بخشی از مقاله
چکیده
کانسار نیکل، کبالت، آرسنیک و مس گود مراد در زون ایرانمرکزي در فاصله 20 کیلومتري شمال غرب انارك قرار دارد. از نظر سنگ شناسی این منطقه داراي شیست هاي به سن پروتروزوئیک بالائی - شیست هاي چاه گربه - و سنگ هاي مافیک و الترامافیک به سن مزوزوئیک است. کانیسازي در این کانسار گرمابی، بصورت رگهاي در یک زون خرد شده و گسله در مرز بین شیست ها و متابازیت ها قرار دارد.
مطالعه سیالات درگیر در این کانسار نشان دهنده گستره دمایی بین 113تا206 درجه سانتیگراد براي همگن شدن سیالات در گیر و شوري بین 3تا 13/5 درصد است. با توجه به دما و شوري به دست آمده از سیالات درگیر می توان این کانسار پنج عنصري را اپی ترمال دما پایین قلمداد کرد، که پایین بودن دماي سیالات،به دلیل دور بودن از سیستم هاي آتشفشانی و نبود توده نفوذي در نزدیکی منطقه و همچنین تاثیر آبهاي جوي در تشکیل این کانسار است.
مقدمه
منطقه مورد مطالعه در 20 کیلومتري شمال غرب انارك و در دامنه شمالی کوه دره انجیر داراي مختصات
3699550N و 734800E در زون 39 شمالی قرار دارد - شکل. - 1 ترکیب کانیایی و جایگاه زمینشناسی این کانسار مشابه با تشکیلات پنج عنصري است.[1] این تیپ کانسارها در شمال آمریکا و در اروپا گسترش بیشتري دارد در ایران هم به منطقه انارك و منطقه معدنی بایچه باغ در شمال باختري زنجان محدود میشود3]و.[2 در این ناحیه، کانیهاي
نیکل و کبالت در معادن قدیمی تالمسی و مسکنی و همچنین کانسارهاي گودمراد، سه برز، چاه شور و.. گزارش شده است
شکل :1 نقشه موقعیت و راه هاي دسترسی به منطقه مورد مطالعه
روش مطالعه
به منظور مطالعه وتعیین ویژگی هاي فیزیکو شیمیائی سیالات کانه ساز در کانسار گود مراد، تعداد 7 نمونه از باطله هاي کربناته و کوارتزي انتخاب و از آنها مقاطع دوبرصیقل تهیه شد،همچنین مطالعات میکرومتري در آزمایشگاه سیالات درگیر گروه زمین شناسی دانشگاه اصفهان با استفاده از یک دستگاه میکروسکوپ زایس - ZIESS - وبه وسیله دستگاه Linkam مدل THM600 با کنترل کننده حرارتی TMS94 و سرد کننده LNP که بر روي میکروسکوپ نصب شده، انجام پذیرفت.
بحث:
کانی شناسی رگه هاي پنج عنصري بهترین شاخصه شناسائی آنهاست، از جمله آرسنیدهاي نیکل و کبالت که در دیگر جاها ممکن است نادر باشند. کیسین - - 1992 توالی مجموعه کانیهاي تشکیل دهنده این نوع کانسار را در چند مرحله و بصورت زیر بر شمرده است:
مرحله :1 مرحله قدیمی و بی مایه - بی کانه - یا - Early barren stage - که شامل کوارتز و گاه مقادیر ناچیزي از سولفیدهاي عناصر پایه - پیریت، اسفالریت و گالن - .
مرحله :2 مرحله اورانینیت - Uraninite stage - شامل کوارتز و اورانینیت. این مرحله ممکن است در برخی از حوضه هاي معدنی به مثل حوضه کبالت Kangsberg-Modum اصلا وجود نداشته باشد، لیکن در دیگر حوضه ها چون Grate Bear Lake از اهمیت اقتصادي برخوردار است.
مرحله :3 مرحله آرسنیدهاي نیکل- کبالت و نقره - Ni-Co arsenide Ag stage - ، در این مرحله نقره آزاد به مقدار ناچیز تا حد قابل توجه با آرسنیدهاي نیکل- کبالت از جمله نیکلین، راملزبرگیت، سافلوریت، مائوچریت دیده می شود.
بیسموت آزاد در این مرحله بوجود می آید و کانی گانگ می تواند دولومیت یا کلسیت باشد.
مرحله :4 مرحله سولفیدي - Sulphide stage - شامل پیریت، اسفالریت، گالن و کالکوپیریت و دیگر سولفیدهاي مس همراه با نقره آزاد و آرژانتیت در گانگ کوارتز و کلسیت است. این مرحله با مرحله قبلی حالت تداخلی دارد.
مرحله :5 مرحله پایانی - Late stage - معمولاً نشانگر رسوب کلسیت در دماي پایین است.
مراحل پنجگانه فوق نشانگر توالی هاي کانی سازي ایده آل و کامل است، لیکن باید در نظر داشت که در یک کانسار شاخص، ممکن است یک یا چند مرحله حضور نداشته باشد. از این رو در بعضی از کانسارها از جمله کانسار گود مراد مرحله اورانینیت وجود ندارد که احتمالا به دلیل عدم وجود توده هاي نفوذي به عنوان منبع اورانیوم در منطقه است.
زمین شناسی و سنگ شناسی منطقه :
منطقه مورد مطالعه از نظر جایگاه زمینشناسی در زون ایران مرکزي و زون فرعی انارك- خور قرار دارد
گسل گود مراد با روندي تقریبا شرقی- غربی با شیبی حدود 56 درجه به سمت جنوب کنترل کننده کانه زایی است که زون مینرالیزه طولی حدود 250متر در امتداد این گسل دارد[4] و احتمالا تا عمق 100 متري کانه زایی ادامه داشته باشد - شکل 2و. - 3 در امتداد این گسل از طرف شرق - کان مس - اخیرا کانه زائی خوبی از نیکل دیده شده که ارزش اقتصادي هم دارد. قدیمی ترین سنگهاي موجود در منطقه شیستهاي چاه گربه به سن پروتروزوئیک بالائی هستندکه شامل شیست هاي سیلیسی، ترمولیت اکتینولیت شیست، کوارتز مسکویت کلریت شیست هستند و از دیگر سنگهاي این منطقه به سرپانتینیت، پریدوتیت، لرزولیت، متابازیت، لیستونیت، دولومیت، مرمر و کنگلومرا می توان اشاره کرد. از دگرسانی هاي گسترده در این منطقه می توان به کربناتی شدن و سیلیسی شدن سنگها اشاره کرد.
شکل :2 نقشه زمین شناسی منطقه مورد مطالعه
- اقتباس ازشرکت مس- نیکل شرق اصفهان با اندکی تغییرات، - 2007 شکل:3 کانه زائی آرسنور نیکل و کبالت در امتداد
گسل شرقی غربی گود مراد
کانه زائی در منطقه مورد مطالعه
در این کانسار کانه زائی به صورت آرسنیدهاي نیکل، کبالت و کانه هاي مس است که از آن جمله می توان به کانه-هاي نیکلین - - NiAs، راملزبرگیت - - NiAs2، کبالتیت - - CoAs و در مرحله بعدي پیریت، آنابرژیت - Ni3 - AsO4 - 2.8H2O - ، مائوچریت - Ni11As8 - و در آخر آزوریت، مالاکیت و اکسید هاي آهن و... را نام برد. در تشکیل این کانسار نقش سیالات جوي حائز اهمیت است، همچنین بهترین مکان براي بالا آمدن سیالات گرمابی، زونهاي برشی ناشی از فعالیت هاي تکتونیکی و شکستگی هاي هیدرولیکی است. کانسار گود مراد برخلاف کانسارهاي طالمسی و مسکنی که در نزدیکی آن قرار دارند از نظر میزان کانه زائی اورانیوم و مس کمتر است و دلیل آن نبود توده نفوذي بزرگی در منطقه است، بطوریکه در مناطق مذکور ماگماتیسم شوشونیتی ترشیري می تواند منبع مناسبی براي اورانیوم ومس باشد.
