمند، محیط هوشمند، شهروندان هوشمند، روش زندگی هوشمند و در آخر یک مدیریت اداری هوشمند باشد. امروزه تلاش بسیاری از کشورهای صنعتی جهان در جهت هوشمند سازی فعالیتهاست، چرا که با هوشمند سازی فعالیتهای اقتصادی، حملونقل، محیط زندگی و... و خصوصا ایجاد شهری هوشمند عرصه ارتباطات و اطلاع رسانی گسترش یافته و روند توسعه شهری رشد فزایندهای پیدا خواهدکرد.
شهر هوشمند، ایده ای نوین در عرصه فعالیتهای روزمره شهری بوده که در برخی از کشورهای توسعه یافته در بسیاری از جنبههای مختلف اجرا شده و نتیجه حاصل از آن روند روبه رشد فعالیتهای تجاری، صنعتی، حمل و نقل و ... بوده است. شهری را هوشمند می نامند که در دنیای کنونی از لحاظ اقتصادی،جابجایی یا حملونقل، محیط، مردم،زندگی روزمره هوشمند باشد.
شهر هوشمند در مجموع، هنگامی متحقق میشود که سرمایهگذاریها در عرصه سرمایه انسانی و اجتماعی، در عرصه سنتی - حمل و نقل - و در عرصه مدرن - تکنولوژیهای ارتباطی و اطلاعرسان - به توسعه پایدار بینجامد . شهرهای هوشمند بر پایه شهرهای واقعی یا فیزیکی بنیان میشوند و دارای ویژگیهای مشترکی با آنها هستند. شهرهای مجازی نه تنها مستقل از شهرهای واقعی نیستند؛ بلکه همچنین به این شهرها وابسته هستند. مدلهای شهر مجازی به برنامه ریزان شهری، معماران و سرمایه گذارن کمکهای فراوانی میکند.
مهم ترین مزیت شهرهای مجازی، کارایی و اثربخشی برای اداره امور شهری است. هدف اصلی این مقاله، شناخت و تبیین مفهوم شهر هوشمند و ارتباط آن با لایههای موجود فضایی و فراوانی یافتهاست - معاملات، وضعیت خطوط هوایی، سیستم حمل و نقل و... - به این ترتیب بسیاری از مشاغل به این سیستم نرم افزاری وابسته اند. با وجود سیستمهای به هم مرتبط پیچیده در فضایمجازی انطباق با تغییرات به شکل هوشمند انجام گرفت.میشل اعتقاد دارد که شهرهای مجازی پایتخت قرن 21 خواهند بود : این شهرها به جای اینکه توسط سنگ و سیمان بنا شوند، دارای مکانهایی هستند که توسط نرم افزار ساخته می شوند و به جای استفاده از درها و خیابانها، از ارتباطات منطقی در آنها استفاده می شود.
ایده شهر هوشمند نیز تا اواسط دهه 1980 که ژاپنیها شهر علم - کان سایی - را در کشور خودشان ایجاد کردند و استرالیاییها شهر عملکردی - MFP - را در اواخر دهه 1980 در آدلاید بنا کردندکه ایده ای ناشناخته بود. از دهه 1980 و 1990 که کامپیوتر و اینترنت در مقیاس وسیع در زندگی شهری مورد استفاده قرارگرفت ومبحث فضای مجازی اهمیت ویژهای یافت. فعالیتهای شهر به این سیستمهای الکترونیکی وابستگی رویکردی نوین در برنامه ریزی و مدیریت شهری است. این شهرها در فضای استعاری و سایبری به وجود می آیند.
در یک قرن اخیر با رشد روز افزون شهرنشینی و مشکلات ناشی از آن و با توجه به پیامدهایی که صنعت و مدرنیزاسیون در زندگی شهری به همراه داشته در چنین فضایی توجه به مولفههای مناطق خلاق و هوشمند که یکی از مهم ترین اولویتهای برنامه ریزان و سیاستگذاران است، ضروری است. یکی از مولفههای مناطق خلاق و هوشمند، اختراعات الکترونیکی و سخت افزارها و نرم افزارهای کامپیوتری است که خود عامل تسریع و بهینه سازی در انجام کارهاست.
از جمله استراتژیها و راه کارهای لازم برای توسعه ی اقتصادی و رسیدن به اقتصادی پایدار در هر کشور، تقویت اقتصاد منطقه ای شهری و یا به عبارت بهتر توسعه اقتصاد پایدار بر مبنای هوشمندی شهر است. اقتصاد پایدار و هوشمند، خود نیازمند امکانات هوشمند در هر شهراز جمله: اقتصاد هوشمند، زیرساخت و ارتباطات هوشمند، حمل و نقل شهری هوشمند، انرژی هوشمند، دولت هوشمند، امنیت هوشمند، سلامت هوشمند، کسب کار هوشمند و حتی شهروند هوشمند می باشد.
در این استراتژی، یعنی اقتصاد پایدار بر مبنای شهر هوشمند که بر اساس نظریه و تئوری سیستمها بنا شده است، شهرها به عنوان یک کلان سیستم درنظر گرفته شده و هر شهر از اجزایی به نام زیرسیستم تشکیل گردیده و این زیرسیستمها، در حقیقت همان سازمانها، صنایع، مردم و دیگر مولفههای شهری هستند که در راستای رسیدن به هدف نهایی که همان اقتصاد توسعه یافته و پایدار شهری است، به صورت منظم و یکپارچه در ارتباط و تعامل می باشند. پر واضح است در سایه چنین نگاه سیستمی و یکپارچه به شهر به عنوان یک کلان سیستم و با در نظر گرفتن سازمانها و صنایع مستقر در هر شهر به عنوان اجزای تشکیل دهنده شهر و همچنین با ارتباط منظم و یکپارچه مجموعهها و مولفههای شهری به عنوان زیر سیستمهای کلان سیستم شهری است که توسعه علمی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی هوشمند در هر شهر و در نهایت در هر کشوری اتفاق می افتد.بمنظور ایجاد نگاهی یکسان به مقوله " شهر هوشمند"، لازم است ابتدا تعاریفی از تئوری سیستمها، و سپس مفاهیم شهر هوشمند و مولفههای آن ارائه شود که این مباحث در ادامه بیان می شود.
تعریف شهر هوشمند
اصطلاح "شهر هوشمند" هنوز به طور بسیار گستردهای در ادبیات مدیریت و برنامهریزی شهری استفاده نشده و هنوز هم شناسایی جنبههای مختلف آن به عنوان یک اصل برای بررسی جزئیات بیشتر، در حال مطالعه و پژوهش است . ولی از طرف اندیشمندان این حوزه، تعاریفی ازشهر هوشمند بیان شده که در ادامه ارائه می گردد:
"شهر هوشمند "مکانی ممتاز برای توسعه پایدار اقتصادی، صنعتی و ... بوده که در آن به مسائلی مانند ترافیک، مصرف انرژی، آلودگی، تخریب سرزمین، بروز رسانی و بهینهسازی زیرساختهای شهری، بهبود کیفیت زندگی و ... از طریق یک رویکرد نوآورانه و سیستماتیک، بر اساس ارتباط و تبادل اطلاعات با هدف بهینهسازی فرآیندهای مدیریت شهری پرداخته می شود.
"شهری هوشمند" است که سرمایهگذاری در سرمایههای انسانی و اجتماعی و زیرساختهای ارتباطی از جمله حمل و نقل و همچنین زیر ساختهای مدرن مانند ICT که باعث رشد پایدار اقتصادی و کیفیت بالای زندگی می شود، با مدیریت صحیح منابع طبیعی، از طریق مدیریت مشارکتی مردم در آن انجام پذیرد .
بر اساس ادبیات مدیریت شهری، "شهری هوشمند" است که قادر به پیوند سرمایه فیزیکی با سرمایه اجتماعی به منظور توسعه خدمات بهتر و زیرساخت لازم در یک شهر بوده و تنها در این صورت است که مدیران شهری و استانی، قادر به تجمیع فنآوری، اطلاعات، و دیدگاه فرهنگی و اجتماعی برحسب یک برنامه منسجم و بهبود خدمات شهری خواهند بود.
بر اساس نگرش و تفکر سیستمی، "شهر هوشمند"یک کلان سیستم از زیر سیستمهای شهری است. به عبارت دیگر با ترکیب و تعامل بسیاری از مجموعههای شهری مانند: سازمانها، شرکتها، دانشگاهها، شهروندان و ... و همچنین مجموعهها و زیرسیستمهای مستقل هوشمند در هر شهر، سیستم پیچیده ی بزرگی تشکیل می گردد که به آن شهر هوشمند گویند .
ارتباط و تعاملات عملیاتی بین این تعداد زیاد از مجموعهها و زیرسیستمهای شهری، باعث می شود که بحث مستقل بودن و همچنین استاندارد سازی زیر مجموعهها و زیرسیستمهای یک شهر به عنوان یک اصل اساسی و مهم در ساختار و مدیریت شهرهای هوشمند عمل نماید بطوری که نبود و یا ضعف در استقلال و استاندارد سازی حوزههای مدیریت زیرمجموعهها و زیرسیستمهای شهری، باعث افزایش هزینه-های مدیریت شهری و یا ضعف در مدیریت شهرها خواهد گردید. زیرا نبود این استانداردسازی بین زیرمجموعهها و زیرسیستمهای شهر به عنوان یک کلان سیستم، اجرای پروژههای تعریف شده در هر شهر جهت دستیابی به اهداف شهری را با مشکلات و موانع جدی روبرو نموده و هزینههای دستیابی به چشم انداز کلان سیستم شهر را افزایش می دهد
