بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
تاریخچه روانشناسی دین
اسلاید 2 :
تعریف روانشناسی دین
تعریف پالوتزیان از روانشناسی دین: روانشناسی دین گسترهای است که به مطالعه باورها و اعمال دینی از دیدگاه روانشناختی میپردازد یعنی هدف، درک فرایندهای روانشناختیای است که رفتارها و تجربههای دینی را تحت تأثیر قرار میدهند. ما در این گستره میکوشیم تأثیرات چندگانه محیطی، شخصی و اجتماعی مؤثر بر رفتار و تجربه دینی را مدنظر قرار دهیم و به ترسیم دیدگاهها و پژوهشهایی بپردازیم که امکان آشکار سازی فرایندهای روانشناختی میانجی را در دینداری فراهم کند.
بنابراین: روانشناسی دین عبارت است از مطالعه علمی درباره مسایل مربوط به دین و دینداری از دیدگاه روانشناختی. این مسایل هم رفتارهای دینی و هم باورها و ارزشهای دینی را در بر میگیرد.
اسلاید 3 :
تحلیل روانشناختی دین یعنی چه؟
توصیف علمی پیدایش، رشد، تبیین، آسیب شناسی و پیامدهای موضوعات دینی است. مثلاً تقوی که در دین آمده روانشناس دین میتواند به ما کمک کند توصیف علمی دقیقی از این مفهوم بدست آوریم و مسایل فوق را در آن اجرا کنیم.
اسلاید 4 :
تحلیل روانشناختی در 5 حوزه قابل طرح است برای دین:
اسلاید 5 :
1ـ مفاهیم انسان شناختی
در قرآن آمده انسان ظلوم، جهول، عجول و.. است.
اینها برای توصیف حالات و ویژگیهای انسان آمده که قابل تحلیل روانشناختی است.
اسلاید 6 :
2ـ مفاهیم اعتقادی:
مثلاً ایمان اگر با ذره بین روانشناسی دیده شود فرقش با مفاهیمی مثل امید، اعتماد و عشق روشن میشود و حتی موجب افزایش ایمان میشود
اسلاید 7 :
3ـ مفاهیم ارزشی و اخلاقی
اگر دین را سه بخش بدانیم(عقاید ـ احکام ـ اخلاق) بخش مهمی از آن اخلاق است. مفاهیمی مثل توبه، تواضع و حسد و . را میتوان مورد تحلیل روانشناختی قرار داد
اسلاید 8 :
4ـ مناسک و شعائر دینی
روانشناس دین میتواند مفاهیمی مثل نماز، روزه، حج، زیارت و. را مورد مداقّه روانشناختی قرار دهد. (مراسم عاشوراء).
اسلاید 9 :
5ـ گزارههای دینی
برای تحلیل روانشناختی آموزههای دینی میتوان سراغ گزارههای دینی نیز رفت. الا بذکر الله تطمئن القلوب(رعد 28) (ان الصلوه تنها عن الفحشاء و المنکر) (عنکبوت 45).(من اعرض عن ذکری فان له معیشه ضنکا )
اسلاید 10 :
تاریخچه روانشناسی دین:
اسلاید 11 :
رسماً تاریخچه آن به اواخر قرن 19 برمیگردد. اما تأملات روانشناختی در مورد دینداری انسان سابقهای طولانی دارد. مثلاً کتابهای مقدس و یا نوشتههای افراد مقدس مثل نهج البلاغه.
این رد پا دست کم در سه قرن قبل از میلاد و یا حتی قبل تر در پاتانجالی دیده میشود.
اسلاید 12 :
سنت انگلیسی ـ آمریکایی
اسلاید 13 :
1ـ فرانسیس گالتون(1822 ـ 1911)
دانشمند انگلیسی.
1. بنیانگذار روانشناسی تفاوتهای فردی.
2. او از روشهای آماری در این زمینه استفاده کرد.
3. مهمترین پژوهش وی تحقیق در مورد کارایی عینی دعا و نیایش است.
4. با توجه به نتایج این پژوهش معتقد است داشتن زندگی همراه با دعا و نیایش و نیز هدف دعای دیگران قرار گرفتن با برخورداری از منابع عینی قابل مشاهده همبستگی ندارد.
5. شواهدی نمیتوان بدست داد که زندگی همراه با تقوی و دینداری، فرد را از مزایای عینیای نظیر سلامت و طول عمر بهرهمند میکند.
6. گالتون تردیدی نداشت که دعا و نیایش، دارای آثار مثبت باطنی(غیر عینی) است.
اسلاید 14 :
2ـ استنلی هال( 1844 ـ 1924)
1. بنیانگذار روانشناسی دین در آمریکاست.
2. برای منطبق کردن دین با نیازها و مقتضیات شخصی و اجتماعی دنیای مدرن از روانشناسی به عنوان وسیلهای برای بازسازی دین باید بهره گرفت.
3. بنیانگذار دانشکده روانشناسی دین در دانشگاه کلارک آمریکا.
4. دوشاگرد برجسته داشت ،جیمز لوبا و ادوین استار باک. که موضوع مورد تحقیق این دو نوکیشی بود.
5. روش پرسشنامه و مصاحبه و زندگی خود نوشت را در بررسیهای دینی بکار بردند.
اسلاید 15 :
3ـ ادوین استارباک
1. نخستین کسی بود که کتابی در زمینه روانشناسی دین نوشت با نام«روانشناسی دین 1899» این کتاب نتایج تحقیق 5 سالهاش در مورد رویکرد به دین است. با 192 نفر کارکرد و زندگی خود نوشت آنها را تحلیل کرد. 1265 پاسخ به پرسشنامهای کوتاهتر دریافت کرد.
2. تغییر آیین با آغاز بلوغ همزمانی دارد. بلوغ جنسی فرصت بیداری مذهبی است نه علت آن.
3. پیگیری ریشههای دین داری ارزشمند است.
4. در مورد پیدایش مفهوم خدا با استفاده از پرسشنامه ـ تامل شخصی، تحقیق کرد.
5. دین یک راز است و علم هرگز همه ابعاد آن را نخواهد شناخت.
اسلاید 16 :
4ـ جیمز لوبا( 1868 ـ 1946)
1. معتقد بود آگاهی دینی و تجربه و احوال عرفانی، تفاوتی کیفی با آگاهی عادی انسان ندارد.
2. تجربه دینی مجموعاً فاقد موضوعی متعالی و کاملاً نتیجه نیروهای طبیعی است.
3. تجربه عرفانی را میشود با فرایندهای روانی ـ فیزیولوژیک تبیین کرد.
4. دانشمندان آگاه به خدای انسان وار یا جاودانگی اعتقاد ندارند.
5. او قائل به اخلاق بود که به نظرش اساسیترین ویژگی انسان است.
6. اشکال تعدیل شده اعتراف، دعا، هنرمقدس و مراسم میتواند به انسان در راه تحقق بخشیدن به آرمانهای خویش کمک کنند.
7. سرانجام، علم، تفوق خود را بر دین اثبات خواهد کرد.
اسلاید 17 :
5ـ جرج کو:
گونه شناسی منش اخلاقی در تجزیه و تحلیل رویکرد به دین و تغییر آیین بسیار موثر است
نتایج پرسشنامههایش الهام بخش بسیاری از آزمونهای شخصیت است و امروزه هم از آن بهره میبرند.
اسلاید 18 :
6ـ ویلیام جیمز1842 -1910 :
1. شناخته شده ترین روانشناس در گرایش توصیفی به دین است.
2.کتاب انواع تجربه دینی(1902) بزرگترین اثر کلاسیک در زمینه روانشناسی دین است.
3. ارزیابی نهایی یک عقیده یا تجربه را، فقط در سایه ثمربخشی آن در زندگی فرد میتوان انجام داد.پراگماتیسم.
4. از موارد نسبتاً نادر به عنوان آزمودنیهای اولیه خود بهره میگرفت و به جای استنتاج آماری پر زحمت از توانایی تشخیص و بصیرت استثنایی خود بهره میجست.
5. کتاب انواع تجربه دینی با علاقه پایدار وی به توجیه فلسفی ایمان دینی شکل گرفت.
اسلاید 19 :
7ـ جیمز پرات.
1. جیمز بر او بسیار تأثیر گذاشت.
2. پایاننامه دکتری خود را زیر نظر جیمز و در موضوع روانشناسی دین نوشت.
3. کتاب آگاهی دینی اثر اوست. این کتاب مطالعهای صرفاً توصیفی از مجموعه جلوههای دینی است که شامل موضوعاتی میشود که جیمز از آنها صرف نظر کرد.
4. در کتابش دیدگاههای نادر را در روانشناسی دین آورد.
اسلاید 20 :
سنّت آلمانی:
در آلمان این رشته بیشتر مورد بحث فیلسوفان و عالمان الهیات بود. مثلاً شلایر ماخر برایش روانشناسی در مقایسه با الهیات امری درجه دو بود. با شروع قرن بیست و ترجمه آثار مکتب کلارک روانشناسی دین در آلمان رشد جدیای پیدا کرد.
