پاورپوینت طراحی مدل عملیاتی خرید اعتباری سهام بر اساس فقه امامّیه

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 3 :

طراحی مدل عملیاتی خرید اعتباری سهام بر اساس فقه امامّیه

اسلاید 4 :

مقدمه

یکی از جذابیت­های بازار سرمایه استفاده از ابزارهای مالی متنوع در جهت گسترش، ارتقا و افزایش حجم معاملات می­باشد. یکی از این ابزارها، خرید اعتباری سهام می­باشد.

در خرید اعتباری شرکت کارگزاری به مشتریان خود اعتباری را تخصیص می­دهد و مشتری می­تواند با استفاده از این اعتبار به خرید سهام اقدام کند.

اسلاید 5 :

خرید اعتباری

خرید اعتباری به معنای قرض گرفتن پول از کارگزاری به منظور خرید بیشتر سهام، بیشتر از حالتی که بخواهیم با پول شخصی یک نفر به تنهایی سهامی را خریداری کنیم، می­باشد.

با خرید اعتباری سهام، سرمایه­گذار در یک حالت اهرمی قرار می­گیرد و مقدار سود و ضرر بالقوه خود را در ریسک بالاتری قرار می­دهد.

سهام خریداری شده با استفاده از این روش در وثیقه کارگزاری است.

اسلاید 6 :

مزیت های خرید اعتباری اوراق بهادار

1. افزایش قدرت خرید
خرید اعتباری سهام به مانند یک اهرم عمل می­کند که به فرد این امکان را می­دهد با توجه به منابع محدود خود و با استفاده از خرید اعتباری، سهام بیشتری را خریداری کرده و در پرتفو خود نگهداری کند. در نتیجه این اقدام فرد انتظار کسب سود و بازدهی بیشتری را دارد.

2. افزایش کارایی
یکی از مزیت­های استفاده از خرید اعتباری سهام در بازارهای مالی این است که منجر به افزایش کارایی بازار می­گردد به اين بيان كه وقتي اوراق بهاداري زيـر ارزش واقعي در بازار معامله شود، سرمايه­گذاران با اسـتفاده از ايـن روش، بـه سرعت تقاضا را در بازار افزايش مي­دهند و در نتيجه اوراق بهادار به قيمت واقعي خود نزديك مي­شود.

اسلاید 7 :

3. اهرمي كردن سرمايه­ها
اين روش باعث ميشود افرادي كه بـا سطوح گوناگون سرمايه وارد بازار مي­شوند قادر باشند سرمايه خود را چند برابر كرده و بتوانند با سرمايه بالاتري در بازار به خريد و فروش اقدام كنند.

4. افزایش نقد شوندگی
استفاده از خريد اعتباري باعث مي­شود طرف تقاضا در بازار اوراق بهادار تقويت شود. تقويت عوامل تقاضا باعث مي­شود تـا سرمايه­گذاراني كه قصد فروش اوراق را دارند، به راحتي اوراق خود را به فـروش رسانند؛ بنابراين استفاده از اين روش باعث افزايش نقدشوندگي بازار مي­شود.

اسلاید 8 :

معایب خرید اعتباری سهام

1. ريسك بالاي معامله­هاي اعتباري
یکی از مهمترین مشکلات خرید اعتباری ریسک بالای معامله­ها در این نوع از عقد می­باشد؛ زيرا در اين معامله­ها افراد با سرمايه اهرمي وارد مي­شوند؛ و زيان حاصل از كاهش ارزش اوراق بهادار بـه صورت اهرمي بـه سرمايه­گذاران وارد مي­شود. ريسك بالاي اين روش براي شركت­هاي كارگزاري نيز وجود دارد؛ زيرا تخصيص دهنده اعتبار، شركت كارگزاري است و در صورت كاهش قيمت اوراق بهادار احتمال نكول مشتريان بالا مي­رود و ممكن است این کاهش قیمت منجر به وارد شدن زيان به شركت كارگزاري شود. لازم است نهاد ناظر نظارت كافي بـر فرايند خريد و فروش اعتباري اوراق داشته باشد.

اسلاید 9 :

2. افزايش نوسان قيمت اوراق به سبب انجام معامله اعتباري

خرید اعتباري قدرت خريد بالايي به مشتريان مي­دهد كه باعث افزايش تقاضا در زمان افزايش قيمت­ها مي­شود. این افزايش قيمت­ها، سـبب افـزايش وديعه مشتريان نـزد شركت­هاي كارگزاري مي­شود به این معنا که با همان مقدار از حساب ودیعه امکان خرید بیشتر اوراق بهادار وجود خواهد داشت و در نتیجه این موضوع باعث خريد اعتباري مجدد مي­شود و همين امر نيز سبب تقويت موج صعودي قيمت اوراق مي­شود. در طرف مقابل، كاهش قيمت نيز سبب عرضه بيشتر اوراق در بازار مي­شود كه اين امر به تقويت موج نزولي قيمت اوراق مي­انجامد.

اسلاید 10 :

ماهیت فقهی خرید اعتباری سهام

خرید اعتباری که در مالی متعارف صورت می­پذیرد بر اساس عقد قرض می­باشد که با توجه به این که قرض به شرط زیاده رباست، از نظر شرعی مشکل دارد و قابل استفاده در بازار سرمایه ایران نیست.
با توجه به این نکته کمیته فقهی سازمان بورس اوراق بهادار ایران اقدام به طراحی مدل عملیاتی خرید اعتباری اوراق بهادار به صورت عقد ترکیبی مشارکت مدنی- مرابحه کرده است.
. هر چند این عقد ترکیبی از نظر شرعی ایرادی ندارد و قابل استفاده می­باشد ولی در مرحله عمل و اجرا بنا بر دلایلی که در ادامه به صورت کامل توضیح داده خواهد شد، کارآیی کافی را ندارد.

اسلاید 11 :

بررسی فقهی خرید اعتباری سهام در مالی متعارف

در خرید اعتباری سهام در مالی متعارف، رابطه میان بانک و کارگزاری و مشتری بر مبنای عقد قرض می باشد.
بانك با اعطاي تسهيلات به شركت كارگزاري، مبلغي را به وي قرض ميدهد و شركت كارگزاري متعهد مي­شود در سررسيدي مشخص اصل و بهـره ايـن قرض را به بانك بازپرداخت كند.
از آنجايي كه بازپرداخت ايـن قرض همراه بـا بهره است، اين تسهيلات قرض با زياده است؛ بنابراين اين قرارداد در ابتدا وعده قرض است و به محض استفاده از اعتبارِ در نظر گرفته شده، تبديل به قرض بازياده مي­شود كـه همان ربا است و قابل استفاده در بازار سرمایه ایران نیست.

اسلاید 12 :

خرید اعتباری سهام در بازار سرمایه ایران

با توجه به ربوی بودن مدل خرید اعتباری سهام در مالی متعارف، کمیته فقهی سازمان بورس اوراق بهادار ایران اقدام به طراحی مدل عملیاتی خرید اعتباری اوراق بهادار به صورت عقد ترکیبی مشارکت مدنی- مرابحه کرده است.
به این بیان که در بازار سرمایه ایران، یک قرارداد مشارکت مدنی بین بانک و کارگزاری و یک قرارداد مرابحه بین کارگزاری و مشتری منعقد می­شود. یعنی کارگزار با استفاده از منابع مشارکتی خود و بانک، سهام مورد نظر مشتری را به صورت نقدی خریداری کرده سپس بر اساس قرارداد مرابحه نسیه (کوتاه مدت) به متقاضی میفروشد.


بانک کارگزاری مشتری
مشارکت مدنی
مرابحه

اسلاید 13 :

مشکلات مدل خرید اعتباری سهام ایران

اسلاید 14 :

مشکلات مدل خرید اعتباری سهام ایران

2. کاهش سودآوری کارگزاری­ها
در مالی متعارف، وقتی فردی برای دریافت اعتبار برای خرید اعتباری سهام به کارگزاری مراجعه می­کند، کارگزاری ابتدا از منابع خود به آن فرد اعتبار می­دهد و در صورتی که خود منبعی نداشته باشد از خط اعتباری بانک استفاده می­کند. در نتیجه کارگزاری از منابع خود بیشتری استفاده را کرده و سودآوری خود را به بیشترین حالت افزایش می­دهد
اما در مدل فعلی ایران به علت شرایط عقد مشارکت مدنی کارگزاری نمی­تواند که ابتدا از منابع نقدی خود استفاده کند و به مشتریان خود اعتبار بدهد و پس از اتمام منابع خود از منابع بانک استفاده کند بلکه در این حالت از همان ابتدا باید به صورت مشاع با بانک شریک باشد و در نتیجه سودآوری کارگزاری­ها کاهش می­یابد.

اسلاید 15 :

مشکلات مدل خرید اعتباری سهام ایران

3. به وجود آمدن قرارداد اضافه
در مالی متعارف، کارگزاری واقعا سهام را برای مشتری می­خرد و مشتری مالک سهام می­باشد و مشتری ملزم به پرداخت مبلغ بدهی خود تا یک مدت زمان مشخص می­باشد و در صورت عدم بازپرداخت کارگزاری امکان فروختن سهام مشتری را دارد و در نتیجه تنها یک دفعه نقل و انتقال سهم صورت می­پذیرد.
اما در مدل فعلی بازار بورس که بر اساس عقد مرابحه می­باشد نیاز به نقل و انتقال سند سهام به صورت رفت و برگشتی می­باشد که هزینه­های اجرایی و عملی و مالیاتی را به بار خواهند آورد.

اسلاید 16 :

مدل پیشنهادی خرید اعتباری سهام

در مدل پیشنهادی، خرید اعتباری بر اساس عقد وکالت مابین بانک و کارگزاری و عقد اجاره به شرط تملیک مابین کارگزاری و مشتری می­باشد.
به این بیان که کارگزار با استفاده از منابع خود یا منابع بانک سهام مورد نظر مشتری را به صورت نقد خریداری کرده سپس به صورت اجاره به شرط تملیک (برای مثال یک یک هفته یا یک ماه) به مشتری واگذار میکند.



بانک کارگزاری مشتری
وکالت
اجاره به شرط تملیک

اسلاید 17 :

شروط عقد اجاره به شرط تملیک

اگر مشتری زودتر از موعد قرارداد را تسویه کند، کارگزاری مابقی اجاره بهاها را که به صورت روزانه با توجه به نرخ شورای پول و اعتبار مشخص می­شود، می­بخشد.
ا

ین قرارداد حداکثر تا 90 روز قابل تمدید می­باشد و بابت هر روز تمدید بایستی اجاره بهای جدید پرداخت شود.
در سررسید مشتری با پرداخت مبلغ اسمی که در ابتدا جهت خرید سهام توسط کارگزاری پرداخت شده است، مالک سهام می­شود و می­تواند آن را بفروشد.

اسلاید 18 :

جمع­بندی و نتیجه­گیری

انجام خرید اعتباری بر اساس مالی متعارف، با توجه به شبهه قرض به شرط زیاده مورد اشکال از نظر فقه امامیّه می­باشد و قابل استفاده در بازار سرمایه ایران نیست.
برای اصلاح این عقد و امکان استفاده از آن در ایران، کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار استفاده از عقود ترکیبی مشارکت مدنی- مرابحه را پیشنهاد داده است که با توجه به نکات مطرح شده عملا جایگزین مناسبی برای عقد قرض جهت استفاده از خرید اعتباری سهام در بازار سرمایه کشور نمی­باشد.

با توجه به مشکلات خرید اعتباری سهام بر اساس عقد ترکیبی مشارکت مدنی- مرابحه در صورتی که خرید اعتباری بر مبنای عقد ترکیبی وکالت- اجاره به شرط تملیک صورت بپذیرد، علاوه بر این که از نظر فقه امامیّه مشکل شرعی نخواهد داشت، دارای کارآیی لازم خواهد بود و می­تواند جایگزین عقد قرض در نظام متعارف مالی شود.