بخشی از مقاله
چکیده :
امروزه بیماریهای غیرواگیر از جمله بیماری های قلبی- عروقی از کشنده ترین بیماریها محسوب می شود. یکی از بیماریهای این گروه پرفشاری خون است. این بیماری نیازمند رفتارهای خودمراقبتی در جهت کنترل آن می باشد. توجه ویژه به رفتارهای خودمراقبتی اعم از کنترل منظم فشارخون، مصرف منظم داروها، تغذیه صحیح ، فعالیت فیزیکی، مدیریت استرس و مهارتهای کنترل آن از جمله این رفتارهاست که جهت مدیریت بیماری انجام می گیرد. در این مقاله سعی شده تا به معرفی بیماری پرفشاری خون و رفتارهای خودمراقبتی کنترل کننده آن پرداخته شود.
مقدمه:
بیماریهای غیرواگیر به عنوان گروهی از بیماریهای وخیم شناخته می شوند. طبق تخمین سازمان بهداشت جهانی بیماریهای غیرواگیر مسئول 36 میلیون مرگ در جهان در سال 2008 بوده است که این رقم %63 کل 57 میلیون مرگ را شامل می شود. برنامه سازمان بهداشت جهانی در جهت کاهش %25 مرگ ناشی از بیماریهای غیرواگیر در میان افراد 30-70 ساله در سال 2025 نسبت به سال 2010 می باشد. آمارها نشان می دهد که چالش جهانی بهداشت عمومی قرن 21 ام بیماریهای غیرواگیر می باشد
بیماریهای قلبی-عروقی به عنوان شاخه ای از این گروه بیماریها محسوب می شود که در سال 2011 مسئول نزدیک به 17 میلیون مرگ در جهان می باشد، یعنی از هر ده مرگ 3 مورد آن ناشی از بیماریهای قلبی- عروقی بوده است
بر طبق آمارهای بروز شده آمریکا ، بیماریهای قلبی-عروقی به عنوان اولین عامل مرگ در جهان و در آمریکا شناخته شده است
پرفشاری خون به عنوان یک عامل خطر مهم برای بیماریهای قلبی- عروقی به شمار می رود
فشار خون نیرویی است که خون به جدار سرخرگها وارد می کند که دارای رنج طبیعی و غیر طبیعی است و رنج غیر طبیعی آن پرفشاری خون نامیده می شود. پرفشاری خون به دلیل نداشتن نشانه های آشکار و قابل تشخیص و عوارض ناخوشایند قلبی-عروقی به tعنوان "قاتل خاموش" معرفی شده است. به دلیل اهمیت این بیماری شعار سال 2013 سازمان بهداشت جهانی، فشار خون را جدی بگیرید؛ بود.
اکثر اوقات بیماری بعد از آسیب رسانی به اندامها شناخته می شود - . - 5 انسانهای زیادی در سراسر جهان مبتلا به پرفشاری خون هستند که میزان ابتلا یک نفر از هر ده نفر در دهه دوم و سوم زندگی می باشد و این میزان در دهه پنجم زندگی به 5 نفر از هر 10 نفر می رسد. شیوع جهانی پرفشاری خون حدود یک میلیارد نفر است که تخمین زده می شود که در سال 2025 به 1/56 میلیارد نفر برسد. حدود 7/1 میلیون مرگ سالیانه را می توان به پرفشاری خون نسبت داد.
میزان شیوع آن به دلیل رشد روز افزون جمعیت ،تغییرات سریع اجتماعی مانند شهرنشینی رو به افزایش است. حدود 50 میلیون نفر از مردم آمریکا تحت تاثیر این بیماری قرار دارند و تقریبا %30 بزرگسالان از بیماری خود اطلاع ندارند
در ایران شیوع پرفشاری خون حدود 20 درصد است و دومین علت مرگ و میر می باشد. رتبه جهانی ایران در آمار مرگ و میر ناشی از پرفشاری خون 67 است و شیوع آن در شهرهای تهران ، مناطق مرکزی ایران و بوشهر به ترتیب 22 ، 18/9 و 24/5 درصد گزارش شده است
شیوع پرفشاری خون در میان زنان به دلیل بارداری و یائسگی بیشتر است - . - 9 مرگهای زیادی در بین زنان به پرفشاری خون نسبت داده می شود که بسیاری از عوامل آن با مداخله آموزشی قابل پیشگیری است
پرفشاری خون طیفی از نمودهای بالینی را به دنبال دارد که نتیجه نداشتن کنترل بر آن و پیشرفت آن به سمت اختلال عملکرد اندامهاست. عوارض این بیماری ، آسیبهای نورولوژیک - عصبی - ، پیامدهای نامطلوب قلبی- عروقی مانند سکته مغزی و حمله قلبی ، بیماریهای چشمی و اختلالات بینایی ناشی از خونریزی عروق شبکیه ، نارسایی کلیوی و علائمی مانند سردرد، دردهای قفسه سینه و تنگی نفس می باشد
آثار ناشی از بی توجهی به پرفشاری خون بسیار شدید است و شناسایی سریع و درمان به موقع آن در کاهش عوارض اهمیت دارد. تشخیص و کنترل عوامل خطر مرتبط با پرفشاری خون مانند شاخص توده بدنی ، سطح بالای کلسترول خون ، تغذیه نامناسب ، استفاده نکردن به موقع از داروهای پرفشاری خون ، سبک زندگی بی تحرک و نداشتن مدیریت استرس ، از وسعت آسیبها می کاهد
هزینه اقتصادی جهانی پرفشاری خون 370 میلیارد دلار است و %10 کل هزینه های خدمات بهداشتی را در برمی گیرد
پرفشاری خون یکی از عوامل قابل تغییر تاثیر گذار بر بیماریهای قلبی-عروقی بویژه سکته مغزی است و نیازمند درمان و کنترل می باشد.
هدف برنامه مردم سالم 2010 دستیابی به کنترل پرفشاری خون در %50 جمعیت آمریکا بود. هدف کنترل پرفشاری خون کاستن فشارخون به کمتر از 140/90 میلیمترجیوه است . - 15 - اصلاح سبک زندگی از جمله کاهش وزن ، ورزش و تغذیه مناسب می تواند در جهت کنترل و کاهش فشارخون در کنار مصرف داروهای ضد فشارخون موثر باشد
تغذیه سالم که حاوی مقادیر کمتر سدیم و مقادیر بیشتر از پتاسیم باشد اساس کنترل تغذیه ای افراد مبتلا می باشد
رفتارهای خودمراقبتی به عنوان دامنه ای از رفتارهای سلامتی و ناخوشی است که توسط فرد در جهت برعهده گرفتن مسئولیت سلامتی اش مطرح می شود و نقش آن در جهت ارتقاء کیفیت زندگی چشمگیر است
رفتارهای خودمراقبتی یکی از تعیین کننده های اصلی کنترل پرفشاری خون است . خودمراقبتی فرایندی است که برای نگهداری سلامت و مدیریت احساس ناخوشی و بیماری مطرح می شود.
