بخشی از مقاله
چکیده
بخش های مختلف فعالیت های کشاورزی مانند تولید محصولات زراعی، جنگلداری، دامپروری و ماهیگیری متاثر از متغیر ها و پارامتر های مختلفی از جمله عوامل اقلیمی و هواشناسی، شرایط و ویژگی های خاک، تنوع و تعدد ارقام مختلف گیاهی و مسائل زیست محیطی و اکولوژیکی می باشد.
در راستای ارزیابی تلفات ناشی از کار با کمباین، مسئلهی تنظیم های بهینه کمباین در مزارع استان ، به عنوان یک مشکل حاد فرا روی کشاورزان و بخش مکانیزاسیون استان قرار گرفته است. با توجه به اینکه کمباین جاندیر بیشترین کاربرد در مزارع برنج دارد، بدین منظور تحقیقی با هدف ارائه یک راهکار مناسب با تنظیم های بهینه دستگاه کمباین جاندیر مدل 955 درقالب طرح آزمایشی کرت های خرد شده در قالب بلوک های تصادفیدر سه تکرار در مزرعهای آزمایشی مرکز آموزش جهاد کشاورزی بر روی واریته طارم انجام شد. و تیمارهای آزمایشی عبارتند از:
-1 سرعت پیشروی کمباین در سه سطح 3 - ، 3/5، 4 کیلومتر برساعت - کرت اصلی -2 سرعت کوبنده درسه سطح 650 - ، 750، 850 دور در دقیقه - کرت فرعی.
نتایج تجزیه داده ها در سال اجرای طرح نشان دادکه اثر سرعت کوبنده در سه سطح با سه تکرار در هر سطح با 5 و %1 احتمال بر افت انتهای کمباین معنی دار بوده است. جدول مقایسه میانگین داده ها ، در رطوبت 12-10 در صد دانه و سرعت کوبنده 750 دور بر دقیقه، افت انتهای کمباین در حد استاندارد بوده و در حدود % 1 میباشد. در دورهای دیگر افت در کمباین به طور چشمگیری افزایش یافته است . می توان چنین نتیجه گرفت که نتایج این مطالعه برای تفسیر و طبقه بندی داده های سنجش از دور نیز می تواند مورد بهره برداری قرار گیرد.
مقدمه
برنج در ایران با سطح زیر کشتی بیش از 630 هزار هکتار بعد از گندم مهمترین محصول زراعی محسوب میشود. این محصول در اغلب استانهای کشور کم و بیش کشت میشود ولی عمده سطح زیرکشت این محصول استراتژیک در استانهای مازندران و گیلان واقع شده است.
گرچه محصول برنج در ایران از لحاظ قدمت کشت، دانش تجربی کشاورزان برنجکار و تنوع مصرف دارای سابقه درخشانی است، اما امروزه از لحاظ بهرهمندی از تکنولوژیهای جدید در جهت کشت مکانیزه و افزایش کیفیت محصول به دست آمده در مقایسه با سایر محصولات زراعی و باغی از جایگاه مطلوبی برخوردار نیست. بدیهی است که نیل به خودکفایی محصول برنج در کشور جز با افزایش سطح زیرکشت، افزایش عملکرد در واحد سطح و کاهش ضایعات مقدور نیست. افزایش سطح زیرکشت در کشوری مثل ایران که مشکل آب یکی از مسائل گریبانگیر در آن محسوب میشود، چندان توجیهپذیر نخواهد بود مگر آنکه اقدام به اصلاح و تولید ارقام مقاوم به کمآبی و خشکی شود، ولی از لحاظ افزایش عملکرد در واحد سطح و کاهش ضایعات پتانسیلی بالا و جای کار بسیاری باقی است.
گرچه میزان ضایعات این محصول ارزشمند در کشور در منابع مختلف بسیار متفاوت از هم و با دامنه تغییرات وسیع گزارش میشود اما همه این آمارها حکایت از بالا بودن میزان ضایعات آن دارند که به نظر میآید چندان به دور از واقعیت نباشند . وجود ضایعاتی بین 30 - 16 درصد - بدون لحاظ کردن ضایعات در مراحل قبل از برداشت از قبیل: ضایعات ناشی از تغییرات نامطلوب جوی، مدیریت مزرعه، آفات و بیماریها و غیره - ، برای یک محصول استراتژیک در کشور جای بسی تامل و نیاز به اقداماتی عاجل است. بر اساس گزارش سازمان خواربار جهانی - F.A.O - میزان ضایعات برنج در دنیا حدود 21 درصد است که بیشترین مقدار آن - حدود 8 - 6 درصد - به مرحله برداشت - اعم از درو و خرمنکوبی - تعلق دارد.
اخیرا دولت به منظور کاهش ضایعات این محصول در کشور مبادرت به اقداماتی اساسی همچون اصلاح ساختار کارخانجات شالیکوبی، تامین تعدادی کمباینهای مخصوص برداشت برنج و غیره کرده است که امید است با برنامهریزیهای صحیح و جامع بتوان نقش مؤثری را در این خصوص ایفا کرد.
برای کاهش ضایعات این محصول در مراحل مختلف تولید، داشتن شناختی کافی از فاکتورهای ایجادکننده ضایعات به منظور مقابله با آنها امری ضروری و اجتنابناپذیر است. بدین منظور در این مقاله سعی شده است تا با ضایعات برنج در مرحله برداشت بیشتر آشنا شده و راهکارهای اساسی ارائه شود.
کتاب راهنمای فناوری پس از برداشت برنج - 1973 - طی گزارشی، ضایعات برنج را در برداشت با دست %39 درصد و در روشهای دیگر 4/9 درصد ذکر کرده است.[11] این کتاب راهنمای مناسبی برای نمونه گیری و آزمایش کیفی برنج به شمار می رود.
آسیدو1در تحقیقی با عنوان کاهش ضایعات پس از برداشت منتشر شده در نشریه ACTA HORT درسال 2003 ، دلایل اصلی ایجاد ضایعات پس از برداشت را برداشت سنتی در مزارع، محل ذخیره سازی مناسب وعدم ذخیره سازی براساس استاندارد میداند.
راحمی - 1373 - اضهارداشته است عواملی مانند نبود مراقبتهای زراعی یا ناقص بودن آنها، نبود مهارتهای شغلی در کارگران درهنگام برداشت، فرسودگی ماشین آلات عامل اصلی کاهش در عملکرد محصولات کشاورزی میباشد
مواد وروش ها
این آزمایش در تابستان سال 1389 در مزرعه شالیزاری مرکز آموزش علمی کاربردی جهاد کشاورزی تنکابن - سلمانشهر - اجرا شده است .که مشخصات طول جغرافیای وعرض جغرافیای انجام شد . میزان تلفات دانه روی کلش ها و غربال ها را بصورت انفرادی برآورد میشود.
1. رطوبت سنج دانه مدل اگروفارم
2. قاب چوبی 25*25 سانتی متر
3. قاب چوبی 80*50 سانتی متر به ارتفاع 10 سانتی متر با پوشش زیری چوبی
4. ترازوی دقیق 0/01 گرم مدل ANB200i
در این تحقیق پارامترهای عملکرد محصول و کمباین مانند رطوبت دانه،عملکرد محصول و سرعت کوبنده و افت انتهای کمباین اندازه گیری شد. با برداشت پلات آزمایشی وزن دانه های تلف شده اندازه گیری شده و جمع کل افت در این قسمتها، افت کلی کمباین را افت ثبت شده در قسمت های مختلف کمباین با روش اندازه گیری که در زیر تشریح شده، مقایسه و ارزیابی شده است.
تیمارهای آزمایشی عبارتند از:
-1 سرعت پیشروی کمباین متناسب با تراکم محصول بطور متوسط در سه سطح 3 - ، 3/5 و 4 کیلومتر بر ساعت - - کرت اصلی
-2 سرعت کوبنده در سه سطح 650 - ، 750 و 850 دور در دقیقه - - کرت فرعی
طرح آزمایشی کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. پارامترهای مورد اندازه گیری عبارت بودند از:
-1 رطوبت محصول در موقع برداشت حدود . %14-12
-2 مسافت طی شده برای برداشت محصول 25 متر - مساحت پلات های آزمایشی در هر تکرار با عرض 4 متر، 100 متر مربع بوده است - .
-3 مساحت مشخص محصول برداشت شده .
-4 عرض کار مفید کمباین مورد استفاده .
لازم بذکر است در وضعیت سرعت متوسط پنکه و سرعت پیشروی ذکر شده تنظیم گردید.
بعد از برداشت پلات آزمایشی قاب 50*50 سانتی مترمربعی روی خطوط برداشت انداخته شده و تعداد دانه های ریخته شمارش و وزن شده و میانگین مقادیر بر حسب کیلوگرم بر هکتار محاسبه می شود
سه نوع افت دانه محاسبه می شود :
-1 افت قبل از برداشت - : - PHL افتی است که قبل از برداشت رخ می دهد و توسط عوامل خارجی مانند باد، حیوانات و باران بوجود می آید.
-2 افت جمع آوری - : - GL تلفات ناشی از همه مکانیزم های دماغه کمباین که در ارتباط با محصول می باشند.
-3 افت فرآوری - : - PL توسط سیستمهای جدا کننده و تمیز کننده کمباین باعث می شوند.
افت برداشت مساوی است با مجموع تلفات جمع آوری و فرآوری.
❖ مقدار افت قبل از برداشت یا افت طبیعی در پلات های آزمایشی با استفاده از قاب 50*50 سانتی متر مربع نمونه گیری شده، جمع آوری، توزین و ثبت می شود.
❖ برای تعیین افت جمع آوری - افت دماغه - ، بعد از برداشت کمباین، از طرفین هد برداشت نمونه گرفته می شود.
❖ برای تعیین افت فرآوری - افت کوبنده و تمیز کننده - ، حین عبور کمباین قاب 80*50 سانتی متر مربع بین چرخ های عقب کمباین قرار گرفته و افت انتهای کمباین اندازه گیری می شود. در صورت قرار دادن قاب 50*50 سانتی متر مربع زیر قاب مذکور می توان افت دماغه را در وسط کمباین نیز اندازه گیری کرد.
