بخشی از مقاله
چکیده
استفاده ازGISبه عنوان یک ابزار قوی در پردازش حجم زیادی از اطلاعات، امکان طراحی مسیر جاده را با هزینه پایین و حداقل زمان در سالهای اخیر فراهم کرده است. هدف اصلی شبکهبندی جاده حوزه آرمرده بانه در استان کردستان بر اساس طرح جنگلداری چند منظوره میباشد. به منظور تولید نقشههای پایه برای طراحی جاده با استفاده از خطوط منحنی میزان نقشه 1/50000، نقشه مدل رقومی زمین منطقه در فرمت TINتهیه شد.
نقشههای شیب و جهت از مدل رقومی منطقه تهیه گردید. همچنین نقشههای عوامل تأثیرگذار از قبیل فاصله از مناطق روستایی و تفرجی و تیپ جنگل در محیط GISبافرمت رستری تهیه گردید. چهار لایه شیب، جهت، تیپ و فاصله از مناطق مسکونی و تفرجی به عنوان مهمترین عوامل تأثیرگذار در طراحی مسیر جاده با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی وزندهی شدند.
در مرحله بعد لایههای مورد نیاز برای طراحی شامل نقشه مناطق مناسب جهت طراحی، رودخانهها، مناطق مسکونی و تفریحی، و جادههای موجود وارد محیط GIS شدند. همچنین خطوط منحنی میزان با فاصله 20 متر از مدل TIN تهیه و به آنها اضافه شد. طراحی مسیر جادهها با استفاده از برنامه جانبی PEGGERدر محیط نرمافزار Arc view انجام شد. تراکم جادههای پیش بینی شده با توجه به نیازهای موجود 13/61 متر در هکتار میباشد که نتایج به دست آمده نشان داد که شبکه-بندی جاده با استفاده GIS ازلحاظ تراکم بهینه مناسب باشد.
مقدمه
در رابطه با جنگلها و اجرای طرحهای جنگلداری جهت خروج چوب، کارهای احیایی، حفاظتی جاده نقش مهمی را بازی مینماید. در روش کلاسیک برای طراحی شبکه جاده پس از جنگل گردشی و تفسیر عکسهای هوایی و تهیه نقشه شیب، نقاط اجباری مثبت ومنفی جهت طراحی جاده مشخص، و سپس با استفاده از روش گام پر گار طراحی جاده انجام گیرد. استفاده از این روش هزینه و زمان زیادی را لازم داشته و همچنین استفاده از تمام عوامل مؤثر در طراحی جاده ممکن نمیباشد
درسالهای اخیر با پیشرفت علوم و به تبع آن GIS1 طراحی جاده با زمان و هزینه کمتر وامکان استفاده از عوامل مؤثر بیشتر در طراحی شبکه جاده فراهم شده است.[7] جهت طراحی شبکه جاده نقشه بافت خاک و سنگ بستر را باهم تلفیق نموده و نقشه پایداری منطقه را تهیه نمودند و سپس نقشههای پایداری را در پنج طبقه تهیه کردند در نهایت نقشه قابلیت عبور مناسب شبکه جاده را بدست آورده و شبکه جاده را طراحی نمودند.
با هدف تعیین روش مناسب مسیریابی جادههای جنگلی و کوهستانی اقدام به شناسایی عوامل تأثیرگذار در مسیریابی جاده نمودهاند. سپس نقشههای شیب، خطر پهنهبندی زمینلغزش، کاربری آتی اراضی، فاصله از مناطق روستایی، تفرجی و زیارتی را تهیه کرده و با توجه به طبقات نقشههای تهیه شده، آنها را در دامنه نسبی 1 تا 9 رتبه-بندی کردهاند. در مرحله بعد با تلفیق نقشههای وزن داده شده عوامل تأثیرگذار در مسیریابی، نقشه مناطق مناسب عبور مسیر جاده را تهیه کردهاند. در نهایت مسیر جادهها را به صورت خودکار در محیط GIS طراحی نموده-اند.
اثرات، روش مدیریت و معیارهای طراحی شبکه جادههای جنگلی را در مناطق روستایی و شهری ترکیه بررسی نموده است. وی در نهایت نتیجه عنوان کرده در طراحی شبکه جاده تمام پتانسیلهای موجود از جمله محلهای جنگلکاری، حفاظتی و مسائل زیستمحیطی باید در نظر گرفته شوند. با توجه به موارد ذکر شده و لحاظ نمودن اهداف طرح جنگلداری چند منظوره و استفاده از امکانات و قابلیتهای ,GIS این تحقیق با هدف طراحی شبکه جادههای حوزه طرح جنگلداری چند منظوره آرمرده انجام گرفته است. [3]به منظور تسهیل امکانات عملیات بهرهبرداری و و افزایش تراکم جاده های جنگلی هزینه های بهرهبرداری و جادهسازی را با استفاده از نرم افزارNETWORK 2000را تلفیق نموده اند.
مواد و روشها منطقه مورد مطالعه
منطقه مورد مطالعه در استان کردستان و شهرستان بانه قراردارد. حوزه تهیه طرح به مساحت 19945هکتار در محدودهَ35 45تا َ35 55 عرض جغرافیایی وَ45 40 تاَ45 45 طول جغرافیایی واقع شده است - شکل. - 1 اقلیم منطقه بر اساس روش آمبرژ سرد بوده و حداقل و حداکثر درجه حرات سالیانه به ترتیب -27/5 و 34/6 درجه سانتیگراد است. میانگین بارندگی منطقه 760 میلیمتر وحداقل ارتفاع از سطح دریا1120 متر و حداکثر ارتفاع از سطح دریا2180متر میباشد.
شکل1موقعیت منطقه مورد مطالعه در ایران،استان کردستان
روش تحقیق شناسایی، طبقهبندی و وزندهی عوامل موثر در مسیریابی جادهها
عوامل مؤثر در مسیریابی جادهها با استفاده از بازدیدهای زمینی، نظر کارشناسان، و نیازهای طرح جنگلداری چند منظوره شناسایی شده و نقشه هر کدام از آنها در محیط GIS تهیه شد. این عوامل به دو دسته عوامل اصلی و فرعی طبقهبندی شدند. که عوامل اصلی شامل تیپ جنگل، طبقات شیب، فاصله از مناطق روستایی و تفریحی و جهت دامنه میباشند.
همچنین عوامل فرعی شامل رودخانهها، نقاط مسکونی و تفریحی، جادههای موجود و زمینشناسی میباشند. نقشه تیپ جنگل از قبل توسط مرکز پژوهش و توسعه جنگلهای زاگرس شمالی تهیه شده بود. در مرحله بعد با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و مقایسات زوجی به نقشههای تیپ، شیب، فاصله از مناطق مسکونی و تفریحی و جهت که دارای اهمیت فراوانی در مسیریابی جادهها هستند ارزش داده شد. با توجه به اینکه هدف اصلی از طراحی شبکه جاده دستیابی به جنگل و خروج محصولات غیر چوبی است، نقشه تیپ جنگل به عنوان مهمترین لایه مورد استفاده قرار گرفت.
در این نقشه بیشترین ارزش به تیپ مازودار با توجه به میزان بهرهبرداری و استفاده از محصولات فرعی آن و کمترین ارزش به مناطق حفاظت شده داده شد. همچنین با توجه به محدویتهایی که در مناطق پرشیب در هنگام طراحی میسر جاده به وجود می آید، عامل شیب به عنوان دومین فاکتور مؤثر در نظر گرفته شد
همچنین با توجه اهداف طرحهای جنگلداری چند منظوره در مورد برآورد نیازهای جنگلنشینان و همچنین توسعه صنعت توریسم، دسترسی به مناطق مسکونی و تفریحی نقشه فاصله از این مناطق به عنوان سومین فاکتور مؤثر در طراحی مسیر جاده مورد استفاده قرار گرفت. در نهایت جهت جلوگیری از بسته شدن جادهها در فصل یخبندان و بارندگی مسیرهای دامنههای روبه آفتاب در اولویت قرار گرفتند.[2]نقشه جهتهای جغرافیایی به عنوان چهارمین فاکتور مؤثر مورد استفاده قرار گرفت.
طراحی مسیر جادهها با استفاده ازPEGGER در محیطGIS
به منظور اجرای خودکار روش گام پرگار در مسیریابی از نرم افزار جانبی PEGGER در محیط Arc view استفاده شده است. جادهها طراحی شده است. ابتدا در محیط GIS خطوط میزان منحنی با اختلاف ارتفاع 20 متر از نقشه شبکه نامنظم مثلثیTIN1 تهیه گردید. علاوه بر این لایههای دیگر مانند رودخانهها، مناطق روستایی، و تفرجی و نقشه قابلیت مناطق برای عبور مسیر جاده مورد استفاده قرار گرفتند. سپس نقطه شروع و شیب مورد نظر برای طراحی جاده مشخص شد. بعد از انتخاب شیب دلخواه، روی خط تراز مجاور - در شیب مثبت خط تراز بالا و در شیب منفی خط تراز پایین - مسیر جاده با توجه به مسافت آن شیب طراحی میگردد.
