بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت در زندگی بشری جایگاهی ویژه دارد.اصولاً بشر به مدد مدیریت به دنبال استفادهی مطلوب از امکانات و منابع عالم هستی بوده وهست، نوع نگاه ونگرش انسان به عالم هستی، روش و نوع مدیریت او را مشخص میکند؛ نوع نگاه مدیریت غربی نهایتاً منجر به افزایش بهرهوری است؛ اما از آنجا که در این نوع نگاه مدیریتی انسان و شخصیت انسان به عنوان محور اصلی مورد توجه قرار نگرفته، لذا از این بابت خسارتهای جبران ناپذیری بر پیکرهی مدیریت جهان امروز وارد شده است.
همانطور که استاد مطهری میفرمایند: » مدیریت صحیح از ضعیفترین ملتهای دنیا، قویترین ملتهارا میسازد، آنچنانکه رسول خدا - ص - عمل کرد، این معجزهی رهبری است« .یکی از مهمترین مشکلات دیدگاه مدیران غربی این است که فقط بدنبال کسب منافع بیشتر بدون در نظر گرفتن مسائل اجتماعی و اخلاقی هستند. در همین زمان با توجه به گسترش شبکه های ارتباط جمعی و آشنائی سایر ملل با دین اسلام، بویژه اصول اولیه و بنیادین این دین باعث جذب و گسترش روز افزون اسلام بعنوان یک دین جامع و در بر گیرنده همه مسائل اجتماعی در اقصی نقاط جهان گردیده است و در حال حاضر یکی از مهمترین موضوعاتی که ذهن اندیشمندان و پژوهشگران بدان معطوف گردیده مدیریت از دیدگاه اسلام میباشد.
مکتب انسان ساز اسلام به دنبال تربیت خلیفهی الهی، یعنی انسان تعالی که مظهر صفات مال حق الهی است؛ برای رسیدن به این هدف عالی، مجموعهای از دستورات الهی در قالب اعتقادات، احکام و اخلاق بیان شده است. با توجه به جامعیت و فراگیر بودن اسلام به عنوان آیین زندگی، نوع نگاه اسلام به مدیریت مشخص خواهد شد.در این مقاله با چهار چوبی مشخص و با مدد از آیات قرآن و دیدگاه علمای بزرگ اسلام، بخشی از نوع نگاه اسلام به مدیریت مربی گری که نوعی مدیریت مشارکتی است و ابعاد آن را مورد مطالعه قرار میدهد.
مدیریت مربی گرا :
تاریخچه مربی گرایی به دوران سقراط بر می گردد، سقراط معتقد بود که افراد زمانی که مسئولیت داشته باشند و یا مالک موقعیت کسب شده باشند، یادگیری بهتری دارند. عموما واژه مربی در ورزش متداول است اما امروزه در تجارت هم به کار برده می شود. در ورزش همچون بیشتر مدلهای سازمانی رایج، افراد و کار تیمی از اهمیت بالایی برخوردارند حتی شاید بتوان گفت کار تیمی افراد در سازمانها مهمتر است چرا که در سازمانها افراد به تنهایی نمی توانند موفق باشند بلکه با ایجاد هم افزایی به موفقیت دست می یابد.
در مدیریت مربیگری که ایده آن از تئوری y مک گریگور نشات گرفته، افراد نه تنها از کار فرار نمی کنند، بلکه بهکار بهعنوان بازی نگاه میکنند. به زبان ساده، در روش مربیگرایی مدیر همچون مربی، کارمند همچون بازیکن و سازمان همچون محیط بازی ایفای نقش می نمایند. بسیاری از محققین، مربیگرایی را پارادایم جدیدی در مدیریت میدانند که در این پارادایم، اثربخشی مدیران، با توان آنها در کسب ایدهها و نتایج بهصورت مشارکتی در ارتباط است، نه با کنترل هر چه بیشتر کارکنان.
مربیگری نوعی رابطه حمایتی و تشویقی است که مربی متعهد به موفقیت طرف مقابل است و زمینهای را فراهم میکند تا وی بتواند مشکلات خود را حل کند و به پیش رود تا به نتایج چشمگیری نایل شود. مربیگری رهیافتی عملگرا است که بر مشتری و اهداف او تمرکز میکند. مربی به طرف مقابل کمک میکند تا ضمن تعریف و مشخص ساختن اهداف خود، برای دستیابی به آنها تشویق شود و تاثیر بلافاصله آن را در زندگی خود احساس کند.مربی راهنماییها و فعالیتهای موردنیاز برای توسعه مهارتها و قابلیتهای فردی اشخاص را به بهترین شیوه در اختیار آنها قرار میدهد.
این شیوه به مشتری امکان میدهد تا چشماندازهای پیچیده را درک کرده و با مشکلات، باورها و نگرشهای منفی پیشرو کنار بیاید .مربی، مشتریان خود را یاری میکند تا برای رویارویی با چالشهای پیش آمده راهحلهایی بیابند. او ضمن راهنمایی و انگیزه دادن به مشتری برای رسیدن به اهدافش، به او برنامه و دستورالعمل میدهد. بنابراین مربیگری حرفهای موثر است که تمام ابعاد زندگی مدیر، کارمند، کارگر و یا مشتری و هر کسی که به نحوی از انحاء در فرایند مربیگری دخیل است، از قبیل کار و حرفه، روابط اجتماعی، پیشرفت فردی و... را دربرمیگیرد و به او امکان میدهد تا با توسعه مهارتها و افزایش کیفیت ارتباطات خود در نهایت به خودشکوفایی برسد.
ابعاد مدیریت مربی گرا:
مدیریت مربی گرایی دارای پنج بعد ارتباطات باز، رویه تیمی، پذیرش ابهام، ارجحیت فرد نسبت به وظیفه و توسعه تسهیلات می باشد که چهار بعد اول توسط مک لین و پارک [4] مطرح شده و توسعه یافته اند.
- 1 ارتباطات باز:
یکی از تغییرات مهمی که امروزه در سازمانها وجود دارد تغییر از ارتباطات رسمی و سلسله مراتبی به ارتباطات مشارکتی و شبکه ای است که لازمه آن به اشتراک گذاری اطلاعات و کسب مشاوره است و این حاصل نمی شود مگر با ارتباطات باز.
یکی از مشخصه های اصلی اثربخشی مربی، ارتباطات باز می باشد. در واقع این ارتباطات باز به مدیر و کارمندان کمک می کند که درک بهتری از یکدیگر داشته و مبنای ارتباطی بهتری را پایه ریزی نمایند.
سلمان در تحقیقات خود بر اهمیت ارتباطات در اثربخشی مربی گرایی تاکید می کنند. جهت ایجاد ارتباطات باز، نیازبه تعامل بین کارکنان، صداقت و مشارکت کارکنان است.
- 2 رویه تیمی:
این بعد از مربی گرایی به معنای ایجاد مشارکت و کار با یکدیگر است. در رویه تیمی در زمان تصمیم گیری و کسب نتایج، کار به صورت تیمی ارجحیت دارد. کریتنر و کینیکی[7] پس از مطالعات بسیار به این نتیجه رسیدند که تیمهای موفق به اهدافی که به فرد و تیم تعلق دارد هویت بخشیده و نسبت به پذیرش آن متعهد می شوند. در مربی گرایی نیز مدیر سعی می کند به جای صدور حکم، با مشارکت مستمر به ارزیابی و دادن بازخورد جهت کمک به کارکنان در کسب اهداف سازمان و آرزوهای حرفه ای شخصی شان می پردازد.[8] فورنیز مربی گرایی را عامل پیشگیری از شکست در کارهای تیمی می داند.
- 3 ارجحیت فرد نسبت به وظیفه:
یک مدیر مربی گرای خوب نیازهای شخصی را از انجام وظایف تمیز داده، و می داند به هر کدام به چه میزانی بایستی توجه کند. این عامل ارتباط زیادی با رضایت شغلی کارکنان دارد. در مطالعاتی که لانگدون انجام داد، اکثریت پاسخ دهندگان معتقد بودند که رضایت شغلی آنها با کسب احترام - میزان احساس ارزشمند بودن - از سازمانشان ارتباط زیادی دارد. در این بعد مربی گرایی مدیران باید به دقت به کارکنانشان گوش داده و از تلاشهای آنها حمایت کنند.
- 4 پذیرش ابهام:
برای کسب عملکرد بالا از طریق مربی گرا در سازمانها، مساله انعطاف پذیری در ارتباطات و پذیرش عقاید و نوآوریهای جدید، از عوامل مهم می باشد .[11] مدیران باید به دنبال راه حلهای چندگانه و در ارتباط با کارکنانشان بوده و ایده های کارکنان خود را بپذیرند.
- 5 توسعه تسهیلات:
یکی از مهارتهای مربی این است که بتواند محیط مناسبی را جهت یادگیری و تسهیل بهبود کارکنان فراهم نماید. مربی بایستی به گونه ای به کارمندان بازخورد دهد که آنها بتوانند نسبت به آن کنترل داشته و آن را بهبود دهند. در واقع مدیر مربی گرا در تسهیل بهبود کارکنان آنها را به صورت استراتژیک همراهی می کند.
علل ظهور مربیگرایی در قرن 21
دلایل زیادی برای رشد مربی گرایی در عصر حاضر وجود دارد. تحولات جهانی، تغییرات شغلی، کوچکسازی شرکتها و خود اشتغالی و بسیاری از دلایل دیگر که در زیر ذکر خواهد شد از جمله عواملی هستند که منجر به اهمیت روشهایی شدهاند که انعطاف و توسعه را در بر دارند.
