بخشی از مقاله
مقدمه
کنترل هزینه کیفیت نوعی روش مبتنی بر فرآیند است که در آن هزینه هاي فعالیتها با دیدگاه میزان تاثیر آنها بر کیفیت، دسته بندي و مقایسه می شوند. حسابداري کیفیت امکان کنترل بهتر هزینه ها را فراهم کرده و با ارائه اطلاعات تفصیلی در رابطه با انجام عملیات پیشگیرانه از بدي کیفیت و نتایج حاصل از آن در کیفیت خروجیها، امکان تصمیم سازي استراتژیک را براي مدیران فراهم می سازد.
در این مقاله ابتدا به معرفی زمینه کنترل هزینه کیفیت پرداخته می شود سپس با تعریف یک ساختار عمومی براي فعالیتهاي پروژه ها، هزینه هاي مربوط به سرمایه گذاري براي تضمین کیفیت و هزینه هاي پیشگیرانه و همچنین هزینه هاي مربوط به عدم تامین کیفیت در هر مجموعه فعالیت شناسایی شده و درنهایت با دسته بندي این هزینه ها ساختار کلی هزینه هاي کیفیت در پروژه ها معرفی می شود و در ادامه روش ترازنامه هزینه هاي کیفیت، تدوین و معرفی شده است. به لحاظ مفهومی کنترل هزینه کیفیت به دنبال سنجش و ایجاد تعادل بین هزینه هاي پیشگیرانه و هزینه هاي تضمین کیفیت در برابر هزینه هاي بدي کیفیت و ضایعات و نارضایتی مشتري است.
در این روش که در دل سیستم حسابداري مالی و صنعتی ایجاد می شود هزینه هاي انجام فعالیتها با دیدگاه میزان تاثیر آنها بر کیفیت، دسته بندي و مقایسه می شوند. دکتر دمینگ، معتقد است که کیفیت به هزینه هاي پایین تر منجر می گردد - در مقابل کیفیت گران است - . درواقع این گفته تاییدي است بر توجه نکردن صرف به فعالیتهاي پیشگیرانه و داشتن نگرش جامع به هزینه فعالیتها و نتایج حاصل از انجام آنها. مدیریت پروژه زمینه اي است که در آن به دلیل ریسک بالا و ماهیت احتمالی فعالیتها و نتایج خروجی آنها، نیاز به روشهاي دقیقتر و نوین احساس می شود.
ساختار هزینه هاي کیفیت
طبق تعریف، هزینه هاي کیفیت شامل کلیه مخارجی هستند که کلیه عوامل اعم از تولیدکننده، مصرف کننده و یا جامعه از بابت کیفیت محصول یا خدمات متحمل می شوند. هزینه هاي مرتبط با کیفیت عبارتنداز: مخارج مربوط به پیشگیري از بروز عیب، هزینه هاي به کارگیري یا عملیات، فعالیتهاي ارزیابی کیفیت به اضافه خسارات ناشی از شکستهاي درونی و بیرونی.درمورد دسته بندي هزینه هاي کیفیت در پروژه نظرات گوناگونی وجود دارد که رایج ترین این دسته بندیها به قرار زیر است:
الف - هزینه هاي طرح ریزي، پشتیبانی و پیگیري کیفیت: این دسته شامل کلیه هزینه هایی هستند که براي ایجاد سیستم، فرهنگ، و مدیریت کیفیت جهت پیشگیري از وقوع ایرادات در محصولات وخدمات نهایی، صرف می شود. هزینه هاي طراحی سیستم کیفیت، هزینه هاي آموزش، وگزارشگیري در این گروه قابل دسته بندي هستند.
ب - هزینه هاي ارزیابی کیفیت: شامل کلیه هزینه هاي کنترلی از قبیل بازرسی و آزمون مواد ورودي به خط، مواد حین تولید ومحصولات نهایی، ارزیابی و ممیزي سیستم کیفیت، ارزیابی پیمانکاران می گردد. فعالیتهاي ارزیابی براي حصول اطمینان از اجراي طرحهاي مشخص شده در بخش طرح ریزي صورت می گیرند.
پ - هزینه هاي شکست درون سازمانی: هزینه هاي شکست درواقع هزینه هاینرسیدن به کیفیت در فرایندهاي پیشگیرانه است. این هزینه ها دو دسته اند شامل هزینه هایی که در داخل سازمان ایجاد می شوند از قبیل هزینه هاي ضایعات و دورریز، هزینه هاي اصلاح مواد و قطعات فاقد کیفیت، هزینه هاي فروش محصول با قیمت کمتر، هزینه هاي متروك شدن اقلام انبار شده، هزینه هاي تورم نیروي کار کنترل و ارزیابی کیفیت، و هزینه هاي مشابه که در داخل سازمان به صورت مستقیم پرداخته می شوند.
ت - هزینه هاي شکست برون سازمانی: هزینه هاي شکست برونی شامل آن دسته از هزینه هایی است که پس خروج محصول به شرکت به دلیل برآورده نشده احتیاجات مشتریان به شرکت وارد می آید. برخی از این هزینه ها عبارتند از هزینه هاي قطعات و مواد گارانتی یا ضمانت کیفیت کالا، هزینه هاي بازگرداندن محصول، هزینه هاي تعمیر محصول دردست مشتریان، هزینه هاي از دست دادن مشتریان. با مشخص شدن فعالیتهاي طرح ریزي و کنترل و ارزیابی کیفیت در یک پروژه و نتایج حاصل از اجراي آنها، به دسته بندي هزینه ها می پردازیم. در اینجا به طور خلاصه به معرفی اجزاي این هزینه ها پرداخته می شود :
الف - هزینه هاي طرح ریزي، پشتیبانی و پیگیري کیفیت. این دسته شامل کلیه هزینه هایی هستند که براي ایجاد سیستم، روش، فرهنگ، و مدیریت کیفیت جهت پیشگیري از وقوع ایرادات در محصولات وخدمات نهایی، صرف می شود.
ب - هزینه هاي ارزیابی. این گروه هزینه ها براي ارزیابی و کنترل کیفیتها به منظور تطابق با مشخصات ذهنی یا تدوین شده، صورت می گیرند.
پ - هزینه هاي شکست درونی پروژه: این هزینه ها به نواقصی برمی گردد که در مراحل مختلف قبل از پایان فاز اختتامیه و رسیدن محصول به دست مشتري در پروژه رخ می دهد و مدیریت ازطریق بازرسی و آزمایش اقدام به تشخیص و رفع آنها می کند.
ت - هزینه هاي شکست بیرونی پروژه. گاهی به دلیل به حدکافی کنترل نکردن بعضی نواقص موجود در محصول موردنیاز براي کاربر تا زمان رسیدن به دست وي مشخص نمی شود، لذا هزینه هایی که پس از تحویل پروژه به مشتري به سازمان تحمیل می شوند در این گروه قرار می گیرند. بنابراین، اولین نتیجه اي که می توان گرفت این است که هزینه هاي کنترل کیفیت پروژه تنها در مرحله اجرایی واقع نمی شوند و براي رسیدن به کیفیت مطلوب و بهره وري بیشتر، باید سیستم هزینه یابی کیفیت را در کلیه مراحل پروژه پیاده کرد.
