پاورپوینت حبوبات سردسیری مهم در ایران

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

حبوبات سردسیری مهم در ایران
1- نخود ايراني
نخود ايراني يا Cicer arietinum ، (Gram) Chickpea يكي از گیاهان زراعی قديمي است و براي سالها در هند، خاورميانه و قسمتهايي از افريقا كشت و كار شده است. گونه های وحشی نخود در اطراف مدیترانه و اتیوپی و کوههای هیمالایا پراکنده است. در بعضي از گزارشها آمده است كه حدود 7400 سال پيش (شاید همزمان با گندم و جو و عدس) در جنوب شرقی آناتولی (ترکیه) كشت ميشده است. اهلی شدن آن احتمالا در هلال حاصلخیز صورت گرفته است. گویا 2000 سال قبل از میلاد به هندوستان وارد شده است.
حدود 80 تا 90 درصد توليد اين گياه در هند است كه بعلت كشت در خاكهاي فقير، كمبود آب و استفاده از ارقام كم محصول ميزان عملکرد دانه آن حدود 800 كيلوگرم در هكتار ميباشد.
سطح زير كشت آن در جهان حدود 6/9 ميليون هكتار و ميزان توليد آن 15 درصد كل حبوبات در دنيا است كه حدود 7 ميليون تن توليد دانه آن است. در ايران لرستان، آذربايجان شرقي (دشت مغان)، قزوين، کرمانشاه، فارس و خراسان مهمترين استانهاي توليد كننده اين گياه هستند.

اسلاید 2 :

استفاده های دانه نخود
اين گياه بعنوان يكي از حبوبات خشك و گاها سبزيتر مورد استفاده قرار ميگيرد. دانه آن حدود 20 درصد پروتئين، 5 درصد چربي و 55 درصد کربوهیدرات دارد. نسبت نشاسته به پروتئین دانه نخود (و سایر حبوبات) نزدیک به 3 به 1 است که در مقایسه با نسبت 6 به 1 در غلات و 15 به 1 در سیب زمینی خیلی خوب تر است. هر چند اسید آمینه های گوگرد دار (متیونین و سیستئین آن همانند سایر حبوبات) آن کم است ولی اسید آمینه لایسین (همانند دیگر حبوبات) آن در حد خوبی است.
عوامل ضد تغذیه ای حبوبات (و نخود) عبارتند از: مهارکننده های آنزیمی (پروتئاز و آمیلاز)، پلی فنلها (تاننها)، فیتات و اگزالات (که محدود کننده دسترسی انسان به عناصر معدنی دانه هستند)، ساپونین، آلکالوئیدها و الیگوساکاریدها (چون بدن انسان فاقد آنزیم شکننده باندهای بتا است).
دانه آن در بازار بصورت خشك يا قوطي شده بفروش ميرسد.
نخود بصورت سوپ، سبزي، سالاد تازه، شيريني و آجيل مصرف ميشود. دانه بصورت كامل، لپه يا پودر شده استفاده ميشود. براي غذاي حيوانات خصوصا از نظر پروتئين بسيار مفيد است ولي آمينواسيدهاي متیونين و سيستين در آن كم ميباشد.
.

اسلاید 3 :

گياهشناسي
تمام واریته های زراعی نخود دیپلوئید (2N=16) و خودبارور هستند.
ريشه: عميق و همين عمق زياد ريشه باعث مقاومت به خشكي آن ميشود. ريشه اين گياه مستقيم، بسيار قوي و گسترده است كه عمق آن حتی به 1 تا 2 متر ميرسد.
ساقه: كركدار و در انتها شيار دار است. معمولاٌ داراي سه نوع ساقه است. ساقه اوليه از جوانههاي اوليه گياهچه از سطح زمين شروع ميشود. ساقه ثانويه از جوانههائي كه روي شاخه اوليه سرچشمه ميگيرند تشكيل ميشود و از ساقه اوليه ضعيفتر است.
ساقه ثالثه از شاخههاي ثانويه سرچشمه گرفته و برگيتر از ساير ساقهها است. محصول دانه گياه وابسته است به تعداد اين ساقهها. بنابراين اين گياه داراي شاخههاي زيادي است و پهن و گسترده ميشود.
برگ: بعضي ارقام داراي برگ مركب (8 تا 20 برگچه مضرس، نوک تیز و ریشکدار) و بعضي داراي برگ ساده هستند. برگها معمولا داراي كرك هستند و حاوی ماليك و اگزاليك اسيد هستند.
گل: گلها معمولا منفرد و گاهي بصورت 2 تا سه تایی روي يك دمگل قرار دارند. رنگ آنها بنفش، سفيد، صورتي و آبي است و بستگي به رقم دارد. هر گل دارای 10 عدد پرچم به صورت دیادولف (9+1) است. هر گل توليد يك غلاف (نیام) كوتاه مينمايد. گلها خودگشن هستند.

اسلاید 4 :

مرفولوژی برگ و گل و نیام نخود

اسلاید 5 :

میوه: نيام آن متورم و كركدار است كه يك تا دو دانه در آن قرار دارد. طول نيام بين 5 تا 4 سانتيمتراست. نيام در وسط پهن و در طرفين باريك ميباشد و از كركهاي بسيار ريز پوشيده شده است. هر بوته بطور متوسط بين 50 تا 150 عدد نيام دارد.
دانه: دانه داراي سطح صاف يا خشن با رنگهاي كرمي، زرد، قهوهاي، سياه و يا سبز است. دانه داراي منقار است و وزن صد دانه بين 10 تا 40 گرم است. هر چه رنگ دانه روشنتر باشد وزن آن بيشتر است. برحسب وزن صد دانه اين گياه به دانه درشت (34 گرم)، دانه متوسط (27 گرم)، دانه كوچك (20 گرم) و دانه خيلي كوچك (9 گرم) تقسيم بندي ميشود.

اسلاید 6 :

مرفولوژی برگ و بوته و نیام نخود

اسلاید 7 :

مرفولوژی کلی و مزرعه نخود

اسلاید 8 :

مرفولوژی نیام و دانه نخود

اسلاید 9 :

برحسب خصوصيات دانه نخود به چند نوع تقسیم می شود:
تيپ (Microsperm) Desi: دانه كوچك، زاويهدار، رنگي، با پوشش خشن و رنگ زرد تا قهوهاي است. ارتفاع اين تيپ كوتاه، غلاف داراي 2 تا 3 دانه، مقاومت به آفات و امراض زياد و دانه بيشتر به صورت لپه مصرف ميشود. نخود دانه سياه هم مربوط به اين تيپ ميباشد. اين تيپ در هند، اتيوپي، مكزيك و ايران موجود است. گل در اين تيپ ارغواني ميباشد.
تيپ Kabuli (Macrosperm): دانه بزرگتر و گردتر، رنگ كرمي يا سفيد و يك تا 2 دانه در غلاف ميباشد. گلها سفيد، ارتفاع بوته متوسط تا بلند و بيشتر ارقام تجاری دنيا از اين تيپ ميباشند.
تيپ محلي (Pear-shaped) Gulabi) : رنگ دانه سبز و بيشتر بصورت محلي در هند كاشت ميشود. گياهي يك ساله، بوتهاي ، روز بلند، سردسيري كه طول دوران جوانهزني، رشد گياهچه، تشكيل گل و غلاف و رسيدن دانه آن به رقم، طول روز، درجه حرارت و رطوبت محيط بستگي دارد.

اسلاید 10 :

مرفولوژی دانه نخود دسی و کابلی و نیام رسیده نخود

اسلاید 11 :

شرايط محيطي مورد نياز گیاه نخود:
نخود ايراني يك گياه سردسيري روز بلند است كه در مناطق نيمه خشك بخوبي رشد ميكند. در مناطق خشكتر به علت ريشه عميق عملکرد نسبتا مناسبي ميدهد. سرماي 9- درجه را تحمل ميكند و بهترين درجه حرارت براي رشد آن بين 25 تا 30 درجه است. هواي مرطوب و ابري باعث كاهش عملکرد آن ميشود. چون توليد گل و ميوه آن كاهش مييابد و آفات و بيماري، خوابيدگي بوته و رشد رويشي آن افزايش مييابد.
نخود در خاكهاي شني و لومي غني بهترين رشد را دارد. خاك بايد داراي زهكشي مناسب باشد چون حتي آب ايستادگي كوتاه مدت باعث پوسيدگي ريشه و طوقه ميشود. به خاكهاي شور و قليايي حساس است ولي بيشتر از ساير حبوبات شوري را تحمل ميكند.
بذر مورد استفاده بايد گواهي شده، تميز و بدون بذور علفهاي هرز، بدون صدمه مكانيكي و داراي قوه ناميه بالاتر از 85 درصد باشد. در صورتيكه كيفيت بذر خوب باشد احتياج به تيمار كردن آن نيست. ولي در صورتيكه مزرعه سابقه آفات و امراض داشته باشد (خصوصا پي تيوم و ريزوكتونيا) بايد تيمار بذر قبل از كاشت انجام شود. در صورتيكه اين گياه براي اولين بار در مزرعه كاشته ميشود بهتر است بذر توسط باكتريهاي مناسب تثبيت كننده ازت آغشته گردد.

اسلاید 12 :

عمليات زراعي:
زمين با سطح صاف و باقيمانده گياهي كاملا مخلوط شده با خاك براي كشت اين گياه مناسب است. در صورتيكه زمين به اينصورت تهيه شود، عمق كاشت و تماس خوب بذر با خاك حاصل شده كه باعث جوانه زدن و سبز شدن سريع و يكنواخت ميشود.
نخود ايراني اگرچه يك گياه سردسيري و کمی مقاوم به يخبندان است ولی در نقاط سردسير ميتوان آنرا در اوایل بهار كشت كرد. در صورتيكه تاريخ كاشت به تاخير بيفتد، منجر به گياه كوتاهتر، ديررسي، كاهش گلدهي و غلاف بندي و نهايتا كم شدن عملکرد دانه ميشود. ميزان از بين رفتن گل و غلاف با گرم و خشك شدن هوا افزايش مييابد. حداقل درجه حرارت براي سبز شدن آن 5 درجه است.
نخود را بصورت رديفي (روي رديف 35 تا 40، بين بذرها 10-5 سانتيمتر) ميتوان كشت كرد. در صورتيكه فاصله روي و بين رديف دقيق و مناسب انتخاب شود تراكم بوته بين 50-30 بوته در متر مربع خواهد بود و علفهاي هرز خوب كنترل ميشوند. به علت اختلاف در اندازه بذر، ميزان بذر بين 50 تا 120 كيلوگرم در هكتار تغيير مينمايد.

اسلاید 13 :

عمق كاشت بايد حدود 5 تا 7 سانتيمتر باشد كه توسط بذر كار كاشته می شود. تماس كامل بذر با خاك بايد توسط چرخ بذرکار تامين گردد. با توجه به قيمت بالاي بذر و اختلاف در ميزان جوانه زني، تنظيم مناسب اداوات ضروري است. جوانه زنی و سبز شدن نخود به صورت هیپوجیل (لپه زیر خاک) است.
نياز كودي اين گياه هنوز بطور واضح و دقيق مشخص نشده است ولي نياز آن بايستي بر طبق آزمون خاك، محصول قبلي، ميزان توليد مورد نظر و شرايط آب و هوائي تعيين گردد. ميزان ازت بين 60 - 200 كيلوگرم، فسفر بصورت فسفات آمونيم به ميزان 150 – 100 كيلوگرم و پتاسيم بين 170- 60 كيلوگرم در هكتار توصيه ميشود.

اگر خاک حاویMesorhizobium mediterraneum  و  M. ciceri باشد مصرف محدود کود نیتروژن تنها در هنگام کاشت شاید مفید باشد.
انجام آبياري بلافاصله بعد از كاشت و هنگام به گل رفتن تا رسيدن (آبیاری تکمیلی در کشت دیم) بسيار مهم است.

اسلاید 14 :

سبز شدن (جوانه زنی) هیپوجیل در حبوبات

اسلاید 15 :

انتخاب رقم: تعداد زيادي رقم ثبت شده و رقمهاي محلي در دنيا موجود است. تعداد زيادي مواد ژنتيكي در ICARDA موجود است.
صفات مهم در انتخاب رقم نخود: بزرگي بوته، تعداد زياد غلاف در بوته، درشتي غلاف، تعدا دانه در غلاف، درشتي دانه، رنگ مناسب (سفيد) براي بازارپسندي، درصد پروتئين و مواد معدني بالا و كيفيت پخت دانه است.
نخود ايراني قدرت رقابت زيادي با علف هرز ندارد. بنابراين بايستي در مزرعهاي كه فاقد علفهاي هرز خصوصاٌ علفهاي هرز چند ساله سمج باشد كاشته شود. كنترل مكانيكي در مزراع كوچك با دست و در مزارع بزرگ كه با فاصله رديف مناسب كاشته شده است توسط كولتيوار و ساير اداوات مناسب امكان پذير است.
كنترل شيميايي توسط علفكشهایي نظير سونالان و متولاكلر و آلاکلر به عنوان قبل از كاشت يا قبل از سبز شدن كه كنترل بسياري خوبي براي علفهاي هرز يكساله خانواده تك و دو لپهاي مي باشد.
براي كنترل علفهاي هرز يكساله خانواده غلات ميتوان اگزادیازون و ستوکسیدیم را به عنوان علفكش پس از سبز شدن استفاده كرد.

اسلاید 16 :

بیماری ها: Ascochyta blight، Rhizoctiona (پوسيدگي ريشه)، Pythium و Fusarium (عوامل پژمردگي بوته)، Whitemold ، Bacterial blight امراض مهم اين گياه هستند. هواي گرم و مرطوب و باران زياد باعث بروز شديد بيماريها ميشود.
با توجه به اينكه برگ، ساقه و غلاف نخود ايراني داراي کرکهای غدهدار حاوي ماليك و اگزاليك اسيد است تعداد كمي آفات به آن حمله ميكنند.
برداشت: نخود ايراني را ميتوان مستقيما يا با قطع كردن بوته برداشت كرد و بعد با كمباين تميز كرد. در صورتيكه قطع بوته مورد نظر است، يك هفته براي خشك شدن آن لازم است. در زماني كه گياه به زردي گرائيد و غلاف به رنگ رسيدگي ميرسد قابل قطع كردن است. زمانيكه ميزان رطوبت دانه به حدود 13 درصد برسد ميتوان آنرا با كمباين تميز كرد براي تميز كردن بذر توسط كمباين تمام قسمتهاي كمباين را بايد بدقت تنظيم كرد تا از صدمه مكانيكي و هدر رفتن دانه جلوگيري شود. در زماني كه برگهاي پائيني شروع به زرد شدن و افتادن ميكنند و غلافها رو به زردي ميروند بايد آبياري را قطع كرد. نيامهاي نخود باز نميشوند و ريزش نميكنند و تا رسيدگي كامل و خشك شدن ميتوان برداشت را به تاخير انداخت. رشد كامل نخود حدود 5 تا 3 ماه بطول ميانجامد. در صورتيكه برداشت با كمباين صورت گيرد فرم بوته بايد ايستاده، ارتفاع بوته بلند و فاصله اولين غلاف با زمين بايد زياد باشد.

اسلاید 17 :

عملکرد: عملكرد دانه نخود ايراني بين 500 تا 600 كيلوگرم در كشت ديم و 2500 كيلوگرم دركشت آبي است. عملکرد دانه بستگي به تعداد بوته در واحد سطح، شرایط رشد در طول دوران رشد رويشي، رقابت بين مراحل رشد رويشي و زايشي، عادت رشد (خوابيده – ايستاده)، حساسيت به درجه حرارت و تنشها دارد.
درصد رطوبت دانه بايد به 12 درصد براي انبار كردن برسد.
مزاياي نخود ايراني شامل دامنه وسيع سازگاري، سازگاري وسيع به pH خاك (6 تا 9)، قرار گرفتن در تناوب خصوصا تناوب غلات، سازگاري خوب به بارندگي بيش از 400 ميليمتر، توليد مناسب در بارندگي كمتر از 400 ميلي در صورتيكه در پائيز كشت شده و تثبيت ازت زياد باشد.
اهداف اصلاحی نخود:
افزایش عملکرد، کیفیت پخت و زود پخت بودن، مقاومت به بیماری ها (برق زدگی و پژمردگی و پوسیدگی ریشه)، اصلاح برای کاشت زمستانه (تحمل یخبندان)، تحمل شوری، تحمل خشکی و دمای بالا، فرم ایستاده و ارتفاع بالا (تیپ ایده آل).

اسلاید 19 :

2- نخود سبز (نخود فرنگی) يا (Pisum sativum L.) ،Garden pea ،Green pea ، Field pea
نخود سبز بومي جنوب غربي آسيا و گرجستان است و يكي از اولين گياهاني است كه از 7-8 هزار سال قبل توسط انسان كشت و كار شده است. نخود سبز وحشي را هنوز ميتوان در ايران، افغانستان و اتيوپي پيدا كرد. روسيه، چين، هند، كانادا و آمريكا بزرگترين توليد كننده آن ميباشند كه روسيه و چين حدود 80 درصد تولید دنيا را داشته ولي آمريكا و كانادا بزرگترين صادر كننده هستند. ميزان توليد آن حدود 4 ميليون تن بصورت نخود سبز و 8 تا 10 ميليون تن بصورت نخود خشك ميباشد. ميزان متوسط عملکرد دانه آن 1/1 تن در هكتار است.
نخود سبز براي سبزي، بذر، غلاف و غذاي دام كاشت ميشود. بيش از نصف توليد براي دانه خشك، سبزي تازه، دانه يخ زده و قوطي كرده استفاده ميشود. دانه آن پس از خردكردن در سوپ نيز استفاده ميشود. گياه آن را براي علوفه تازه و سيلو نيز استفاده ميكنند. معمولا ارقامي كه داراي دانههاي صاف با رنگ سبز يا زرد هستند براي مصرف انسان بصورت خشك استفاده ميشوند. دانه آن داراي مقدار زياد آمينواسيدهاي ليسين و تريپتوفان است. دانه بعنوان پروتئين كنسانتره براي غذاي دام و طيور استفاده ميشود. آرد آن علاوه بر پروتئين بالا، بعلت خاصيت ویسكوزيته بالا براي غذاهاي آبكي بسيار مصرف دارد. دانه آن داراي مقدار زيادي تانينها است كه نبايد زياد توسط حيوانات مصرف شود. اين گياه بعنوان علوفه تازه خشك، چراگاه يا سيلو استفاده ميشود.

اسلاید 20 :

نخود سبز با گياهانی مثل يولاف، جو يا تريتيكاله نيز مخلوط كاشته ميشود. براي مصرف علوفه زمانيكه نخود بطور كامل بگل رفته است بايد برداشت شود. به عنوان گياه پوششي و كود سبز نيز قابل كاشت است. معمولا ارقامي كه دانههاي انها داراي رنگ كرمي است براي علوفه مصرف ميشوند.
گياهشناسي: يك گياه يكساله، سردسيري و علفي بالا رونده است. گونه های اصلی آن 14 کروموزوم (2N=14) دارند. دارای ريشه مستقيم است كه ريشه اوليه بيش از يك متر رشد ميكند. ساقه آن استوانهاي، بالا رونده، پيچكدار كه بين 150 – 30 سانتيمتر ارتفاع دارد. نمونه پا بلند معمولا ديررس و نمونه های پا كوتاه معمولا زودرس هستند.
برگ شامل يك تا سه برگچه ميباشد. در زمان رسيدگي گياه شكل رونده پيدا ميكند. نمونه رونده آن دائما گل ميدهد. ولي نمونه پاكوتاه و بوتهاي ايستاده در يك زمان گل ميدهد.
يك تا دو گل روي هر دمگل بوجود ميايد. گل اغلب خودگشن است كه داراي رنگ سفيد، صورتي و گاهي ارغواني است. هر گل دارای 10 عدد پرچم به صورت دیادولف (9+1) است. اگر چه تخمدان حاوی 4-15 تخمک است ولی نيام 3-11 سانتی متری است كه داخل آن 2 تا 10 دانه وجود دارد. ديواره خارجي يك لايه سلول اپيدرمي با ديوار سلولزي ضخيم دارد، ديوار مياني پارانشيمي بزرگ با ديواره سلولزي نازک است. دانه آن داراي وزن هزار دانه 150 تا 250 گرم و سطح بذر صاف يا چروكيده است.