بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
بهرهبرداری و فرآوری گیاهان دارویی و صنعتی
اسلاید 3 :
روشهای خشک کردن
-روش طبیعی (Natural method): در نور آفتاب و در همان محل رویش گیاه انجام می شود. متکی به نور آفتاب است و تغییرات اقلیمی، رطوبت زیاد، بارندگی سنگین باعث بروز مشکلاتی در این روش می شود بطوریکه در بارندگی در اتاق های مخصوص صورت میگیرد، فضای زیادی نیاز است و زمان زیادی نیز صرف می شود (بسته به نوع آب و هوا)
-روش مصنوعی (Artificial method): از دستگاه مخصوص خشک کن استفاده میشود. بر مبنای استفاده از هوای گرم و تهویه مناسب استوار است، نیاز کمتری به نیروی بدنی و کار دارد، مدت زمان کمتری صرف می شود و به فضای کمتری نیاز است.
دستگاههای خشک کن
خشک کن با جریان هوای خنک (Cold air drying)
خشک کن با جریان هوای گرم (Warm air drying)
خشک کن با جریان هوای داغ (Hot air drying)
خشک کردن
اسلاید 4 :
خشک کن با جریان هوای سرد
درجه حرارت لازم همان دمای محیط است.
تهویه مناسب باعث جابجایی هوا در داخل سیستم و خنکی همیشگی میشود.
استفاده از تهویه در روزهای گرم و خشک بایستی صورت بگیرد.
طول مدت خشک شدن به آب و هوای محل بستگی دارد.
همانند روش طبیعی مدت بیشتری طول می کشد.
مانند روش طبیعی بدون آسیب رسیدن به گیاه صورت می گیرد.
برای خشک کردن ذرت، برنج و گندم استفاده می شود.
خشک کن با جریان هوای گرم
خشک کردن
اسلاید 5 :
از کیفیت بهتر و سرعت عمل بیشتری برخوردار است.
درجه حرارت و رطوبت دستگاه قابل کنترل است.
جریان هوا نیز توسط سیستم های مناسب تهویه قابل کنترل است.
اندام های گیاهی در زمان کوتاهی خشک می شوند.
امکان جابجایی اندام های گیاهی در این دستگاه وجود دارد (در جهت مخالف جریان هوا)
خشک کن با جریان هوای داغ
برای خشک کردن محصولات کشاورزی و عمدتاً علوفه دام صورت می گیرد.
داتوره، پروانش صغیر و تاجریزی به این روش خشک می شوند.
دمای مورد استفاده بین 200 تا 1000درجه سانتی گراد است) در هوای گرم 40 تا 80 درجه(.
خشک شدن در مدت 6 دقیقه طول میکشد.
سوخت دستگاه از گازوئیل است و اثر سوء بر مواد دارویی دارد به همین علت برای گیاهان دارویی کمتر استفاده می شود.
اسلاید 6 :
اثرات خشک کردن بر کمیت گیاهان
کاهش مقدار آب و در نتیجه کاهش مقدار وزن خشک را به همراه دارد. بطوریکه
8-5 کیلو گل تر معادل 1کیلوگرم وزن خشک تولید می کند.
6-5 کیلوگرم برگ معادل 1کیلوگرم وزن خشک تولید می کند.
5-4 کیلوگرم شاخه برگ دار تر معادل 1کیلوگرم وزن خشک تولید می کند.
4-3 کیلوگرم ریشه تازه معادل 1کیلوگرم وزن خشک تولید می کند.
1/5-1/2 کیلوگرم میوه تازه معادل 1کیلوگرم وزن خشک تولید می کند.
خشک کردن
اسلاید 7 :
اثرات کیفی بر مواد موثر
خشک شدن باعث بروز تغییراتی در مزه، بو و رنگ اندام می گردد. چند نمونه از تغییرات کیفی عبارتند از:
سبب افزایش گلیکوزیدهای محرک قلب در گل انگشتانه می شود.
پوست تازه گیاه سیاتوسه تهوع آور ولی خشک شده آن مسهل و ملین است.
گیاه شابیزک تازه دارای مقدار زیادی هیوسیامین است که پس از خشک شدن آتروپین بیشتری دارد.
اعمال پس از خشک کردن
جدا کردن اضافات نامناسب و تمیز کردن اندام های خشک
الک کردن اندام مورد نظر با دستگاه های مخصوص
جداکردن دمگل ها، دم میوه ها و .
خردکردن برخی از گیاهان دارویی نظیر ریحان و مرزنجوش و پودرکردن آن ها
خرد کردن گیاهانی که به عنوان دم کرده مصرف می شوند نظیر چای
خشک کردن
اسلاید 8 :
بهرهبرداری پایدار از گیاهان دارویی و معطر
بهره برداری از عرصه: بخش عمدهای از آنچه که بهعنوان گیاهان دارویی و معطر به بازار عرضه میشود، بهصورت برداشت از عرصههای طبیعی است و گونههای دارویی اندکی وارد عرصه کشت و کار شدهاند. از طرف دیگر، امروزه، همراه با افزایش تجارت گونههای دارویی، برداشت از عرصههای طبیعی این گونهها هم افزایش یافته است. بهطوریکه در مناطق مختلف جهان، این گونهها بهدلیل بهرهبرداری بیرویه از عرصههای طبیعی، روشهای برداشت تخریبی و غیراصولی، کاهش زیستگاهها و تغییر کاربری آنها در نتیجه تغییر عملیات کشاورزی، توسعه شهرها، افزایش تقاضای بازار و تجارت کنترل نشده، افزایش جمعیت بشر و تغییرات اقتصادی-اجتماعی، در معرض خطر تهدید و انقراض قرار دارند که این امر در دراز مدت به کاهش تنوع ژنتیکی در این گونهها منجر شده است.
اسلاید 9 :
بهرهبرداری پایدار از گیاهان دارویی و معطر
تعداد گونههای گیاهی گلدار، گونههای دارویی و درصد گونههای دارویی در معرض تهدید در سطح جهان (شیپمن و همکاران، 2006) برآورده شده است که بهطور تقریبی 25 درصد از کل گیاهان آوندی جهان طی 50 سال آینده در معرض خطر انقراض قرار میگیرند. براساس برخی ارزیابیهای دیگر، در حال حاضر 21 درصد از کل فلور گیاهی جهان در معرض تهدید است که شامل 15000 گونه گیاه دارویی و معطر میشود (جدول1).
اسلاید 10 :
بنابراین برای حصول پایداری، لازم است نیازهای زیستگاهی و اقلیمی، عادتهای رشد، سرعت رشد و روش تکثیر گونههای گیاهی دارویی شناخته شوند. برخی گونههای گیاهان دارویی دارای ویژگیهای بیولوژیکی خاصی هستند که بهطور بالقوه آنها را قادر میسازد تا واکنش مثبتی در برابر برداشت پایدار داشته باشند و برخی دیگر حساس به برداشت محسوب میشوند. اثر برداشت بر جمعیت گیاهی بستگی به این دارد که چه بخشی از گیاه برداشت میشود. بنابراین واکنش گیاهان دارویی، بهویژه گونههای چندساله نسبت به برداشت کل اندامهای گیاهی، ریزوم یا دیگر اندامهای ذخیرهای و زایشی باید بررسی شود.
بهرهبرداری پایدار از گیاهان دارویی و معطر
قدرت تجدید یک گونه بعد از برداشت به عوامل متعددی از جمله شرایط محیطی موجود بستگی دارد. گونههایی که حساسیت بیشتری به برداشت بیرویه دارند، گونههایی هستند که زیستگاه خاص دارند، دارای سرعت رشد کند هستند و بهطور تخریبی و غیر اصولی برای پوست، ریشه یا کل گیاه برداشت میشوند و این گونهها از فرآیند برداشت بیشترین صدمه را میبینند.
اسلاید 11 :
با توجه به اینکه در رویشگاههای طبیعی که بهوسیله جوامع محلی بهرهبرداری میشوند، بهطور معمول از نهادهها یا عملیاتی که مغایر با اصول و استانداردهای کشاورزی ارگانیک باشد، استفاده نمیشود، درصورتی که بهرهبرداری و برداشت گونههای گیاهان دارویی موجود در عرصههای طبیعی بهصورت پایدار و مطابق با قانونها و اصول ذکر شده در استانداردهای برداشت محصولات ارگانیک طبیعی باشد که در کشور نیز تدوین شده است، میتوانند گواهی " محصولات ارگانیک طبیعی گیاهی" را نیز دریافت کنند.
محصولات (گیاهان) طبیعی به گونههای گیاهی یا بخشی از گیاه که بهرهبرداری و برداشت میشود، اطلاق شده که بهطور طبیعی در عرصهها، مناطق بکر و دست نخورده، مناطق جنگلی و اطراف زمینهای کشاورزی رشد میکنند و تحت عملیات مدیریتی تولید توسط بشر نبودهاند.
اسلاید 12 :
در شرایطی که فناوری تولید یک گونه بهینه شده باشد بهتر است که جمعآوری از عرصهها را به حداقل رساند و برداشت از عرصهها را تنها در مواردی انجام داد که:
1- گونههای دارویی و معطر موردنظر، فرآیند اهلیسازی را طی نکرده باشند و فناوری تولید آنها بهینه نشده باشد.
2- اهلیسازی برخی گونههای دارویی و روشهای کشت آنها به دلایل مختلف فنی از جمله سرعت رشد کند، نیازهای محیطی خاص، سرعت جوانهزنی پایین، خواب بذر و حساسیت به برخی آفات و بیماریها، چندان ساده و گاهی میسر نباشد.
3- دسترسی آسان و ارزان به منابع گیاهی موجود بدون نیاز به سرمایه خاص فراهم باشد.
4- برخی از گیاهان دارویی در مقادیر کم مورد احتیاج باشند یا بهوفور در عرصهها وجود داشته باشند، درنتیجه کشت آنها توجیه اقتصادی نداشته باشد.
5- محدودیت زمین برای توسعه کشت وجود داشته باشد.
