بخشی از مقاله
چکیده
ارتباط دارو با سلامت جامعه یکی از دلایل اصلی پرداختن به موضوعاتی همچون زنجیرهتامین دارو است. هدف اصلی زنجیره تامین دارو فراهم نمودن دارو است که منجر به حفظ سلامتی جامعه میشود. در این مقاله یک مدل برنامهریزی عدد صحیح برای زنجیرهتامین حلقهبسته دارو طراحی شده است که شامل تولیدکننده، توزیع-کننده اصلی و محلی، مشتریان، مراکز دفن، جمعآوری و بازیافت است. هدف کاهش هزینهها و برآوردن تقاضای مشتریان است. همچنین جریانهای محصول در هر دوره و مکانهای مراکز به عنوان متغیر تصمیم در نظرگرفته شدهاست. در پایان یک مثال عددی با نرم افزار گمز حل شده است.
1 مقدمه
زنجیرهتامین یک مجموعه از تجهیزات، تامینکنندگان، مشتریان، محصولات و روشهای خرید و نظارت بر موجودی و توزیع آن است. در زنجیرهتامین، جریان کالاها بین تامینکنندگان و مشتریان در طول چند مرحله حرکت میکند و هر مرحله ممکن است شامل تعدادی از تجهیزات باشد.[1] شرکتها مجبور به افزایش سطح خدمات به مشتریان خود هستند، در حالی که باید هزینهها را کاهش داده و حاشیه سود را حفظ کنند.[2] پاپاجیرجیو در مطالعات خود نشان داد که شرکتها بدون در نظر گرفتن مدیریت زنجیرهتامین نمیتوانند رقابت کنند.[3]
نقش داروها در سیستمهای سلامت روز به روز در حال افزایش است. زنجیرهتامین دارو بخشی از سیستم سلامت است که اگر به درستی به آن توجه نشود بعید است مفهوم سلامت در آن جامعه رشد قابل توجهی را تجربه کند. صنعت داروسازی بهعنوان یک سیستم متشکل از فرآیندها، عملیات و سازمانهای درگیر در کشف، توسعه و تولید از مواد مخدر و داروها تعریف شده است.[4]
زنجیرهتأمین دارو به معنای مسیری است که از طریق آن محصولات دارویی با کیفیت مناسب در مکان و زمان مناسب در بین مصرفکنندگان نهایی توزیع میشوند. درگذشته شرکتهای داروسازی مفهوم مدیریت زنجیرهتأمین دارو را نادیده میگرفتند اما در حال حاضر عوامل متعددی شرکتهای داروسازی را به تغییر روشهای مرسوم کسبوکار خود سوق میدهد که یکی از این عوامل زنجیرهتأمین است که در حال تبدیل شدن به یک مزیت رقابتی است.[5]
زنجیره تامین دارو از سه بخش تشکیل میشود: بخش اول، تولید دارو میباشد که دراین بخش به تحقیق و توسعه اولیه دارو، کسب موافقتهای قانونی و تجاریسازی آن برای تولید میپردازد. بخش دوم، توزیع آن به قسمتهای مختلف زنجیره برای رسیدن به مشتری نهایی است. بخش سوم، فروش دارو به مشتری نهایی است. در زنجیرهتامین دارو دو نوع تولیدکننده اصلی وجود دارد: - 1 تولیدکننده اولیه: مواد خام را به عناصر فعال تبدیل میکنند.
- 2 تولیدکننده ثانویه: تولیدکنندگان ثانویه انواع مواد جانبی را به این مواد تشکیلدهنده برای تولید دارو به شکل مصرفی آنها به عنوان مثال: قرص، محلول، اسپری، ژل، پماد و ... اضافه میکنند. مرکزهای توزیع، این داروها را در مقادیر انبوه استفاده کرده و آنها را در اندازه مناسب و با برچسبهای مناسب به عنوان مثال - بطری - نوار قرص - سرنگ - بستهبندی میکنند.[6]
در زنجیرهتامین دارو چالشهای اساسی وجود دارد، از جمله نبود هماهنگی بین اعضای زنجیرهتامین دارو که بهعنوان مهمترین چالش در صنعت دارو اعلام شدهاست، مدیریت موجودیها، نبود اطلاعات تقاضا در سطوح مختلف زنجیره، کمبود منابع انسانی کارآمد در حوزه زنجیرهتامین دارو، مدیریت سفارشات، جلوگیری از وقوع کمبود، تاریخ انقضا، مدیریت انبارها و زنجیرهتامین سرد از جمله چالشهای دیگر این زمینه می-باشد.[7]
از جمله چالشهای مورد بررسی در این مقاله تاریخ انقضای داروها است. بعضی از داروها وقتی تاریخ مصرف آنها میگذرد، میتوانند برای محیطزیست خطرناک باشند. این داروها علاوه بر انسانها، برای حیوانات و محیط زیست هم خطرناک هستند؛ مثلا میتوانند وارد آبهای زیرزمینی شده و آب را آلوده کنند. علاوه بر آن توسط حیواناتی مثل سگ و گربه و حتی پرندگان خورده شوند و به آنها آسیب برسانند. داروهایی مانند تتراساکلینها با گذشت تاریخ انقضای آنها مواد سمی از خود تولید کرده و مصرف آنها باعث پیدایش سندروم فانکونی میشود.
در صنعت دارویی داروهای باقیمانده که غیر قابل استفاده شدهاند، نه تنها به محیط زیست آسیب میرسانند بلکه ممکن است به یک خطر برای سلامتی انسان تبدیل شوند. از این رو جمعآوری این گونه از داروها موضوع مهمی است.[8] در این مقاله درصدی از داروهایی که میتوانند به محیطزیست آسیب برسانند جمعآوری شده و به مراکز دفن فرستاده میشوند. در این مطالعه به طراحی شبکه حلقهبسته زنجیرهتامین دارو پرداخته میشود. در این حوزه مقالات متعددی وجود دارد که به مرور آنها میپردازیم.
گاتیکا و همکارانش در سال 2003 مدل برنامه ریزی عددصحیح برای مسئله بهینهسازی تصادفی چند مرحله و چند دورهای برای برنامهریزی ظرفیت تولید ارائه کردند.[9] لویس و همکاران در سال 2004 یک برنامهریزی خطی عدد صحیح مختلط برای برنامهریزی ظرفیت چندسایته تحت عدم قطعیت در صنعت داروسازی با درنظرگرفتن ساختار تجاری شرکتها ارائه کردند.[10]
سوسا و همکارانش در سال 2005 یک مدل برنامهریزی خطی عدد صحیح برای تخصیص ساختار توزیع زنجیره تامین دارویی با هدف ماکزیممسازی ارزش سود خالص شرکت پیشنهاد کردند. در این مدل سه سطح کارخانه اولیه و ثانویه و مشتری در نظر گرفته شده و توسط الگوریتم چارچوب محصول - - PFA و تجزیه لاگرانژ حل شده است. در این مقاله هدف مشخص کردن نرخهای تولید در سایتهای اولیه و ثانویه، موجودی محصولات، تخصیص محصولات و جریان محصولات انتقالی از سایت اولیه به ثانویه است.[11]
سوسا و همکارانش در سال 2011 به بررسی مسئلهی تخصیص برنامهریزی برای بهینهسازی برنامهریزی زنجیرهتأمین جهانی یک شرکت داروسازی در سطح تولید در مراکز تولیدی اولیه و ثانویه تا توزیع محصولات به بازارهای فروش میپردازند. مدل ارائه شده به بررسی هزینههای تولید و توزیع مختلف و همچنین نرخهای مالیاتی در مکانهای مختلف، به منظور حداکثرسازی سود خالص شرکت میپردازد. دو الگوریتم تجزیه برای حل مدل ارائه شده است.[12]
سوسارلا وکریمی در سال 2012 یک مدل برنامهریزی خطی مختلط چند دورهای پیشنهاد کردند که تهیه، تولید و توزیع با اثر مالیاتهای مختلف، عمرقفسهای مواد، هزینههای نگهداری موجودی و برخورد با ضایعات را ادغام میکند. هدف آن مشخص کردن مقدار محصول تولیدی در هر سایت، مشخص کردن طول عملیات و توالی در هر خط تولیدی و همچنین میزان مواد انتقال یافته بین سایتها است.[6]
یوسایاکومر و پرین در سال2013 یک مدل موجودی زنجیره تامین دارویی دو مرحلهای و چند محصوله را برای یک مسئله واقعی درشرکتهای دارویی و بیمارستانها پیشنهاد دادند. متغیرهای تصمیم عبارتند از: مدت زمان تحویل محصول ، تعداد محصولات انتقالی از مرکز تولید به مشتری و مقدار سفارش محصول . برای مشخص کردن این متغیرها از تکنیک ضرایب لاگرانژ استفاده شده است.[13] [13]
ظهیری و ترابی در سال 2014 در مقاله خود یک مدل برنامهریزی عدد صحیح طراحی کردهاند که شامل 4 رده است، بعضی از تصمیمات مهم مثل صدور مجوز تولید دارو برای تولیدات یک داروی جدید و بازکردن یک مرکز توزیع جدید به عنوان تصمیمات استراتژیک و استراتژی تصمیم همراه با جریان محصول در هر دوره به عنوان تصمیم تاکتیکی گرفته شده است. از آنجایی که مسئله طراحی شبکه زنجیره تامین یک درجه عدم قطعیت دارد، از برنامهریزی احتمالی برای رسیدگی کردن به پارامترهای مبهم استفاده شده است. در نهایت یک مثال عددی و تحلیل حساسیت روی پارامترهای مهم انجام شده است.[14]
ظهیری و همکارانش در سال 2015 یک مدل برنامهریزی خطی دو هدفه عدد صحیح مختلط برای طراحی شبکه زنجیرهتامین دارویی توسعه دادند . این مدل کمک میکند تا چندین تصمیم در مورد مسائل استراتژیک مانند افتتاح مراکز تولید دارویی و مراکز توزیع محلی و بومی گرفته شود. هدف آن مینیمم سازی همزمان هزینههای کل و تقاضاهای برآورده نشده است. همچنین برای اعتباردهی به مدل پیشنهادی یک مورد واقعی مورد مطالعه قرار گرفت. که طراحی شبکه زنجیرهتامین آموکسیسیلین 500 در کشور ایران بود. سرانجام توسط دو رویکرد بهینه سازی TH approach ' -constraint آنالیز شد.[15]
-2 تشریح مساله
زنجیرهتامین مورد بررسی یک زنجیره تامین چند محصولی و چند دورهای میباشد که شامل مرکز تولید ثانویه، توزیعکننده اصلی و محلی، مشتریان، مراکز جمعآوری، بازیافت و دفن میباشد. داروهای تولید شده توسط کارخانه به مراکز توزیع اصلی و سپس به مراکز توزیع محلی فرستاده میشود. بین مراکز توزیع محلی جریان کالا وجود دارد. داروها از مراکز توزیع محلی به مشتریان حمل میشوند.
از لحاظ جغرافیایی مکانهای بالقوه زیادی برای تاسیس مراکز تولید و مراکز توزیع اصلی و محلی و ... در دسترس هستند. تصمیمگیرنده باید بهترین مکان را برای این مراکز انتخاب کند به گونهای که اهداف مساله که کاهش هزینهها و برآوردن تقاضای مشتریان است، تحقق یابد. مراکز تولید دارای یک سطح ظرفیت تولید میباشند و موجودی در پایان دوره در هر کدام از مراکز توزیع اصلی و محلی ذخیره میشود. همچنین ظرفیت مراکز توزیع اصلی به عنوان متغیر تصمیم در نظرگرفته شده، که مقدار بهینه آن توسط حل مدل به دست میآید.
محصولاتی که توسط مرکز تولید به بازار عرضه میشوند، انواع مختلفی دارند که برای سهولت هر خانواده از محصولات در یک گروه قرار میگیرند. همچنین برای رسیدگی به نیازهای اضطراری بازار در هر دوره یک سطح ذخیره اطمینان برای هر مرکز توزیع محلی در نظر گرفته شده است. تقاضای مشتری تنها از طریق مراکز توزیع محلی برآورده میشود.
درصدی از داروهایی که توسط مشتری به طور کامل مصرف شده یا منقضی شده است - فقط داروهایی که برای محیط زیست خطر دارند - توسط مرکز جمعآوری جداسازی شده و آن دسته از داروهای بازگشتی که هنوز تاریخ مصرف آنها نگذشته است به مراکز بازیافت فرستاده میشوند. بقیه داروهای منقضی شده به مراکز دفن فرستاده میشوند، تا به طور ایمن دفن شوند.
