بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
قواعد فقه (1)
قاعده صحت
اسلاید 2 :
قاعده صحت
معانی قاعده
به مفهوم جواز تکليفی:
اعمال افراد را اصولاً باید صحیح، مشروع تلقی کرد و تا زمانی که بر عدم صحت و وجود حرمت، دلیلی وجود ندارد هیچ کس حق ندارد در صورت دوران امر بین احتمال صحت و مشروعیت از یک طرف و عدم صحت و عدم مشروعیت از طرف دیگر، اعمال افراد را نامشروع و غیر صحیح پندارد.
طبیعت و فطرت بشر: انسان از روز اول بر طبیعت و فطرت صحیح و مشروع آفریده می شود.
در برخورد با اعمال دیگران، هم ظاهر اعمال و رفتار آنان را صحیح بدانیم و هم قلباً و باطناً آن را صحیح بدانیم.
اسلاید 3 :
دلايل اصل صحت به مفهوم تکليفی
آيات قرآن
*قولوا للنّاس حُسناً: درباره مردو تا وقتی که چگونگی کارشان معلوم نشده جز به خیر سخن مگویید. (بر اساس روایتی)
*واجتنبوا قول الزور: از سخن دروغ و افترا بپرهیزید.
*إن بعض الظنّ إثم: برخی گمان ها گناه است.
روايات
*ضَع أمرَ أخیکَ علی أحسنه حتی یأتیَکَ ما یُقَلِّبُکَ عَنه ولاتَظُنَّنَّ بکَلِمةٍ خَرَجَت مِن أخیکَ سوءً وأنت تجدُ لها فی الخیر سبیلاً: کار برادر دینی است را به بهترین شکل تعبیر کن تا آن زمان که از او رفتاری سربزند که بتواند باورت را دگرگون کند و به گفتار برادرت تا وقتی که تفسیر نیک می توانی کرد گمان بد نبر
اسلاید 4 :
دلايل اصل صحت به مفهوم تکليفی
روايات
*ضَع أمرَ أخیکَ علی أحسنه حتی یأتیَکَ ما یُقَلِّبُکَ عَنه ولاتَظُنَّنَّ بکَلِمةٍ خَرَجَت مِن أخیکَ سوءً وأنت تجدُ لها فی الخیر سبیلاً: کار برادر دینی است را به بهترین شکل تعبیر کن تا آن زمان که از او رفتاری سربزند که بتواند باورت را دگرگون کند و به گفتار برادرت تا وقتی که تفسیر نیک می توانی کرد گمان بد نبر
*«کذِّب سمعَکَ وبَصَرَک عن أخیکَ فإن شهٍدَ عندک خَمسونَ قُشامة وقال لک قولاً فصدّقه وکذِّبهُم؛ گوش و دیده ات را درباره برادر ینی خود تکذیب کن. اگر پنجاه تن بگویند وی چنان کرده و او چیز دیری بگوید سخن وی را درست بپندار و از آنِ دیگران را باور مدار»
نتیجه: اسلام فطرت آدمی را بر پاکی و درستی می داند و بر همین اساس دستور می دهد اعمال دیگران را بر صحت حمل کنند، مگر این که دلایلی بر خلاف آن یافت شود.
اصل صحت مقتضای مصلحت مسلمانان است و اگر نادیده گرفته شود، قوام و استقرار نظام مدنیت از بین می رود.
اسلاید 5 :
2) به مفهوم وضعی
*صحت در مقابل فساد به کار می رود.
*نوع تلقی نسبت به اعمال دیگران در ایفا یا اسقاط تکالیف و تنظیم روابط عبادی یا حقوقی مؤثر است.
اسلاید 6 :
دلايل اصل صحت در مفهوم وضعی
*اجماع: مدرکی است
*بنای عقلا: اگر اصل صحت را نپذیریم، امور مردم اعم از عبادی و حقوقی دچار اختلال شدید می شود. (به مسلمانان اختصاص ندارد.)
*ظهور حال مسلمانان: مسلمان به سبب پایبندی به مقررات اسلامی، مرتکب عمل خلاف شرع نمی شود و شرایط و مقررات را رعایت می کند. (در مورد اعمال غیر مسلمانان کارآیی ندارد.)
(با سیره عقلا و سیره مسلمانان تفاوت دارد)
اسلاید 7 :
اصل صحت
مراد از صحت، صحت واقعی است يا صحت نزد فاعل؟
اگر شخصی به وکالت از ما عقد نکاحی انجام دهد و پس از انجام، برای ما تردید حاصل شود آیا ایجاب را مقدم بر قبول داشته (تا عقد صحیح باشد) یا بهصورت عکس آورده (تا فاسد و بی اثر باشد)، چنان چه نزد فاعل تقدم ایجاب بر قبول در عقد نکاح معتبر نباشد و یا جاهل به اعتبار آن باشد، برای ما که عقیده به اعتبار آن داریم اجرای قاعده صحت چگونه خواهد بود و چه نتیجه ای بر آن مترتب است؟
*اگر مستند قاعده صحت، ظهور حال مسلمان باشد: تنها به صحت عمل نزد فاعل نتیجه می دهد. بنابراین نسبت به عملی که به مانعیت و فساد آن معتقد نیست، عامل بازدارنده ای وجود نخواهد داشت. از این رو، باید نخست اعتقاد فاعل نسبت به شرایط و موانع را احراز کنیم.
*اگر مستند، بنای عقلا باشد: بدون نیاز به تفحص در زمینه های فکری و اعتقادی فاعل، حمل بر صحت می کنند، چرا که اصل صحت برای قوام جامعه و استوارای مناسبات اجتماعی معتبر شناخته شده است.
سیره اسلامی نیز مؤید صحت واقعی است.
اسلاید 8 :
اصل صحت
مراد از صحت، صحت واقعی است يا صحت نزد فاعل؟
استثنا:
اگر مسلّم باشد اعتقاد فاعل عیناً مقابل اعتقاد ماست، نمی توانیم اصل صحت را جاری کنیم.
اسلاید 9 :
اصل صحت
لزوم تحقق صورت عرفی عمل در معاملات
شک در معاملات چند حالت دارد:
شک در ارکان اصلی معامله (مانند وجود ثمن؛ مالیت داشتن عوضین): بسیاری از فقها اصل صحت را جاری نمی دانند، چرا که تحقق عنوان عرفی بر معامله متوف بر تحقق رکن اصلی است و بدون آن، معامله واقع نمی شود.
شیخ انصاری: اصل صحت حتی در موارد وجود شک در ارکان اصلی جاری است.
ماده 223 ق.م از نظر شیخ انصاری پیروی می کند.
2) شک در شرایط متعاملین (مانند اختیار یا اکراه)
3) شک در مقررات شکلی (تقدم ایجاب بر قبول)
4) شک در وجود شرط فاسد یا مانع
اصل صحت در همه حالات یاد شده جاری می شود.
اسلاید 10 :
قانون مدنی ايران
ماده 223: «هر معامله ای که واقع دشه باشد محمول بر صحت است، مگر این که فساد آن معلوم شود.»
ماده 1213: «مجنون دائمی مطلقاً و مجنون ادواری در حال جنون نمی تواند هیچ تصرفی در اموال و حقوق مالی خود بنماید ولو با اجازه قیّم خود، لکن اعمال حقوقی که که مجنون ادواری در حال افاقه می نماید نافذ است، مروط بر آن که افاقه او مسلّم باشد.»
ماده 836: «هرگاه کسی به قصد خودکشی خود را مجروح یا مسموم کند یا اعمال دیگر از این قبیل که موجب هلاکت است مرتکب گردد و پس از آن وصیت نماید، آن وصیت در صورت هلاکت باطل است و هرگاه اتفاقاً منتهی به فوت نشد وصیت نافذ خواهد بود.»
ماده 601: «هرگاه بعد از تقسیم معلوم شود که قسمت به غلط واقع شده است تسیم باطل می شود.»
