بخشی از مقاله
چکیده
اساسا وضعیت عراق و سوریه در رابطه با نقض اصول و اهداف منشور ملل متحد ، فراتر از این است که بگوییم فلان قاعده نقض شد، این واقعه در حقیقت کودتایی است علیه نظم بینالمللی موجود. حقوق بین الملل دارای یک سلسله اصول بنیادین میباشد که فرامعاهداتی است که حتی دولتهای غیر عضو نیز موظف به رعایت آنها هستند. وضعیت عراق و سوریه این اصول را زیر پا گذاشته و علیه نظم بین المللی موجود شوریده است و در فکر در هم پیچیدن طومار حقوق بین الملل است.یکی از حوزه های جذاب و پر اهمیت حقوق بین الملل که تمامی حوزه های حقوق بین الملل با آن مرتبطند حوزه مسولیت بین المللی است . در این نوشتار سعی بر آن شده که تحولات اخیر عراق و سوریه و موضع جمهوری اسلامی ایران همچنین چگونگی انتساب اقدامات کشورهای غربی- عربی و داعش را در قالب طرح مسولیت بین المللی مورد برسی قرار خواهیم داد.
نکات کلیدی : نظم بین المللی ، مسولیت بین المللی ، گروه تروریستی داعش، شورای امنیت، مشروعیت
مقدمه
دولت اسلامی »الدوله الاسلامیه« که بیشتر دولت اسلامی عراق و شام » الدوله الاسلامیه فی العراق و الشام« و با نام اختصاری داعش نیز شناخته می شود، یک گروه شورشی فعال در عراق و سوریه است که خود را کشوری مستقل دانسته و بخش های از شمال سوریه و عراق را در تصرف خود دارد این گروه به رهبری ابوبکر بغدادی از جنگجویان سلفی جدا شده از شبکه القاعده تاسیس شده و با دولت های عراق و سوریه و گروهای مخالف سوریه وارد جنگ شده است. 1 ظهور داعش به عنوان یک جریان تروریستی با ماهیتی مرموز و دارای سرزمین و جمعیت قابل ملاحظه ای از تروریست های تکفیری معادله ای جدید در خاورمیانه و عراق محسوب می شود که بدون همکاری بین المللی و منطقه ای نه تنها تضعیف نخواهد شد، بلکه دامنه آن هم تقویت خواهد شد.
گروهی تروریستی با ماهیتی مررموز و تا زمانی که موصل را اشغال نکرده بود، چندان مورد توجه نبود اما اشغال موصل و خلع سلاح ارتش عراق در فاصله چند روز تمامی نگاهها را به خود جلب نمود. کشته شدن دو خبرنگارآمریکایی و سربریدن آن و انتشار آن در شبکه های اجتماعی در کنارنزدیکی آنان به 30 کیلومتری شهر اربیل ، پایتخت اقلیم کردستان داعش توان خود رانشان داد. اکنون ائتلاف بین المللی علیه این گروه شکل گرفته و همکاری یا عدم همکاری با این گروه تروریستی به یکی از مباحث روز در تحلیل های سیاسی در اکثر کشورها و از جمله ایران تبدیل شده است.1
دولت بودن داعش
گروهی که خود را »دولت عراق و شام« میخواند و حدود سه سال است با حمایتهای مشخص عربستان، ترکیه، قطرو به ویژه آمریکا در منطقه خاورمیانه ظهور کرده است در واقع فرزند نامشروعی است که از دامان داعیهداران حقوق بشر و معتقدان به خاورمیانه بزرگ رشد و نمو کرده است.2داعش در سالهای اخیر و در جریان آغاز نهضتهای بیداری اسلامی در منطقه که علیه حاکمان جائر و خودکامه بود، به وجود آمد اما نه برای مبارزه با چنان حاکمانی بلکه برای ایستادگی در برابر ملت و ارتش سوریه که در میان کشورهای مورد تحول دموکراتیک ترین میباشد.به هر روی، مناسب است که در وهله نخست ادعای دولت بودن این گروه جنایتکار را مورد ارزیابی قرار داد.مطابق حقوق بینالملل معاصر برای تشکیل یک دولت وجود سه مولفه جمعیت، حاکمیت و سرزمین و قابلیت برقراری ارتباط با دیگر تابعان حقوق بینالملل لازم است.
این موارد از جمله در کنوانسیون مونته ویدئو 1933 مورد تایید قرار داده شده است که امروزه به عنوان یک عرف مسلم بینالمللی مورد استناد میباشد. حال باید وضعیت داعش را در سوریه و عراق با این مقرره مورد سنجش قرار داد. گروه تروریستی داعش با اعمال شدیدی که پس از این مورد بررسی قرار خواهد گرفت، در داخل مرزهای دو کشور عضو رسمی سازمان ملل متحد مبادرت به نفوذ و پیشروی نمودهاند که این مسئله خود آغاز عدم مشروعیت اعمال این گروه میباشد. زیرا، به جز موارد استعمارزدایی هیچ مجوزی وجود نداردکه توجیهکننده اقدامات این چنینی گروهی شورشی و تروریستی باشد و صلح و امنیت بینالمللی را با مخاطره روبهروسازد.
اقدامات شورای امنیت در حفظ صلح و امنیت بینالملل
اقدامات شورای امنیت در حفظ صلح و امنیت بینالمللی در دو سطح انجام میگیرد:
-1تشخیص وضعیت به عنوان وضعیت ناقض یا تهدیدکننده صلح و امنیت بین المللی
-2اتخاذ تصمیمات مقتضی برای برخورد با این وضعیت
در مرحله اول شورا با صدور قطعنامههای متعدد، اصل تروریسم و اشکال مختلف آن را تهدیدی علیه صلح و امنیت بینالمللی دانسته و گروههای تکفیری را به عنوان گروههای تروریستی معرفی کرده است. اما شورای امنیت در این رابطه باید زودتر و از سال 2011 از وضعیت سوریه، اقداماتی را انجام میداد. اما در حال حاضر، بر اساس این قطعنامه ها اقدامات این گروهها تهدیدی جدی علیه صلح و امنیت بینالمللی میباشد. در زمینه اتخاذ تصمیم مقتضی برای برخورد با این وضعیت، شورای امنیت در قطعنامههای 2168، 2169 و 2170 به محکومیت صریح و قاطع اقدامات داعش و نقض حقوق بشر و بشردوستانه بینالمللی و محکومیت حملات سیستماتیک و قتل عام و آزار و تعقیب غیرنظامیان پرداخته است؛ خواستار توقف عملیات خشونت آمیز و تروریستی و خلع سلاح و انحلال این گروه شده و از دولتهامیخواهد تمام اقدامات ضروری و لازم را برای مقابله با این گروه و اشخاص وابسته به آنها به کار بگیرند اعم از اینکه از آنها میخواهد از سربازگیری داعش از اتباع آنها جلوگیری کرده و کنترل شدیدتری بر روی مرزها داشته باشند، از کمک و حمایت مستقیم و غیرمستقیم مالی و نظامی به آنها خودداری کرده و تحریمهایی که علیه القاعده وضع شده بود
را بر این گروه تحمیل نمایند.1
نکات مثبت و منفی اقدامات انجام شده از سوی سازمان ملل
نکات مثبت عبارتند از:
جرم شناخته شدن اعمال داعش با هر انگیزه و قصد و تروریستی شناخته شدن این گروه
عدم انتساب این گروه به هیچ مذهب، ملیت و تمدن خاص
محکومیت قاطعانه اقدامات این گروه در عراق و سوریه
تأکید بر ضرورت حفظ حاکمیت عراق و سوریه
اعمال تحریمها و مجازاتهایی علیه داعش و النصره
ممنوعیت دولتها از کمک و حمایت از آنها
موظف شدن دولتها به اینکه تعقیب و محاکمه افراد وابسته به داعش را در دستور کار خود قرار دهند و...
نکات منفی:
عدم اتخاذ تصمیمات مؤثرتر و عدم ورود جدی شورای امنیت و استفاده از تمام ظرفیت موجود در شورای امنیت و دیگر ارگانهای سازمان ملل متحد
عدم اهتمام لازم برای اجرای تصمیمات اتخاذ شده
ضرورت آسیب شناسی مبارزه با تروریسم
