بخشی از مقاله
چکیده
آموزش الفبا از مهمترین و اساسیترین گامهای یادگیری زبان به شمار می رود و همواره در زبانهای مختلف از سن ورود به دبستان میشود و در هر جامعه زبانی از روشهای متعددی در این زمینه استفاده میکنند تا به نتیجه مطلوب برسند. در این راستا انجام فرهنگهای الفبا نیز به زبانهای متفاوت تهیه و تولید شده است. از آنجا که مخاطبین اصلی این گونه فرهنگها کودکان هستند ، نویسندگان و مولفین آنها سعی میکنند تا از روشها و ابزارهای مرتبط با این گروه سنی بهره برند.
از مهمترین مدلهای یادگیری ، آموزش به روش بصری است که بالاخص برای گروه سنی کودکان بسیار مورد استفاده قرار میگیرد. یکی از تکنیکهای اساسی در این روش استفاده از تصاویر است. از بعد روانشناسی ارتباط تنگاتنگی بین رویت یک تصویر و به خاطرسپاری آن وجود دارد. تصاویری که با دیدن عکس و تصویر در ذهن نقش میبندد از بسیاری جهات به تصاویری شباهت دارند که با دیدن دنیای واقعی در ذهنمان ایجاد میشوند. فرهنگهای تصویری متعددی در سطح الفبا و لغت در زبانهای مختلف طراحی و تدوین شدهاند.
متاسفانه فرهنگهای موجود در زبان فارسی به خصوص در حوزه الفبا یا تصویری نیستند و یا تصاویر به کار رفته ملموس نبوده و فاقد جذابیت لازم اند. از این رو پژوهش حاضر به تهیه و تدوین فرهنگ الفبایی تصویری در زبان فارسی پرداخته است.
روش کار بدین صورت است که گونههای مختلف حروف الفبا را بر پایه واژه ای که در آن به کار رفته اند انتخاب کرده به نحوی که تصویر موردنظر ، این حروف را در درون خود جای دهد و از مجموعه این تصاویر فرهنگی تهیه شده که بطور اخص برای نیاز کودکان،پیش از ورود به دبستان استفاده شود. لازم به ذکر است که تصاویر واژههای استفاده شده علاوه بر جذابیت لازم - دارا بودن طرح و رنگ مناسب این گروه سنی - ، عینی و ملموس هستند تا به درک کودک از واژه و در نهایت حرف مورد نظر خللی وارد نشود. همچنین از واژههای بومی و غیر بومی استفاده شده است تا چنانچه در آموزش زبان فارسی به کودکان و یا افراد بزرگسال به عنوان زبان دوم و خارجه به کار رود ، تصاویر استفاده شده نامأنوس و ناآشنا نباشند.
بعلاوه سعی بر آن شد تصاویر گونههای مختلف حروف الفبا ارائه گردد ؛ بدین معنا که برای حروفی که براساس جایگاه کاربرد در واژه ، گونههای نوشتاری متفاوتی دارند - مانند ع ع ع ع - به تعداد تفاوتهای نوشتاری شان ، طرحهای تصویری متفاوتی ارائه گردد.. تعدادی از تصاویر طراحی شده در چند مهد کودک و پیش دبستانی در سطح شهر مشهد جهت آموزش حروف الفبا بر روی 48 آزمودنی 5-6 ساله - شامل 27 دختر و 21 پسر - استفاده گردید.نتایج بدست آمده نشان داد که رائه فرهنگ تصویری می تواند در امر یادگیری حروف الفبا تسهیل ایجاد کرده و حتی زمان ×یادگیری را نسبت به روشهایی که امروزه به کار می رود ، تسریع بخشد.
مقدمه
انسان موجودی اجتماعی است و یکی از مهمترین نیازهای وی برقراری ارتباط با هم نوعان خود و ایجاد رابطه، تفهیم و تفاهم می باشد . زبان، مهمترین ابراز این ارتباط است . سر منشاء یادگیری زبان ، یادگیری الفبای آن است. اساسی ترین گام جهت آموزش یک زبان ، یادگیری الفبا است و این مهم اگر به شیوه ای مطلوب بسترسازی شود می تواند زمینه یادگیری موثرتر، با دوام ترو لذت بخش تر باشد . در این خصوص، استفاده از تصاویر گویا و ملموس می تواند تاثیر بسزایی در روند یادگیری، چه در مورد کودکان و چه افراد بزرگسال ایجاد کند و سرعت پیشرفت یادگیری را تسهیل بخشد.
فرهنگ های تصویری متعددی در سطح واژه و الفبا به زبانهای متفاوت طراحی شده اندکه نمونه هایی از آنها در بخش منابع ذکر گردیده اند. البته نمونه های موجود به زبان فارسی محدود بوده و تصاویر استفاده شده اغلب تکراری و فاقد جذابیت لازم برای کودکان اند . از این رو ، تهیه و تدوین فرهنگ الفبای تصویری فارسی برای کودکان ؛ با هدف گردآوری تصاویر عینی، ملموس، جذاب و مرتبط با هر یک از گونه های حروف الفبا که تفاوت ایجاد می کند - در ابتدا، وسط و پایان واژگان - ؛ می تواند گامی مثبت جهت رفع این کمبودها و جبران نقایص مذکور باشد.
اساسی ترین هدف این پژوهش ، تسهیل سازی در روند یادگیری حروف الفبا با به کار گیری تصاویر ملموس ، جذاب و مرتبط با آن حروف می باشد . همچنین، چگونگی انتخاب تصاویر بر پایه حروف الفبا و دلایل انتخاب آنها از دیگر اهداف این پژوهش است . چنین منبعی می تواند در آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان نیز کاربرد داشته باشد. تصاویر انتخابی در این پژوهش نتیجه مشورت با مربیان پیش دبستانی، بررسی مجموعه کتابهای کاربردی این رده سنی و در نهایت آزمون آنها در دو مهد کودک و پیش ×دبستانی می باشد.
پیشینه تحقیق
زبان ابزاری طبیعی برای منظم کردن اندیشه و نیز ارتباط میان افراد انسان است که عموماً بصورت گفتار ظاهر می شود. زبان تقریبا از دومین سال پس از تولد تا پایان عمر همراه انسان است و بعنوان ابزاری کارآمد، همواره به او یاری می رساند
کودک در حدود سن چهار و نیم سالگی واژگان محدود محیط اطراف خود و نیز ساختهای اصلی زبان را بطور طبیعی فرا می گیرد و آنها را بطور عادی و ناخودآگاه درتولید و نیز شنیدن و درک گفتار بکارمیبرد. همچنین، کودک در سن یادشده تقریبا به همان میزان توانایی تولید گفتار، گفته های عادی دیگران را می شنود معنی آنها را درک میکند. بنابراین پدیده آشکار و مستمر به اصطلاح »گفتن« و »گوش دادن« به شکل عادی و ساده آن بازتاب فراگیری زبان است. بر این پایه، همه کودکان عادی در سن ×چهار سال و نیمی هسته اصلی و واژگان محدود مورد نیاز خود را بطور طبیعی از محیط فرا میگیرند.
با این حال بکارگیری زبان در موقعیتهای اجتماعی گوناگون و ارتباطهای زبانی متفاوت تنها به فعالیتهای ساده و عادی ارتباط گفتاری که کودکان برای بیان نیازها و احساسات اولیه یا شنیدن و درک گفتار ساده از خود نشان میدهند، محدود نمیشود بلکه بر عکس به یادگیری زبان در موقعیتها و کاربردهای گوناگون اجتماعی آن، پیچیدگی های بسیار متنوعی را شامل میشود؛ بطوریکه یادگیری آنها الزاما به آموزش، تمرین و فراگیری آگاهانه نیاز دارد و این به آن معنی است که پس از گذر از دوره زبان آموزی یعنی رسیدن به سن پنج سالگی و ورود به دوره های آمادگی یا دبستان، بکارگیری زبان دیگر تنها به همان صورتهای ساده و عادی گفتار که کودک بطور طبیعی فرا گرفته محدود نمیشود، بلکه ساختهای متفاوت و پیچیده، واژگان گسترده و نیز سبکهای گفتاری و نوشتاری را شامل می گردد که آشنایی و مهارت در به کارگیری آنها تنها از راه آموزش و فراگیری آگاهانه ممکن میشود
×یکی از روشهای آموزشی مؤثر بویژه برای کودکان بهره گیری از وسایل کمک آموزشی از جمله استفاده از » تصاویر« است.
کودک ظرفیت حافظه فوق العاده ای در بخاطرسپاری ویادآوری حروف، واژگان، عبارات و جملات دارد. این ظرفیت حافظه تنها مختص زبان نیست بلکه در جنبه های دیگری مانند چهره ها، تصاویر، اشیاء، موسیقی و ..... گستره حافظه کودک بسیار جالب توجه است
چیزهایی که ما در زندگی روزمره می بینیم نقش مهم و تأثیرگذاری در جذب ما و همچنین اطلاع رسانی دارند و این مهم می تواند در امر آموزش نیز به کار آید. همچنین زبان گفتاری تنها یکی از راه های درک معنی از بافت میتواند باشد. تصاویر در ایجاد انگیزه و جلب نظر نقش مهمی دارند و می توانند بعنوان نقطه ارجاع خاص بکار روند و همچنین در حوزه های مختلف مانند فراگیری ساختار زبان، لغت، موقعیت ها و... در برنامه درسی گنجانده شوند
بسیاری از نویسندگان و هنرمندان گذشته و حال، افکار و قریحه خود را از طریق کتابهای تصویری با کودکان قسمت میکنند. اکثر کتابهای تصویری به کودکان این امکان را میدهد تا ایده های مهم را کاوش کرده و افکار ذهنی خود را به جای حفظ و فراگیری طوطی وار بسط وگسترش دهند
ادوارد رو - 1972 - 3 تفاوت یادگیری همراه با قوه تشخیص از طریق تصویر و واژه رادر سه گروه سنی از دانشجویان و دانش آموزان - دانشجویان روانشناسی-دانش آموزان 8-10 سال-دانش آموزان 9 ساله - بررسی نموده است
