بخشی از مقاله
چکیده
اندیس طلای یگانلی در فاصله 42 کیلومتری شمال شهرستان تکاب واقع شده است. این اندیس مرتبط با فعالیت آتشفشانی-گرمابی ترشیری بوده و به لحاظ ساختاری در حد فاصل بین زون سنندج-سیرجان و کمان ماگمایی ارومیه-دختر قرار دارد. منطقه مورد مطالعه از سه واحد زمینشناسی مجزا به نام های واحد ایمان خان، واحد چالداغ و واحد زرشوران تشکیل شده است.
واحد شیست ایمان خان قدیمی ترین واحد موجود در منطقه است که سن نئوپروتروزوئیک فوقانی را دارا است. کانیسازی طلا در اندیس طلای یگانلی از جهات مختلفی مشابه ذخایر طلای پراکنده در سنگهای رسوبی و بخصوص کربناته است. کانیسازی فلوریت به صورت رگهای در میزبان سنگهای آهکی و آهک دولومیتی شکل گرفته است.
فلوریت با رنگهای بنفش، بنفش کم رنگ، بی رنگ و زرد در منطقه یگانلی رخ داده، که این رگه با ضخامت متغیر بین0,5 تا 2 متر در شکستگیهای محلی با راستای شمال غرب-جنوب شرق و شیب 45 درجه به سمت NNE تشکیل شده است. پس از مطالعات کانی شناسی و انتخاب نمونههای مناسب، تعداد 14 نمونه با روش دستگاهی ICP-MS در آزمایشگاه زرآزما بررسی شده است.
مقدمه
کانسار طلای زرشوران در فاصله 42 کیلومتری شمال شهرستان تکاب واقع است. این کانسارمرتبط با فعالیت آتشفشانی-گرمابی ترشیری بوده و به لحاظ ساختاری درحد فاصل بین زون سنندج -سیرجان و کمان ماگمایی ارومیه-دختر قرار دارد . - Daliran, 2008 - همچنین این کانسار در بخش غربی گسل رورانده قینرجه -چهارطاق و در محل راندگی بلوک انگوران بر روی حوضه شیرمرد واقع شده است - سازمان زمینشناسی کشور، . - 1380 در کانسار طلای زرشوران ، طلا در سنگ های رسوبی پرکامبرین رخ داده است که این کانسار با ذخیره احتمالی 2/5 میلیون تن با میانگین عیار 10 گرم در تن - ppm - می باشد.
- صمیمی، . - 1992 فلوریت یکی از کانیهای صنعتی با ارزش در جهان است که بیش از 200 سال از بهرهبرداری آن در جهان میگذرد. عنصر فلوئور در جدول تناوبی با نشان F و عدد اتمی 9 مشخص میشود. این عنصری گازی یک ظرفیتی، هالوژن، به رنگ زرد کم رنگ و سمی بوده و از تمامی عناصر الکترونگاتیوتر و واکنشپذیرتر است. میانگین فلوئور در پوسته زمین 420 ppm است . - Dill, 2010 -
کانی فلوریت که نام تجاری آن فلواسپار میباشد، دارای ترکیب شیمیایی فلوریت کلسیم - CaF2 - است. فلوریت بهرنگ سبز، زرد، آبی، بنفش و بیرنگ در یک سیستم کوبیک متبلور میشود و وزن مخصوص این کانی 3/18 و سختی آن 4 میباشد. از نظر پراکندگی جغرافیایی، فلوریت در تمام قارهها وجود دارد، اما بیشترین تمرکز آن در اروپا وآسیا است . - Sanchez et al., 2006 - مجموع ذخایر قطعی فلوراسپار در دنیا 240 میلیون تن برآورد شده که 0/6 درصد از این ذخایر - معادل 1/4 میلیون تن - متعلق به ایران است . - UAGS Mineral Commodity Report, 2014 - انواع کانسارهای فلوریت بر اساس طبقه بندی Sanchez et al. - 2006 - شامل چهار دسته میباشد:
-1 ذخایر فلوریت همراه با سنگ آذرین: این ذخایر بهصورت جانشینی و افشان در سنگهای آذرین دیده میشود - کربناتها و پگماتیتها - . -2 ذخایر فلوریت همراه با سنگهای رسوبی: این ذخایر در سنگهای رسوبی مانندسنگ-های آتشفشانی-آواری، آبرفتی، تبخیریها، سنگهای کربناته دریایی و فسفریتها تشکیل میشود. -3 ذخایر فلوریت همراه با سنگهای دگرگونی: از جمله این ذخایر میتوان به گنیس توپاز دار در برخی از هالههای دگرگونی اشاره کرد. -4 ذخایر فلوریت گرمابی: این ذخایر شامل فلوریت، به شکل رگهای، مانتو، لولهای و رگچهای هستند.
زمینشناسی
کانسار زرشوران در قسمت مرکزی برگه تکاب - شاهین دژ قرار داشته و بر اساس تقسیمات زمین شناسی-ساختاری ایران - نبوی، - 1355 بخشی از زون البرزآذربایجان است. پی سنگ پرکامبرین پسین، رخنمون غالب ناحیه زرشوران را تشکیل می دهد و از کربنات ها و سنگ های آتشفشانی اسیدی تا متوسط تشکیل شده که با یک دگرشیبی مشخص توسط لایه های قرمز الیگومیوسن پوشیده می شوند .
در برخی نقاط توالی مذکور زیر تراورتن های کواترنر قرار گرفته است . این منطقه بیش تر از سنگهای دگرگونی شیست، مرمر، گنایس و آمفیبولیت تشکیل شده است که با روند شمال باختر-جنوب خاوری در بخش میانی محدوده مورد نظر، بلند ترین ارتفاعات کوه بلقیس و کوه قبله داغ را شکل میدهند .این سنگ ها مستقیما توسط رسوبهای الیگو میوسن بطور ناهمساز پوشیده شده اند .بنظر می رسد سنگ های دگرگونی که مجموعه ای با زمان پرکامبرین تا پالئوزوئیک بالا را تشکیل می دهند، از دوران دوم تا اوسط ترشیری بلندی های مرتفعی را تشکیل می داده اند که هیچگونه رسوب گذاری بر روی آنها صورت نگرفته و یا اینکه اندک رسوب گذاری احتمالی نیز در اثر بالا آمدگی و فرسایش از بین رفته است.
منطقه مورد مطالعه ازسه واحد زمین شناسی مجزا به نام های واحد ایمان خان، واحد چالداغ و واحد زرشوران تشکیل شده است - صمیمی نمین، 1370؛ مهرابی و همکاران، . - 1999 واحد شیست ایمان خان از مجموع ایمان خان در منطقه مورد مطالعه قدیمی ترین واحد موجود در منطقه کانسار است که سن نئوپروتروژوئیک فوقانی را دار می باشد.
این توالی به سمت بخشهای فوقانی و واحدهای جوانتر، شامل واحد کربناته چالداغ است که سن نئوپروتروزوئیک فوقانی تا کامبرین زیرین را داشته و سنگ میزبان اصلی دگرسانی گرمابی و کانی سازی طلا می باشد. کهن ترین واحد شناخته شده درمنطقه مورد بررسی شامل یک سری سنگ های دگرگونی میکاشیست و کوارتزیت به رنگ سبز -خاکستری است که در زیر یک افق 50 تا 100 متری آهک و دولومیت مرمری شده - مرمر جان گوتاران - در هسته تاقدیس هایی در کوه لعل کان کوه گورگور و تاقدیس چوگتی نمایان شده اند - گزارش اکتشافی زرشوران، . - 1392
کانیسازی
کانی سازی فلوریت بهصورت رگهای در میزبان سنگهای آهکی و آهک دولومیتی شکل گرفته است. فلوریت با رنگهای بنفش، بنفش روشن، بی رنگ، سفید و زرد در منطقه یگانلی رخ داده، که این رگه با ضخامت متغیر بین 0/5 تا 2 متر در شکستگیهای محلی با راستای شمال غرب-جنوب شرق و شیب 45 درجه به سمت NNE تشکیل شده است. فلوریت تشکیل شده دارای ساخت و بافتهای پرکننده فضای خالی، برشی، حفرهای و دانه پراکنده در آن مشاهد می-شود. مهمترین کانیهای فلزی و غیر فلزی همراه فلوریت شامل پیریت، رالگار، اورپیمنت، کلسیت، دولومیت و کوارتز میباشد - شکل. - 2
