بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
ذخیره و بازیابی اطلاعات
اسلاید 3 :
مقدمه
به ساده ترین سخن، ذخیره و بازیابی اطلاعات:
فعاليتهايي كه براي تحليل و سازماندهي مدارك و منابع صورت ميگيرد ذخيره اطلاعات، و تلاشهايي كه براي يافتن يك يا چند مدرك از ميان انبوه مدارك ذخيره شده انجام ميشود بازيابي اطلاعات نام دارد
نظامهايي كه اين جريانها در آنها روي ميدهد نظامهاي ذخيره و بازيابي اطلاعات خوانده ميشود
نظامهاي ذخيره و بازيابي اطلاعات معمولاً به منظور دسترسپذير كردن مجموعهاي از منابع اطلاعاتي براي استفادهكنندهاي كه مايل به كسب اين اطلاعات است طراحي ميگردد
E.R.O
اسلاید 4 :
مقدمه . ادامه
اطلاعاتي كه در نظامهاي ذخيره و بازيابي اطلاعات ذخيره ميشود يا صرفاً شامل دادههاي كتابشناختي است، مانند مشخصات كتابها، اسناد و مدارك، و مقالههاي مجلات؛ يا اصل مدرك است كه همراه مشخصات آن عرضه ميشود. حالت اخير پايگاه دادههاي تمام متن نام دارد
هدف هر نظام ذخيره و بازيابي اطلاعات آن است كه در اسرع وقت بيشترين اطلاعات مرتبط با نياز استفادهكننده را ـ آنطور كه در درخواست وي ذكر شده ـ در اختيار بگذارد
اسلاید 5 :
ذخیره و بازیابی اطلاعاتی
سيستم ذخيره و بازيابي اطلاعات در معناي عام:
هر سيستمي كه به كاربر برنامهساز يا نابرنامهساز امكان دهد تا اطلاعات خود را ذخيره، بازيابي و پردازش كند.
اسلاید 6 :
تاريخچه
تاريخچه ايجاد و گسترش نظامهاي بازيابي اطلاعات را ميتوان به چندين دوره نسبتاً روشن تقسيم كرد
قبل از 1940
قبل از سالهاي 1940 تهيه ميشد، نظامهاي بازيابي اطلاعات تنها از نوع دستي محض بود، يعني نمايهها و فهرستها به شكل چاپي و كارتي تهيه ميشد. اين وسايل بازيابي، پيشهمارا و غيرقابل دستكاري است و متكي بر سازماندهي خطي (تك بعدي) بوده و قابليتهاي بسيار محدودي براي جستوجو و بازيابي دارند.
اسلاید 7 :
تاريخچه
بعد از 1940
مهمترين پيشرفت در تاريخچه بازيابي اطلاعات يعني ابداع نظامهاي بازيابي كه پسهمارا و قابل دستكاري هستند روي داد. اين نظامها كه هنوز عمدتاً دستي بودند توسط باتن و كوردونير[1] (پيكابو، يا تطابق نوري)، موئرز[2] (برگههاي منگنهاي)، و نيز توسط مورتيمر تاب[3] (نظام تك واژهاي) عرضه شد. اين نظامهاي پسهماراي اوليه مزاياي قابل توجهي نسبت به پيشينيان خود عرضه كردند. آنها نياي مسلّم نظامهاي رايانهاي نوين به حساب ميآيند.
اسلاید 8 :
تاريخچه
بعد از 1950
اشكال اوليه خودكارسازي نمايهسازي پسهمارا توسط نظامهاي دادهپردازي برگه منگنه پديد آمد. نظامهاي برگه منگنه در دهه 1950، در واقع، اسلاف بلافصل نظامهاي رايانهاي سالهاي 1960 بودند
اسلاید 9 :
تاريخچه
بعد از 1950
اشكال اوليه خودكارسازي نمايهسازي پسهمارا توسط نظامهاي دادهپردازي برگه منگنه پديد آمد. نظامهاي برگه منگنه در دهه 1950، در واقع، اسلاف بلافصل نظامهاي رايانهاي سالهاي 1960 بودند
اسلاید 10 :
تاريخچه
بعد از 1960
دوران بازيابي رايانهاي به شيوه گسسته، پردازش دستهاي و نواري را تشكيل ميداد. در سالهاي 1970، با توسعه سختافزارها و نرمافزارهاي رايانهاي، امكان انجام جستوجوهاي پيوسته يا تعاملي فراهم آمد. نظامهاي پيوسته بازيابي، علاوه بر افزايش سرعت، امكان دريافت بازخورد جستوجو در روند جستوجو و، در صورت لزوم، تغيير و اصلاح آن را به استفاده كننده ميدادند. مهمترين مزيت بازيابي پيوسته امكان دسترسي از راه دور بود. در اين مورد شركتهاي بزرگي چون ديالوگ و بي.آر.اس. در بخش خصوصي و كتابخانه ملي پزشكي در بخش دولتي، با عرضه نظام بازيابي مدلاين، فعاليتهاي فراواني داشتهاند
اسلاید 11 :
تاريخچه
بعد از 1960
دوران بازيابي رايانهاي به شيوه گسسته، پردازش دستهاي و نواري را تشكيل ميداد. در سالهاي 1970، با توسعه سختافزارها و نرمافزارهاي رايانهاي، امكان انجام جستوجوهاي پيوسته يا تعاملي فراهم آمد. نظامهاي پيوسته بازيابي، علاوه بر افزايش سرعت، امكان دريافت بازخورد جستوجو در روند جستوجو و، در صورت لزوم، تغيير و اصلاح آن را به استفاده كننده ميدادند. مهمترين مزيت بازيابي پيوسته امكان دسترسي از راه دور بود. در اين مورد شركتهاي بزرگي چون ديالوگ و بي.آر.اس. در بخش خصوصي و كتابخانه ملي پزشكي در بخش دولتي، با عرضه نظام بازيابي مدلاين، فعاليتهاي فراواني داشتهاند
اسلاید 12 :
تاريخچه
بعد از 1970
اولين تلاشها براي واردكردن متون حقوقي در رايانه و جستوجوي آزاد بر روي آن متون، باز ميگردد با ازدياد رايانههاي شخصي و پيدايش رسانههاي ذخيرهسازي نوري مانند ديسك فشرده و نيز رواج نشر روميزي (دي.تي.پي.) بود كه ايجاد پايگاههاي تمام متن و نيز فنون بازيابي از متن عموميت بيشتري يافت و در دسترس استفادهكنندگان قرار گرفت.
اسلاید 13 :
تاريخچه
بعد از 1980
توسعه و گسترش ذخيره و بازيابي اطلاعات به شكل متن كامل از جمله تحولات و رويدادهاي مهمي است كه شكل گرفته است. بازيابي در اين نوع نظامها كه عمدتاً مبتني بر استفاده از زبان طبيعي است و از اين لحاظ در مقابل نظامهاي مبتني بر واژگان مهار شده قرار ميگيرند داراي جذابيتهاي زيادي براي استفادهكنندگان از آنهاست، لكن براي بازدهي بيشتر از مزاياي هر دو نظام به طور همزمان استفاده ميشود.
اسلاید 14 :
تاريخچه
بعد از 1990
در سالهاي اخير، استفاده از فنون بصري جايگاه خاصي يافته و چالشهاي جديد و بحثهاي گستردهاي را به دنبال داشته است. استفاده از اين فنون، به ويژه براي طراحي واسطهاي كاربر، باعث سهولت بيشتر در استفاده از نظامهاي بازيابي و فراگيرتر شدن دامنه استفاده از اين نظامها گرديده است.
اسلاید 15 :
دلائل بازیابی اطلاعات
بازيابي اطلاعات ممكن است به دلايل زير باشد:
1) حجم زياد اطلاعاتي كه ميبايست دسترسپذير گردد؛
2) مشكلات فراهم آوردن ذخاير عظيم مواد و منابع به صورتي كه بتوان به راحتي به آنها دست يافت؛
3) افزايش مشكلات فني ناشي از اشاعه گزينشي حجم زياد منابع براي استفادهكنندگان ناهمگن
اسلاید 16 :
دو مرحله اصلی ذخیره و بازیابی اطلاعات
در روند ذخيره و بازيابي اطلاعات دو مرحله متمايز زیر را می توان مشخص ساخت:
تحليل اطلاعات
جستوجوي اطلاعات
اسلاید 17 :
تحليل اطلاعات
فرايند تعيين محتواي موضوعي مدارك و تبديل آن به زبان نظام (يا مجموعهاي از اصطلاحات نمايهاي) را تحليل اطلاعات گويند.
در اين مرحله، نمايهساز يا كسي كه كار تحليل اطلاعات را انجام ميدهد ابتدا بايد، پس از پويش و تحليل مفهومي مدرك، مشخص كند كه مدرك درباره چيست و چه جنبههايي را دربرميگيرد.
در نظر گرفتن نيازهاي استفادهكننده نظام در اين مرحله مسئلهاي اساسي است.
به عبارت ديگر، نمايهساز نه تنها بايد در مورد موضوع مدرك تصميمگيري كند، بلكه بايد متوجه باشد كه چه جنبههايي از مدرك ميتواند براي استفادهكنندهاي خاص حائز اهميت باشد.
اسلاید 18 :
تحليل اطلاعات
گام بعدي، تبديل نتيجه تحليل مفهومي مدرك به مجموعهاي از اصطلاحات نمايهاي است.
حاصل كار، تعدادي اصطلاح است كه، در مجموع، تصويري از موضوع مدرك را به دست ميدهند و با نامهاي كليد واژه، سرعنوان موضوعي، توصيفگر، و نيز خوانده ميشوند.
تلاشها و فعاليتهاي زيادي صورت گرفته تا كار تخصيص اصطلاحات نمايهاي به صورت ماشيني و بدون دخالت انسان انجام گيرد. بحث نمايهسازي خودكار برخاسته از اين تلاش است.
اصطلاحات نمايهاي يا توصيفگرهاي هر مدرك به اضافه مشخصات كتابشناختي آن مدرك (نويسنده، عنوان، منبع، و چكيده)، مجموعاً يك ركورد كتابشناختي را تشكيل ميدهند.
اتخاذ روشي مناسب براي سازماندادن اين ركوردها در كنار يكديگر باعث خواهد شد تا نظام بازيابي، عملكرد بهتري داشته باشد.
اسلاید 19 :
جستوجوي اطلاعات
در اين مرحله، وظيفه نظام ذخيره و بازيابي، بررسي و شناخت درخواست استفادهكننده، پويش يا جستوجو در بانك اطلاعاتي، و يافتن و نمايش ركوردهايي است كه با درخواست ارائه شده انطباق دارد.
دستيابي به اين هدف، يعني يافتن اطلاعاتي كه نياز استفادهكننده را به طور قطع برطرف كند عملاً كار آساني نيست، زيرا از يك سو استفادهكننده به طور دقيق نياز اطلاعاتي خود را نميداند و در برخي اوقات نيز عليرغم آگاهي به نياز اطلاعاتي خود، ممكن است نتواند آن را با عبارتهاي مناسب بيان كند.
از سوي ديگر، ممكن است اصطلاحات يا عباراتي كه به عنوان موضوع مدارك در نظر گرفته شده چندان دقيق نباشند و نتوانند تصوير كاملي از محتواي مدرك بدست دهند.
بدين سبب گفته ميشود كه وجه خروجي نظام بازيابي اطلاعات (پاسخگويي به درخواست استفاده كننده) همواره پيچيدهتر از وجه ورودي آن است و بدين لحاظ بايد بخش خروجي مورد توجه بيشتري قرار گيرد (14:3).
