بخشی از مقاله
چکیده
در طی چند سال اخیر اصطلاح شهر هوشمند در سرتا سر دنیا در حال گسترش بوده و استراتژیهای شهری را تحت تاثیر خود قرار داده است. برای مقابله با مشکلات روز افزون مناطق شهری دولتها، کمپانیهای مختلف، سازمان ها و همچنین شهروندان با آغوشی باز از ایده شهر هوشمند استقبال کردهاند. با این وجود، مفهوم شهر هوشمند برای بسیاری از افراد با ابهام همراه میباشد.
تا به امروز هیچگونه تعریف مشخص و استانداردی از شهر هوشمند ارائه نشده و تعدادی از شهرها که خود را به عنوان شهر هوشمند معرفی کردهاند، فاقد یک چشمانداز استراتژیک درباره آینده هوشمند خود میباشند. در این مقاله مجموعه دادههایی از مطالعاتی که در این زمینه انجام شدهاست گردآوری شده است. هدف از این کار ارائه یک چشمانداز وسیع در مورد پدیده شهر هوشمند میباشد.
.1 مقدمه
در طی چند سال اخیر اصطلاح شهر هوشمند در سرتا سر دنیا در حال گسترش بوده و استراتژیهای شهری را تحت تأثیر قرار داده است. [1] برای مقابله با مشکلات روز افزون مناطق شهری دولت ها، کمپانیهای مختلف، سازمانها و همچنین شهروندان با آغوشی باز از ایده شهر هوشمند استقبال کردهاند. با این وجود، مفهوم شهر هوشمند برای بسیاری با ابهام همراه میباشد.
ایده شهر هوشمند دارای ریشههای قدیمی میباشد.[2] مشاهدات نشان میدهند که مطالعات صورت گرفته درباره مفهوم شهر هوشمند حدود بیست سال قدمت دارند.[3] بنابراین، ایده استفاده از فناوری، بخصوص فناوری اطلاعات و ارتباطات برای بهبود کیفیت زندگی در محیطهای شهری کاملاً قدیمی میباشد
با این وجود، این موضوع تنها در چند سال اخیر مورد توجه بسیار قرار گرفته است. دلایل مختلفی بر این موضوع دلالت دارد: گسترش استفاده از تجهیزات متحرک و استفاده از خدمات اینترنت در بین شهروندان، رشد شهرها در ابعاد مختلف، نیاز به محافظت از محیط زیست در برابر آلودگیها و مصرف انرژی
امروزه مفهوم شهر هوشمند نه تنها در تحقیقات دانشگاهی و علمی، بلکه در پروژهها و تصمیم گیریهای دولتی نیز به چشم میخورد. اگر به دنبال وب سایتهایی که درباره مفهوم شهر هوشمند هستند باشید، با میلیونها نتیجه روبرو خواهید شد. ظاهراً شهرهای زیادی در سرتاسر دنیا و مستقل از ابعاد فرهنگی و وضعیت اقتصادی به اهمیت شهر هوشمند پی-بردهاند.
با توجه به دلایل گفته شده چشم انداز موجود از مفهوم شهر هوشمند مبهم است. دو محقق به نامهای Cocchia & Dameri تحقیقات عمیقتری در باره بیشینه شهر هوشمند با نام "شهر هوشمند و دیجیتالی" انجام داده-اند . آنها در تحقیق خود نه تنها تعداد مقالات به چاپ رسیده و توزیع جغرافیاییشان، بلکه محتوای این مقالات را نیز مورد ارزیابی قرار دادهاند و تحلیلهای آنها نشان داد که همچنان تعریف دقیق و مشترکی از مفهوم شهر هوشمند وجود نداشته و خلاء آن به خوبی حس میشود. اگر چه تعدادی تعریف نیز در رابطه با شهر هوشمند وجود دارد، با این وجود بسیاری از این تعاریف کاملا با یکدیگر متفاوت هستند. علاوه بر این، به دلیل نوآوریهای سریع و مستمر در زمینه فناوریهای مرتبط با شهر هوشمند، مقایسه این تعاریف در یک بازه زمانی دشوار است
حتی پیادهسازیهای تجربی شهر هوشمند نیز ناهمگونیهای مشابهی را نشان میدهد. شهرهای بسیاری اجرای پروژههای هوشمند را شروع کردهاند. شهروندان، کمپانیها و دولتها انتظار دارند این هوشمندسازیها در بالا بردن کیفیت زندگی و جذبه شهرشان، تأثیر بسزایی داشته باشد. گاهی اوقات یک پروژه شهر هوشمند مانند نوشدارویی عمل میکند که قادر است تمام مشکلات شهری مانند آلودگی هوا، مشکلات حمل و نقل عمومی، فاصله طبقاتی بین مردم، بحران های اقتصادی و غیره را حل کند. با این حال، این انتظارات اغلب نه با چشمانداز روشن هوشمندی از شهر حمایت میشوند و نه با برنامههای هوشمند تأثیرگذار.
به طور کلی پیادهسازی شهر هوشمند همانند یک پدیده پایین به بالا رو به افزایش است، یعنی، عاملهای متعددی مستقل از یکدیگر و با استفاده از تعدادی از زیرساختهای عمومی یا راهحلهای تکنولوژیکی، شروع به تحقق ایده هوشمند کردهاند. برای مثال یک بیمارستان دولتی به پرونده آنلاین سلامت افراد دسترسی داشته باشد، یک شرکت برای کارمندان خود خودرو های الکتریکی فراهم میکند و شهرداری نیز اتوبوس های قدیمی را با اتوبوسهای جدید که بر میزان آلودگی هوا تاثیر کمتری دارند جایگزین میکند. سه عمل هوشمند صورت گرفته در بالا یعنی، استفاده از تکنولوژی برای ارتقای کیفیت زندگی در محیط های شهری، کاهش میزان آلودگی و کاهش مصرف انرژی میباشند، با این وجود آنها یک چشمانداز جامع که قادر به تعریف اهداف، نتایج مورد انتظار و برنامهریزی زمانی برای تحقق پروژهها باشد را در نظر نگرفتهاند.
یکی از معایب عمده شهر هوشمند تأکید بیش از حد بر نقش کلیدی فناوری است. در واقع، فناوری اساس شهر هوشمند میباشد، امّا به تنهایی برای ایجاد ارزش عمومی برای شهروندان کافی نیست. برای تبدیل کردن اقدامات هوشمند به بخشی از زندگی روزمره مردم، تحصیل، کار، گردشگری و غیره، مشارکت انسان ضروری است. بنابراین، صحبت کردن در مورد مردم هوشمند در شهر هوشمند ضروری است و بایستی مردم، فناوری و چشمانداز استراتژیک را به عنوان اجزای لاینفک یک برنامه هوشمند موفق در نظر گرفت
تا به امروز، نبود یک چشمانداز استراتژیک هوشمند تأثیر منفی بر کارایی حاصل از پروژهها و طرحهای هوشمند داشته است. علاوه براین، تا به امروز هیچ شهری مجموعهای از شاخصهای کلیدی کارایی و یک چارچوب اندازهگیری برای ارزیابی واقعی تأثیرات اقدامات هوشمند، توسعه و استفاده نکرده است. شاید این موضوع در مواقعی که شهر هوشمند یک پروژه پیشگام است زیاد حیاتی نباشد، اما زمانی به یک مانع واقعی تبدیل میشود که پروژه شهر هوشمند قرار است به سرمایهگذاران بزرگ دولتی و خصوصی سود پایدار بازگرداند.
شهر هوشمند کاملا پیچیده و چالش بر انگیز میباشد، دلیل این پیچیدگی این است که شهر هوشمند با ابعاد مختلفی مانند فناوری، شهروندان، نهادهای عمومی و خصوصی و چشم انداز شهری سروکار دارد.[13] علاوه بر این، علایق شهرها در سرتاسر جهان با یکدیگر متفاوت است و این شهرها در زمینههایی مانند فرهنگ، اقتصاد و اجتماع با یکدیگر تفاوتهای عمیقی دارند. هر یک از این شهرها خواهان استفاده از ایده شهر هوشمند هستند و از طرفی خواهان دستیابی به اهداف خاص خود نیز میباشند.
با توجه به پیچیدگیهای موجود، پیادهسازی شهر هوشمند مستلزم وجود چهارچوبی دولتی برای اجرای آن میباشد. این چهارچوب بر اساس تعریف مشترک از شهر هوشمند ساخته میشود و در کنار آن نیز بایستی انعطافپذیر باشد تا به نیازهای گوناگون و ویژه پاسخ دهد. همچنین بایستی شامل تمام مراحل فعالیتهای دولتی باشد، یعنی: تعریف یک چشمانداز استراتژیک، طراحی استراتژیک های بلند مدت، اولویت بندی و زمانبندی پروژه ها و اندازهگیری نتایج به دست آمده برای ذینفعان مختلف.
.2 تعاریف شهر هوشمند و چشمانداز استراتژیک
مطابق با آنچه تا به حال گفته شد، بیان کردیم که در حال حاظر تعریف مشترک و قابل قبولی در رابطه با شهر هوشمند بیان نشده است. چرا تعریف شهر هوشمند دشوار است؟ برای این سوال دلایل مختلفی میتواند وجود داشته باشد.
دو محقق به نام Cocchia و Dameri در مقاله خود با عنوان" شهر هوشمند و دیجیتالی" نشان دادند که مفهوم شهر هوشمند و شهر دیجیتالی به شدت به یکدیگر وابسته هستند. در واقع، زمانی که به تعاریف لیست شده از شهر هوشمند و شهر دیجیتالی در تحقیقات آنها مراجعه میکنیم، خواهیم دید که چندین عنصر در این دو موضوع مشابه هستند. امّا یک از دلایل مهمّی که تعریف شهر هوشمند را دشوار کرده است، طبیعت پایین به بالای آن میباشد.
پس از گذر از کاربردهای تجربی و عملی، شهر هوشمند واقعی مجموعهای از پروژهها، طرحها و اقداماتی است که توسط سازمانهای خصوصی و دولتی انجام میشود. بنابراین، با توجه به اینکه این طرحها، حاصل انتخاب عاملهای مختلفی هستند و این عاملها علایق خود را در آن نیز دخیل کردهاند، مجموعههای ارائه شده بسیار با یکدیگر نامنطبق و ناهمگن میباشند.
