بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
مطالب آموزشی تغذیه با شیر مادر
اسلاید 3 :
یکی از چهار استراتژی اتخاذ شده توسط یونیسف که به انقلاب سلامتی کودکان منجر شده است تغذیه کودک با شیر مادر است
تغذیه با شیر مادر روش بی نظیری برای تامین غذای مناسب جهت رشد و تکامل مطلوب شیر خواران است
درخصوص اهمیت شیر مادر در دین اسلام نیز تاکید بسیار شده است ازجمله حضرت رسول اکرم (ص) میفرماید : اگر مادری شب شیر دهد برای هر جرعه شیری که میدهد پاداش او معادل آن است که هفتاد بنده را در راه خدا آزاد کرده است
حضرت امام جعفر صادق (ع) میفرماید : زن در دوران بارداری و زایمان و شیر دادن ، اجر مجاهد در راه خدا را دارد و اگر دراین زمان از دنیابرود برای او اجرشهید است
با توجه به اهمیت ترویج تغذیه با شیر مادر و همچنین دستیابی به اهداف برنامه عملیاتی کودکان در برنامه شیر مادر در سال 91 در خصوص برگزاری باز اموزی برای رده های مختلف کارکنان آموزشی این محتوای اموزشی تهیه شده است
اسلاید 4 :
مکیدن پستان بلافاصله پس از تولد توسط نوزاد موجب انقباض رحم و در نتیجه کاهش خونریزی مادر و کاهش کم خونی میشود
مادر شیر ده کمتر دچار سرطان پستان و تخمدان و دهانه رحم میشود
مادر شیرده در هنگام کهولت به شکستگی استخوان ران کمتر گرفتار می شود
اندام مادرشیرده بواسطه مصرف شدن تدریجی مقدار چربی که در دوران بارداری در بدن آنان ذخیره شده زودتر به حالت عادی و وزن قبل از بارداری خود برمی گردد و در نتیجه چاقی آنان کمتر است
تغذیه با شیر مادر منجر به ایجاد رابطه عاطفی مستحکم و دو طرفه بین مادر و فرزند می گردد
مادر شیرده کمتر دچار استرس و اضـطراب و کمــتر دچار خشونــت
می شوند
مزایای شیر دهی برای مادر
اسلاید 5 :
تغذیه با شیر مادر سبب رشد مطلوب و بقاء کودک میشود و کودک شیر مادر خوار رابطه عاطفی مطلوبتری با مادر خود دارد
شیر مادر تمام نیازهای غذایی شیرخواران را در 6 ماهه اول تامین میکند و شیر خوار حتی به آب نیاز ندارد
تغذیه با شیر مادر از بروز آسم ، اگزما و آلرژی ،اسهال ،بیماریهای تنفسی و بسیاری بیماریهای دیگر می کاهد
شیر مادر از سوءتغذیه جلوگیری کرده و کمتر موجب چاقی میشود و از احتمال ابتلاء به بیماریهای قلبی –عروقی در بزرگسالی می کاهد
مرگ ناگهانی در کودکان شیرمادرخوارفوق العاده کمتر است
کودک شیر مادرخوارکمتر دچار ناهنجاریهای فک و صورت میشود
تماس پوستی مادرو نوزاد در گرم نگهداشتن و بهبود رشد و تکامل نوزاد نارس و بیمار نقش حیاتی دارد
شیر مادر سهل الهضم بوده و شیر خوارزود به زود گرسنه میشود
ترکیب شیر مادر همراه با رشد شیر خواربوده ودرهروعده شیر دهی تغییر میکند
مزایای شیر دهی برای شیر خوار
اسلاید 6 :
ترکیب شیر مادرمطابق باسن شیر خوار تغییر می کند این تغییرات از شروع تا پایان هر وعده تغذیه با شیر مادر مابین دفعات مختلف شیر دهی و در طول روز وجود دارد
در دو تا سه روز اول پس از زایمان کلستروم تولید می شود و پس از آغوز شیر انتقالی به مدت 7 تا 10 روز پس از تولد و پس از آن شیر رسیده ترشح میشود شیر رسیده حاوی تمام مواد مغذی مورد نیاز شیر خوار است
آغوز یا ماک یا کلستروم که در دو تا سه روز اول پس از تولد تولید میشود که غلیظ و زرد رنگ بوده و یا به رنگ روشن و سرشار از مواد ایمنی بخش است و نوزاد را در برابر عفونتها محافظت می کند
شیر مادر در ابتدا به نظر آبکی می رسد اما به تدریج پس از مکیدن شیرخوار شیر ترشح شده دارای چربی شده و غنی از انرژی و سفید رنگ بوده و به سیر شدن و وزن گیری او کمک میکند
ورود انواع عامل بیماری زای موجود در محیط زندگی به دستگاه گوارش مادر سبب ساختن پادتن اختصاصی بر علیه عوامل بیماری زا می شود این مواد به بدن شیر خوار رسیده و باعث میشودکه او پیوسته از پادتنهای حفاظتی برخوردار شود
شیر مادری که نوزادش قبل از27 هفته بارداری به دنیا می آید حاوی پروتئین بیشتر و میزان بالاتری مواد معدنی ، شامل آهن و عوامل ایمنی بخش بیشتری نسبت به شیر نوزاد رسیده است و برای تامین نیازهای نوزاد نارس منا سب تر است
برخی نکات برجسته در خصوص شیر مادر
اسلاید 7 :
تماس پوست با پوست نوزاد را گرم و از کاهش دمای بدن او جلوگیری میکند
پیوند عاطفی مادر و کودک را تسریع کرده و تعداد تنفس و ضربان قلب نوزاد را منظم میکند
به نوزاد اجازه میدهد پستان را پیداکند و به شروع زودرس تغذیه از پستان کمک میکند
نوزاد مکیدن در وضعیت صحیح را راحتتر می آموزد و به مدت طولانی تری با شیر مادر تغذیه میشود و احتمال توقف تغذیه با شیر مادر کمتر است
تغذیه با آغوز یا کلستروم تمام نیازهای تغذیه ای کودک را برطرف میکند
نوزاد با میکروبهای بدن مادر که برای او بیماری زا نیست آشنا میکند و در نتیجه دفاع بدنش بهتر می شود
مزایای تماس زودرس پوست با پوست مادر و نوزاد
اسلاید 8 :
دفعات تغذیه با شیر مادر باید به طور مکرر و برحسب میل وتقاضای شیر خوار باشد
مدت تغذیه شیر خوار را در هر وعده نباید محدود کرد زیرا او شیر کافی دریافت نخواهد کرد و تولید شیر مادر نیز کاهش می یابد
مهمترین عامل در افزایش شیر مادر مکیدن مکرر و تخلیه مرتب پستانها برحسب میل و تقاضای شیر خوار در شب و روز میباشد و از بروز مشکلات پستانی مثل احتقان جلوگیری میکند
در صورت جدایی مادر و شیر خوار به هر علتی و عدم امکان تغذیه مستقیم از پستان شیر باید دوشیده شده و به کمک فنجان و یا قاشق به شیر خوار داده شود تا هم شیر خوار از شیر مادر محروم نشود وهم تولید شیر مختل نگردد
در اوایل شیر خوار باید ازهر دو پستان بر حسب میلش تغذیه شود تا تولید شیر برقرارشود باید شیر خوار خودش تغذیه از پستان را رها کند تا شیر انتهایی را چربتر است دریافت نماید
شیر خوار را به طور ایستاده بغل کرده تا آروغ بزند
در وعده بعد ، شیر دهی از پستانی شروع شود که شیر خوار در وعده قبل کمتر شیر خورده یا اصلا نخورده است
روش صحیح تغذیه شیر خوار
اسلاید 9 :
در شیر دهی باید تغذیه انحصاری باشیر مادر را رعایت کرد یعنی شیر مادر تاپایان 6 ماهگی برای او کافی است و به هیچ وجه نباید آب، آب قند ،شیر مصنوعی و یا جوشانده ها و سایر مایعات به غیراز مکملها و در صورت لزوم دارو به شیر خوار داده شود
ازشیشه و گول زنک نباید استفاده کرد
دفعات تغذیه و مدت مکیدن در وعده برای شیر خوار نباید محدود شود
شیر مادر تا پایان 2 سالگی همراه با غذای کمکی باید ادامه یابد
اسلاید 10 :
نشانه های گرسنگی
بیدار شدن ، نگاه به این طرف و آن طرف ، حرکات دهان و اندام ، بیقراری یا مکیدن انگشتان
علایم دیر رس گرسنگی :
گریه
جیغ زدن
کمانه زدن
نشانه های سیری :
کم شدن صدای بلع ،تغییر در مکیدنها ، احساس راحتی و رضایت و به خواب رفتن و رها کردن پستان به نحوی که نیازی به خارج کردن پستان از دهان شیر خوار نیست
نشانه های گرسنگی و سیری در شیر خوار
اسلاید 11 :
شیر خوار باید طوری در آغوش مادر قرار گیرد که سرش در زاویه آرنج مادر قرار گیرد
سر و بدن شیر خواربایددرامتدادیک خط مستقیم قرار بگیرد
صورت کودک باید روبروی پستان و بینی او مقابل نوک پستان قرار گیرد
مادر باید تمامی بدن کودک را در آغوش گرفته و درتماس نزدیک خود قرار دهد
در دوران نوزادی علاوه بر حمایت شانه و سر نوزاد باید باسن او نیز در آغوش مادر باشد
در مادران سزارین شده شیر دهی دروضعیت خوابیده برای اوراحت تر است
وضعیت صحیح شیر خوار هنگام شیر خوردن
اسلاید 12 :
مادر باید نوک پستان را بالب شیر خوار تماس دهد و صبرکند تا شیر خوار دهانش کاملا باز کند زیرا برای گرفتن نوک پستان و قسمتدبیشتری از هاله باید دهان کاملا باز شود سپس او را بهطرف پستان بیاورد به طوریکه
چانه شیر خوار در تماس با پستان مادر باشد
دهانش کاملا باز شود
لب پایین به طرف خارج برگشته باشد
نوک و قسمت بیشتری از هاله پستان در دهان شیر خوار قرار گیرد
با ورود شیر به دهان مکیدنها آرام و عمیق میشود و گاهی مکث میکند
صدای قورت دادن شیر خوار به خوب شنیده میشود یا عمل بلع مشاهده میشود
گونه هایش گرد و بر آمده است نه فرو رفته وگود
نحوه پستان گرفتن شیر خوار
اسلاید 13 :
وضعیت گهواره ای ( معمولی یا سنتی ): یکی از مرسوم ترین طرق نگهداشتن کودک برای شیر دهی است سر شیر خوار در خم آرنج مادر قرار میگیرد و بدنش با ساعد مادر حمایت میشود
وضعیت گهواره ای متقاطع : که مادر از هر پستانی که میخواهد شیر دهد با دست طرف مقابل کودک را نگاه میدارد مثلا اگر از پستان چپ میخواهد کودک را شیر دهد او را با دست راست نگاه می دارد این روش در نوزادان نارس و کوچک که عضلات شل دارند و مادرانی که نوک پستانشان آزرده شده بهترین روش شیر دادن است
وضعیت زیر بغلی : دراین وضعیت مادر می نشیند و سر نوزاد به طرف پستان و بدنش زیر بغل مادر در پهلوی وی قرار میگیرد باسن کودک روی بالشی نزدیک آرنج مادر است تا نوزاد را به سطح پستان برساند
در شرایط خاص مثل بزرگ بودن پستانها ،نوک پستان صاف یافرورفته،مادران سزارین شده ،بچه خواب آلوده ،کودکان نارس ، دوقلو و کودکانی که مکیدن ضعیف دارند این روش مناسب است
انواع وضعیتهای شیر دهی
اسلاید 14 :
وضعیت خوابیده به پهلو : مادر و کودک به پهلوروبروی هم میخوابند میتوان چند بالش زیر سر ، پشت و زیر زانویی که به طرف بالا است گذاشته شده و بچه به پهلو و روبرو ی مادر به طوری که پشتش بر بازوی مادر تکیه داشته و زانوهایش به طرف مادر کشیده شده قرار گیرد
وضعیت خوابیده به پشت :مادر می تواند به یک پهلو غلطیده و ازیک پستان شیر بدهد سپس به پهلوی دیگر غلطیده واز پستان دوم شیر بدهد
روش دانسر : در این حالت نوزاد به طور صحیح و دروضعیت نشسته و روبروی پستان مادر نگهداشته شده و مادر چانه او و پستان را بین دو انگشت اشاره و شست و قسمتی از کف دست خود نگه می دارد در این روش برای شیرخواران دارای شکاف کام و شکاف لب و سندرم داون میتوان استفاده کرد زیرا دراین حالت شکاف لب پر شده و تغذیه از پستان مادر عملی خواهد بود
اسلاید 15 :
وزن گرفتن شیر خوار :بهترین را تشخیص کفایت شیر مادر وزن کردن دوره ای شیر خوار و رسم منحنی رشد او روی کارت رشد است در 6 ماه اول زندگی یک شیرخوار افزایش وزنی حدود 100تا 200 گرم در هفته دارد
دفع ادرار : از روز چهارم تولد تعداد 6 کهنه مرطوب یا بیشتر در 24 ساعت با ادرار کم رنگ نشانه دریافت ناکافی شیر در شیر خوارانی است که به طور انحصاری با شیر مادر تغذیه می شوند
اجابت مزاج : از روز چهارم تولد تا یک ماهگی 3 تا 8 بار اجابت مزاج در 24 ساعت طبیعی است ( بعد از یک ماهگی ممکن است این دفعات کاهش یافته حتی هر چند روز یک بار یک اجابت مزاج داشته باشد )
وضع عمومی : شیر خوار هشیار است قدرت عضلانی مناسب و پوست شاداب دارند
نکته : نوزادان در روزهای اول تولد کمی از وزن خود را از دست میدهند که نباید بیشتر از 7 تا 10 درصد از وزن تولد باشد و باید در 2و حداکثر 3 هفتگی وزن تولد را به دست اورند و این کاهش وزن در صورتی مجاز است که حال عمومی نوزاد خوب باشد و مشکلی از جمله علایم کم آبی نداشته باشد
علایم کفایت شیر مادر
اسلاید 16 :
گریه زیاد شیر خوار : میتواند به علت خوب پستان نگرفتن ، خیس بودن کهنه ،سرد یا گرم بودن هوا ، شلوغی ، خستگی ،دود سیگار ،نور زیاد ، تاریکی ، تنهایی ، بیماری یا قولنج شیر خوار و..باشد
زود به زود شیر خوردن : به دلیل هضم آسان و قابلیت جذب بالای شیر مادر است یا ممکن است شیر خوار خوب پستان را نگرفته و نتوانسته خوب شیر بخورد و یا اینکه شیر خوار تنها شیر ابتدایی را خورده و سیر نشده است
مکیدن طولانی پستان : ممکن است شیر خوار خوب پستان را نگرفته و نتوانسته خوب شیر بخورد
کم بودن شیر روزهای اول : مقدار شیر روزهای اول (آغوز ) کم است اما برای نوزاد کافی، ضروری و حیاتی است . کافی نبودن شیر هنگام دوشیدن ملاک میزان تولید شیر نیست زیرا پستان با مکیدن شیرخوار شیر کافی تولید میکند
کوچک بودن پستانها: تولید شیر به اندازه پستانها بستگی ندارد و مکیدن مکرر است که موجب تولید شیر بیشتر می گردد
مواردی که دلیل بر ناکافی بودن شیر مادر نیست
اسلاید 17 :
مهمترین عامل افزایش شیر مادر مکیدن مکرر پستان برحسب میل و تقاضای شیر خوار و شیر دهی شبانه
شروع تغذیه با شیر مادر بلافاصله پس از زایمان
هم اتاقی مادر و نوزاد ازبدو تولد و وضعیت صحیح شیر دهی
بیدار کردن شیر خوار در صورت خواب بودن اووشیردهی در طول روز هر 1/5 تا 2 ساعت یکبار و در شب هر 3 ساعت یکبار
مصرف غذاهای مغذی توسط مادر به دفعات بیشتر و به مقدار کمتر و استفاده از آب و سایرمایعات در حد رفع تشنگی
شیر دهی از هر دو پستان و رعایت تغذیه انحصاری با شیر مادر
اقدامات لازم برای افزایش شیر مادر
اسلاید 18 :
استفاده نکردن از دخانیات زیرا مصرف دخانیات سبب کاهش تولید شیر ، افزایش احتمال مرگ ناگهانی نوزاد ، افزایش عفونت گوش میانی و عفونتهای تنفسی تحتانی وافزایش دردهای قولنجی در نوزاد میگردد
استفاده نکردن قرصهای پیشگیری از بارداری ترکیبی
خواب و استراحت کافی و فعالیت جسمی مناسب
استفاده از برخی داروهای گیاهی شیر افزا با تجویز پزشک
درمان بیماریهایی مانند دیابت ، هیپوتیروییدی و آنمی
بیشتر نمودن دفعات شیر دهی در عصر وشب به دلیل بالاترین حدترشح میزان هورمونهای تولید کننده شیر در بین ساعات 2تا6 صبح
اقدامات لازم برای افزایش شیر مادر
اسلاید 19 :
دلایل دوشیدن شیر
اشتغال مادر
بستری بودن نوزاد
بیماری مادر
احتقان پستان مادر
جدایی مادر و شیر خوار به دلیل
نکات قابل توجه قبل ازدوشیدن شیر
محل مناسب
آرامش و استراحت مادر
شستن دستها قبل از دوشیدن شیر توسط مادر
دوش گرفتن
مصرف مایعات گرم مثل شیر یا چای کم رنگ و یا مایعات نشاط آور مثل آب میوه حاوی ویتامین ث
فکر کردن به کودک
شنیدن صدا یا تصویر او
ماساژپستان و گذاشتن حوله گرم روی پستان به مدت 5 تا 10 دقیقه
دوشیدن شیر
اسلاید 20 :
دوشیدن بادست : علاوه برنکات ذکر شده قبلی مادرظرف را نزدیک پستانش قرار داده و انگشت شست بالای هاله پستان و سایر انگشتان زیر پستان قراردهد مادرمیبایست انگشتان خود را به طرف قفسه سینه فشار داده سپس رها کرده و قسمت لبه هاله راجهت خروج شیر فشار دهد به منظور تخلیه تمام مجاری شیر لازم است محل فشار دادن دست را عوض کرده و بعد همان عمل را با دست دیگر تکرار نماید
شیردوش دستی: در این روش موقعی که پستانها نرم هستند کارایی ندارد
شیر دوش برقی : در این روش جریان شیر بیشتر است و در بیمارستانهای دوستدار کودک در صورت نیاز در اختیار مادر قرار می گیرد
روشهای دوشیدن شیر
