بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
استعاره و شناخت
اسلاید 2 :
مقدمه
تعریف استعاره
ویژگی های استعاره
فرآیندهایی که در درک استعاره نقش دارند
نگرش فروید به کلمه در چارچوب روان شناسی عصب پایه
نگرش ویگوتسکی ولوریا به کلمه و گفتار
جنبه های پژوهشی و فرضیه سازی در استعاره
نقش استعاره در رشد و تحول نگرش های علمی ذهن
استعاره و جایگاهش در مغز
گذری بر نقش زبان در ادراک رنگ، عدد و موسیقی
اسلاید 3 :
کاش اندیشه ها بدون کلمات سخن می گفتند. الکساندر فت
نه تنها اندیشه و کلمات باهم منطبق نیستندبلکه اندیشه بیان نشده، نارس باقی می ماند و سرانجام ازبین می رود. بنابراین زبان صرفاً بیان اندیشه مستقل و کاملاً شکل گرفته غیبت، بلکه شکل ضروری تحقیق اندیشه است.
اوسیپ ماندلستام به زبان شعر در این باره می گوید.
واژه ای را که زمانی می خواستم بر زبان بیاورم، از یاد برده ام و اندیشه بی صدای من به خلوتگه سایه ها می گریزد.
مطالعه افکار و آرای دیگوتسکی، لوریا و آثاری از ورنر، آریتی و میلر توجه را به سوی جنبه بسیار قوی زبان یعنی جنبه عاطفی، هیجانی، انگیزشی آن می برد.
در استعاره این جنبه با جنبه های ساختاری نشانه شناختی، منطقی و زبان در هم می آمیزد و الگوی موجز، سیال و انتقال پذیری پدید می آورد که به آسانی از زمینه یا خاستگاه خود جدا می شود و به قلمروهای جدید دامن می گسترد.
افراد عامی و دانشمندان، هر یک به سبک و روال خود استعاره می سازند.
استعاره با ساز و کارهای مختلف و متناسب با چارچوب علمی، صنعتی و فرهنگی هر جامعه، هر قشری و هر فردی از افراد جامعه به عنوان ابزار شناختی تلقی می شود.
اسلاید 4 :
تعریف استعاره، شکل و ویژگی های آن
انتقال معنی از عنصری به عنصر دیگر
یعنی عنصری که مفهوم شخصی تر و شناخته شده تری دارد، تمام یا قسمتی از معنای خود را به عنصر دیگری که اغلب کمتر شناخته شده است و دسترسی زیادی به آن وجود ندارد، منتقل می کند.
متافور (استعاره) کلمه ای یونانی مرکب از meta به معنای فرا یا ورا، pherein به معنای حمل یا انتقال شکل استعاره
چیزی مثل الف به چیز دیگری مثل ب نسبت داده می شود. چنانچه جای اولی را می گیرد و رابطه به شکل «الف، ب است» پدید می آید. کودکان، شکوفه [های زندگی] هستند.
الف ب است.
ویژگی های استعاره
استعاره حامل پیامی است بصورتیکه قالب پیام رسانی آن موجز، متراکم، پر نفوذ و برانگیزاننده است.
کلاً در تبیین استعاره به پنج ویژگی اشاره شده است.
نوظهوری (تازگی یا غرابت) novelty
نام هم خوانی incongruity
مشابهت similarity
مناسبت یا ارتباط integration
اسلاید 5 :
فرآیندهایی که در درک استعاره نقش دارند
1. استعاره را در اصل یک ضرورت اجتماعی پدید می آورد. استعاره نمی تواند در یک فرد تنها شکل بگیرد بلکه ماهیت آن جمعی و اشتراکی است. هدف از کاربرد آن خلق فضایی خاص در ذهن شنونده است، فضایی که جنبه های شناختی و هیجانی بسیار قوی دارد و بتواند ذهن شنونده را به نحوی به ذهن گوینده نزدیک کند و اشتراک نظر پدید آورد.
2. شاید بتوان واحد ساختمانی استعاره را کلمه تلقی کرده. بدین اعتبار استعاره یک ابزار و قالب روان شناسی زبان است و ساز و کار اصلی آن را چند معنایی بودن هر کلمه تشکیل می دهد. استعاره براساس ظرفیت عظیم کلمه شکل می گیرد و به عنوان یک شبکه در حافظه رمزگردانی می شود. مانند: وقتی کسی از راه و روش زندگی سخن می گوید می خواهد شنونده را متوجه اشتباه ها و خطاهای خود سازد می گوید: «ره چنان رو که رهروان رفتند» منظور از راه سبک و روش زندگی است
3. نقش حافظه
استعاره پرداز و شنونده، هر دو، برای درک معنای استعاره و چگونگی انتقال معنای آن به حافظه خود رجوع می کنند.
بنظر می رسد حافظه معنایی نقش بسزایی در استعاره ایفا می کند.
سازمان بندی اطلاعات را حافظه دراز مدت بر عهده دارد. ترکیب استعاری بکشل تشبیه، تمثیل، کنایه و ضرب المثل در قالب هایی دراز مدت ذخیره می شوند.
عده ای معتقدند که واسطه درک استعاره همحخوانی (تداعی) کلمات Word associations است.
اسلاید 6 :
نگرش فروید به کلمه درچارچوب روان شناسی عصب پایه
شاید نخستین روانشناسی که وجود مختلف کلمه را در چارچوب روانشناسی عصب پایه سطوح کرد فروید باشد. در کتاب «درباره زبان پریشی- یک بررسی انتقادی» (1910969) می گوید: اگر شیوه انعکاس اندام های پیرامونی در نخاع را فرافکنی projection بنامیم، نظیر آن را در قشر مخ می توان بازنمایی representation نامید.
فروید نتیجه می گیرد بازنمایی در مغز بصورت کارکردی است، کلمه مفهوم مرکبی است متشکل از عناصر دیداری، شنیداری و حسی- حرکتی.
نگرش ویگوتسکی و لوریا به کلمه و گفتار
ویگوتسکی در کتاب اندیشه و زبان خود می نویسد: برای فهم شخص دیگر، فهم کلمات او کافی نیست، باید اندیشه او را فهمید، حتی اندیشه او نیز کافی نیست، باید انگیزه او را هم شناخت. تحلیل روان شناختی کلام تا زمانیکه این سطح منظور نشده است. کامل نیست. (ویگوتسکی، 1371، ص 199)
لوریا در چارچوب نظر ویگوتسکی درباره کلام نظریه ای وضعی کرده که در آن برای انگیزه یا قصدمندی نقش بسیار مهمی قائل شده است (لوریا، 1376، فصل 10)
اسلاید 7 :
شکل1- از انگیزه تا گفتار بیرونی، در چارچوب نظر ویگوتسکی (آخوتینا، 1375، ص 716)
اسلاید 8 :
جنبه های پژوهشی و فرضیه سازی در استعاره
تحقیقات درباره روان شناسی استعاره عمدتاً سه زمینه اصلی را در بر می گیرد:
تعیین عواملی که در قابلیت یادسپاری (memorability) استعاره اثر می گذارد.
تعیین عواملی که در قابلیت درک (Comprehensibility) استعاره اثر می گذارد.
تعیین عواملی که در کیفیت زیبا شناختی یا تناسب (aptness) اثر می گذارد.
اسلاید 9 :
1. قابلیت یادسپاری استعاره
الف) تعدادتفسیرهایی که از استعاره قابل استنباط است. یادآوری خودانگیخته بیشتردرمورد استعاره هایی صدق می کند که تفسیرهای چندگانه یی داشته باشند.
مانند شعرحافظ:
از کیمیای مهر تو زر گپشت روی من آری به عن لطف شما خاک زر شود
واژه زر: اشاره به سه مفهوم «زردی»، «خلوص» و «ارزشمندی» دارد.
ب) تصویرسازی: استعاره های یادآوری شده در آزمون های یادآوری آزاد، غالباً استعاره هایی هستند که در آن ها مشبه از لحاظ تصویرسازی قوی درجه بندی می شود:
مانند: آن شب، زمین سوخته می نوشید
(آه) آب از گلوی تشنه ناودان ها
وز کوچه ها به گوش نمی آمد
جز های های زاری باران.
ج) بافت و قراین: زمینه ای که استعاره
در آن شنیده می شود، در یادآوری استعاره اثر می گذارد، بسیاری از ضرب المثل ها این گونه اند.
اسلاید 10 :
2. قابلیت ادراک استعاره:
درمدل چند مرحله ای پردازش، شنونده باید برای تفسیر استعاره بیان مجازی را درمقام مقایسه با معنای حقیقی قراردهد.
3. تناسب:
منظور اشاره به جنبه های کیفی استعاره است.
از این حیث می توان دو درجه بندی داشت:
استعاره های نو یا زنده
استعاره های منسوخ یا مرده
اسلاید 11 :
نقش استعاره در رشد و تحول نگرش های علمی ذهن
نمونه هایی از کاربرد استعاره در شناخت:
جان لاک: ذهن را صفحه یا لوحی سفید تلقی می کرد.
دیوید هیوم: ذهن را به [صحنه] تئاتر تشبیه می کند که در آن ادراک های مختلفی یکی پس از دیگری ظاهر می شوند و در حالت ها و شکل های مختلف در هم می آمیزند.
فروید: استعاره هایی با عنوان، آستانه، اتاق، دربان، نگهبان، ورود، سرکوب کنترل، کوه یخی و.
اسلاید 12 :
استعاره و جایگاهش در مغز
در تولید استعاره هر دو نیمکره درگیرند، اما در مورد استعاره های بدیع بنظر می رسد که فعالیت نیمکره راست بیشتر باشد. زیرا با فراخوانی معانی دور از ذهن سر و کار دارند.
بنابر مطالعات انجام شده تاکنون به این نتیجه رسیده اند که پردازش استعاره های بدیع فعالیت قطعه گیج گاهی راست و به خصوص شکنج فوقانی- خلفی آن را افزایش می دهد.
اسلاید 13 :
گذری بر نقش زبان در ادراک رنگ، عدد، موسیقی
در برخی از فرهنگ ها تعداد نام هایی که برای طیف زنگ استفاده می شود بیشتر از برخی دیگر است که خود این امر در درک بهتر افراد از رنگ مؤثر است.
واژه های مربوط به اعداد، می تواند موجب آشفتگی ذهنی کودکان شود. مثلاً سادگی و شفافیت واژه های مربوط به اعداد در زبان چینی در عملکرد بهتر دانش آموزان چینی در ریاضیات در مقایسه با کودکان آمریکایی نقش دارد.
تشخیص دقیق اصوات. در زبان چینی واژه ma وقتی با ارتفاع بالا ادا می شود به معنای مادر است در حالیکه وقتی در ارتفاع پایین بکار می رود به معنای حشیش است. این نوع کاربری از زبان احتمال شکل گیری توانایی موسیقیایی نادری که به آن ارتفاع مطلق می گویند را بیشتر می کند.
