پاورپوینت دوره آشنایی با بودجه عملیاتی و بودجه بر مبنای فعالیت (ABC)

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 2 :

دوره آشنایی با بودجه عملیاتی و بودجه بر مبنای فعالیت (ABC)

اسلاید 3 :

دستورالعمل اجرايي ماده 144 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران
(موضوع قيمت تمام شده فعاليتها و خدمات)
ماده 15_ تشويق كاركنان و مديران واحد مجري
صرفهجويي حاصل از تفاضل بين قيمت تمام شده مورد توافق در توافقنامه مبادله شده با مدير واحد مجري (اعتبارات مصوب) و هزينههاي قطعي فعاليت يا خدمات در همان سال، در طول برنامه چهارم به شرح ذيل هزينه خواهد شد:
15_1_ شصت درصد (60%) رقم حاصل از صرفهجويي به منظور ايجاد انگيزه در كاركنان واحد مجري به شرح ذيل پرداخت ميگردد:
الف) حداقل 10 و حداكثر 20 درصد رقم فوقالذكر به مدير واحد مجري با نظر دستگاه بر اساس كيفيت ارائه خدمات و رضايت خدمتگيرندگان و درصورتيكه رقم اختصاص يافته كمتر از سهم ساير كاركنان باشد رقم مذكور تا سقف پيشبيني شده در تبصره ذيل بند (15-2) قابل افزايش خواهد بود.
ب) پرداخت انگيزشي و كارايي به كاركنان واحد مجري حداكثر معادل حقوق و مزاياي ماهانه آنان به ازاي هر ماه، در طول توافقنامه با نظر مدير واحد مجري (پرداخت كارايي به ساير كاركنان، با نظر مدير و ميزان تأثيرگذاري آنها در كيفيت انجام فعاليت و ارائه خدمات بلامانع است.)

اسلاید 4 :

15_2_ چهل درصد (40%) رقم حاصل از صرفهجويي به طريق ذيل براي ارتقاء كيفي خدمات، تشويق كاركنان ستادي واحدهاي ذيربط هزينه ميگردد:
الف) سي درصد (30%) رقم مذكور براي ارتقاء و بهبود كيفي خدمات نظير اصلاح نظامهاي مديريتي، آموزشي و بهسازي كاركنان، ارايه خدمات برتر و تجهيز و بازسازي امكانات و يا خريد تجهيزات مورد نياز براي واحد مجري.
ب) ده درصد (10%) رقم مذكور براي تشويق كاركنان ستادي (واحد ناظر) واحدهاي ذيربط كه بر اجراي اين آييننامه نظارت ميكنند.
تبصره: تشويقها، زماني كه صرفهجويي محقق شد، قابل پرداخت ميباشد و حداكثر معادل حقوق و مزاياي ماهيانه مديران و كاركنان در طول زمان اجراي توافقنامه خواهد بود.
15-3- مدير واحد مجري موظف است گزارش حساب اجراي اين ماده را به تفصيل به مديريت ذيربط دستگاه متبوع (واحد ناظر) ارايه نمايد.
15-4- دستگاه اجرايي ميتواند در صورت ضرورت از يك نفر صاحبنظر يا حسابرس مستقل به منظور تطبيق معيارهاي كمي و كيفي مورد توافق در توافقنامه، استفاده نمايد.

اسلاید 5 :

1- تعریف بـودجه:
بودجه سندی است مالی که بیانگر درآمدها و مخارج یک موسسه طی یک دوره مالی (معمولا یک سال) می باشد.
بودجه یکی از ابزارهایی است که هم در برنامه ریزی عملیاتی یک موسسه به کار برده می شود و از طرف دیگر یک مکانیسم نظارتی و بررسی عملکرد مدیریتی نیز محسوب می گردد.
2- تاریخچه بودجه
بودجه از کلمه فرانسوی Budjet به معنای کیسه یا انبان چرمی در فرانسه گرفته شده است که وزیر دارایی وقت آن زمان درآمدهای اخذشده و مالیات ها را در آن کیسه نگهداری می نموه است. تقریبا معنا و مفهوم آن همانند کلمه بانک و بانکو در ایتالیا بوده است.
نظریه تنظیم بودجه بر حسب برنامه در سال 1949 توسط کمیسیون “هوور” که مامور اصلاح مدیریت سازمانهای حکومت مرکزی در آمریکا گردیده بود، مطرح گردید که بودجه های مالی و برنامه ای دستگاه هایی دولتی نمونه این بودجه است.
3- مراحل یا فرآیند بودجه مطلوب
1- عملیات و فعالیت هایی را که سازمان به منظور نیل به هدف معین پیشنهاد می نماید، به خوبی نشان دهد.
2- هزینه عملیات را طبق روشهای علمی برآورد نماید.
3- منابع تحصیل درآمد را مشخص نماید.

اسلاید 6 :

انواع بودجه
بودجه برنامه ای
در این حالت یک برنامه یا بودجه ریزی عمومی که مربوط به تمامی دستگاه می شود اختصاص می یابد. سپس این برنامه وسیع به نوبه خود به برنامه های فرعی متعددی تقسیم می شود. برآورد هزینه بر مبنای همین برنامه های فرعی به عمل می آید و مخارج هر برنامه یا برنامه فرعی به تفکیک فصول و مواد هزینه برآورد می شود. برآوردهای مربوط نیز متکی بر ارقام و آمار پیش بینی نتایج عملیات می باشد.

اسلاید 7 :

در بعضی از منابع، بودجه برنامه ای با بودجه عملیاتی مترادف به کار گرفته می شود در حالی که کارشناسان تفاوت قابل توجهی بین این دو قائل هستند به عبارتی می توان گفت در بودجه عملیاتی از روشهای حسابداری قیمت تمام شده (cost Accounting) استفاده می شود در حالی که در بودجه برنامه ای بیشتر از حسابداری مالی کمک گرفته می شود.

اسلاید 8 :

بودجه سرمایه ای:
بودجه سرمایه ای نشان دهنده برآورد جمع هزینه هائی است که پیش بینی می شود در دوره بودجه در دارایی های ثابت سرمایه گذاری خواهد شد. باید توجه داشت که دوره بودجه هزینه های سرمایه ای ممکن است با دوره سایر هزینه ها تفاوت داشته باشد زیرا بودجه سرمایه ای معمولا برای چند سال آینده مثلا در دوره های سه ساله، پنج ساله یا حتی ده ساله پیش بینی می شود که در این صورت برای کنترل، آن را به دوره های کوتاه مدت سالانه تقسیم می نمایند.. در تنظیم بودجه سرمایه ای مراحل زیر صورت می گیرد.
الف) جمع آوری کلیه طرح های پیشنهادی ب- بررسی و مقایسه طرحهای واصله ج- طبقه بندی طرحها بر حسب ارجحیت د- به تصویب رساندن طرحهائی که اجرای آنها با توجه به منابع مالی موسسه امکان پذیر است.
و- اجرای طرح ها
بودجه نقدی:
بودجه نقدی مصرف منابع نقدی لازم برای رفع احتیاجات موسسه در دوره بودجه است یعنی به عبارتی بودجه نقدی منعکس کننده تغیرات در منابع جاری موسسه و نشان دهنده وضع نقدی آن در تاریخ های منتخبی است که بر حسب موقعیت موسسه اهمیت خاص دارند.

اسلاید 9 :

بودجه عملیاتی
بودجه عملیاتی بودجه ای را گویند که مربوط به یکی از دوایرعملیاتی موسسه باشد مانند بودجه فروش، بودجه آموزش، بودجه تدارکات و بودجه تحقیقات که بیشتر روش هزینه یابی آن بر اساس روش سنتی هزینه یابی و روش تخصیص هزینه ها و عمدتا هزینه های سربار از طریق تخصص سربار به دوایر تولیدی یا خدماتی و سپس به محصولات آنهاست.

اسلاید 10 :

- پيشنهاد روشي براي بودجهريزي عملياتي
  1-    مقدمه
 بودجهريزي عملياتي عوامل "صرفهجويي" و "اثربخشي" را به ابعاد سنتي بودجهريزي اضافه ميكند. نظام بودجهريزي عملياتي بين "كارآيي" و "اثربخشي" تماير قائل ميشود. در"كارآيي" استفاده مفيد از منابع مورد نظر است، در حاليكه "اثربخشي" با عملكرد مرتبط است. در بودجهريزي عملياتي طبقهبندي عمليات بهنحوي است كه هدفها شفافتر بيان ميشوند، ارزيابي بودجه سهلتر بوده و در روش هزينهبندي آن ارتباط بين داده و ستانده مورد توجه قرار ميگيرد.
مهمترين هدف بودجهريزي عملياتي اصلاح مديريت بخش عمومي و افزايش اثربخشي مخارج اين بخش است. ويژگيهاي اساسي اين اصلاح عبارتند از:
 ارزيابي پاسخگويي مسئولين دستگاههاي اجرايي براساس معيار دستاوردهاي فعاليتهاي آنان است.
 استقرار نظام بودجهريزي ستانده محور
 دادن اختيارات لازم به مديران در انتخاب نهادههاي لازم براي توليد محصولات مورد نظر
 ارزيابي مستمر عملكرد مديران و مبنا قراردادن نتايج عملكرد به عنوان يكي از معيارهاي تخصيص اعتبارات.

اسلاید 11 :

براي اجراي نظام فوق اقدامات اساسي زير بايد انجام گيرد:
 1-    برنامههاي عملياتي دستگاههاي اجرايي جهت تحقق اهداف بخش ذيربط بازبيني، اصلاح و نهايي شود.
2-    در چارچوب وظايف مصوب دستگاههاي اجرايي، فعاليتهاي كميتپذير ذيل هر يك از برنامههاي نهايي شده تعيين گردد.
3-    هزينه  تمام شده هر يك از فعاليتها براي دستيابي به هدف تعيين شده محاسبه گردد.
4-    يك نظام نظارتي و گزارشگيري مستمر در تمامي مراحل كار استقرار يابد.
 
انجام اقدامات فوق مستلزم استقرار يك نظام هزينهيابي محصول در دستگاههاي اجرايي با ويژگيهاي ياد شده ميباشد.

اسلاید 12 :

2-    اصول و مفاهيم هزينهيابي محصول
 در اين بخش اصول و مفاهيم هزينهيابي، هدف و منافع حاصل از هزينهيابي محصول، هزينهيابي فعاليتها، اقسام هزينهيابي و سياستهاي حسابداري هزينهيابي مورد بررسي قرار ميگيرد.
 2-1- هزينهيابي محصول چيست؟
محصول، كالا يا خدمات نهايي است كه منعكس كننده خواست دولت، به عنوان خريدار، از دستگاههاي اجرايي براي ارائه آن به متقاضيان است. دراين خصوص ميتوان به مثالهايي مانند ارايه خدمات ثبتي، آموزشي، بهداشتي و يا توليد برخي محصولات كشاورزي يا صنعتي اشاره كرد.
هزينهيابي محصول فرآيندي است كه به وسيله آن هزينه نهادهها (مانند حقوق و دستمزد) به محصولات تعلق ميگيرد. در اين فرآيند هزينههاي كل هر دستگاه اجرايي براي توليد محصولات آن به نحوي اختصاص مييابد كه پاسخگوي هزينه واقعي ارايه يا توليد هر محصول باشد.
به طور مثال اگر يك دستگاه اجرايي خدمات متنوعي ارائه دهد يا كالاهاي متنوعي توليد كند ممكن است بخواهد كل هزينه توليد هر واحد خدمات يا محصول را برآورد نمايد. اين اطلاع به دستگاه اجرايي كمك ميكند كه اولاً بهاي ارائه هر واحد از محصول را تعيين كند و همچنين نسبت به حدود پرداختهاي پرسنلي يا اداري تصميم مناسب را اتخاذ نمايد.

اسلاید 13 :

هزينهيابي در دو مرحله انجام ميگيرد:
مرحله اول: جمعآوري اطلاعات هزينهاي
مرحله دوم: استفاده از اطلاعات جمعآوري شده در هزينهيابي فعاليتهاي مربوط به توليد محصولات
2-2- هدف و منافع حاصل از هزينهيابي محصول
در فرآيند نظام پيشنهادي دستگاههاي اجرايي در چارچوب قرارداد يا موافقتنامهاي با دولت خدماتي را ارايه يا كالايي را توليد ميكنند. در هزينهيابي محصولات موضوع قرارداد، دستگاه اجرايي بايد هزينه هر يك از محصولات توليدي مورد توافق را تعيين نمايد. براي تمامي محصولات مزبور اطلاعات زير بايد ارائه گردد:
   عنوان هر يك از فعاليتهايي كه منجر به توليد كالا يا خدمات ميگردد.
   شرح عمليات هر يك از فعاليتها
   اهداف كمي فعاليتها و شاخص قابل اندازهگيري كميت و كيفيت كالا يا خدمت
   هزينه تمام شده هر قلم از كالا يا خدمت محصول فعاليتها

اسلاید 14 :

در نظام پيشنهادي سقف بودجه هر يك از دستگاههاي اجرايي مانند گذشته توسط دولت تعيين ميگردد، در تعيين اين سقف بايد عواملي چون ارزيابي هزينه توليد كالا و خدمات، قيمتهاي بازار و افزايش كيفيت مورد توجه قرار گيرد. طبيعي است سقف پيشنهادي دولت براي بودجه دستگاه اجرايي با محاسباتي كه توسط دستگاه اجرايي در چارچوب هزينهيابي فعاليتها انجام ميگيرد ممكن است مطابقت نداشته باشد. بنابراين براي كمك به رسيدن به تفاهم، دستگاههاي اجرايي بايد ضمن هزينهيابي هر يك از فعاليتها، آنها را بر حسب اولويت طبقهبندي كنند به نحوي كه در هر سطحي از بودجه فعاليتهاي مشخصي قابل انجام باشد. در اين زمينه راهكارهاي زير ميتواند مورد نظر قرار گيرد:
   تجديدنظر در كميت و كيفيت محصولات براي ايجاد تعادل بين هزينه توليد آنها با بودجه اختصاص يافته
   اتخاذ سياستهايي براي كاهش هزينه توليد محصولات، مانند تغيير فرآيندها، مهندسي مجدد، حذف فعاليتهاي داراي اولويت كمتر
   تجهيز منابع درآمدي جديد
روش هزينهيابي فعاليت اساس تعيين بودجه دستگاههاي اجرايي و تخصيص اعتبارات خواهد بود. مشكل اساسي هزينهيابي فعاليتها در اولين سال اجرا خواهد بود، بديهي است در سالهاي بعد با استفاده از شاخصهاي تعديل، هزينه تمام شده سال مبنا مورد اصلاح قرار خواهد گرفت.

اسلاید 15 :

روش هزينهيابي بر مبناي فعاليت[1] فرهنگ فعلي تعيين بودجه دستگاهها كه "بودجهريزي افزايشي" (Incremental) است دگرگون خواهد ساخت. در روش فعلي بودجه سال يا سالهاي گذشته هر دستگاه اجرايي مبناي اصلي است كه همه ساله براساس شاخصهاي تعديل نامشخص و يا افزايش فعاليتها يا پرسنل جديد و بدون توجه به محصول توليد شده دستگاه، انجام ميگيرد. در واقع قدرت چانهزني دستگاه اجرايي اساس تعيين بودجه را تشكيل ميدهد و در غالب مواقع كه بودجه پيشنهادي دستگاه با سقف تعيين شده هماهنگي و مطابقت ندارد، با كاهش همه جانبه و با درصدي خاص، اجراي تمامي فعاليتهاي دستگاه با مشكل مواجه ميشود. ضمن اينكه نظارت بر اجراي بودجه دستگاه نيز بر پايه اصول علمي ميسر نخواهد بود.

اسلاید 16 :

بودجه بر مبنای فعالیت (ABC): این روش در سال 1988 توسط پژوهشگرانی به نامهای کاپلن و رابین کوپر از دانشکده اقتصاد دانشگاه هاروارد مورد استفاده قرار گرفت.
در این روش بهای تمام شده براساس فعالیت محاسبه خواهد شد و تاکید بر نیاز به دست یابی به درک بهتر از رفتار هزینه دارد. که بر اساس آن می توان عواملی که باعث ایجاد هزینه و هزینه های سربار می شوند معلوم و مشخص نمود. روش حسابداری آن بیشتر مبتنی بر هزینه یابی بر مبنای سفارش کار و به صورت تفصیلی تر هزینه یابی بر مبنای فعالیت است.

اسلاید 17 :

تفاوت بودجه بر مبنای عملیات و ABC

هزینه یابی بر مبنای فعالیت تحولی در محاسبه بهای تمام شده و هزینه یابی می باشد که ظرف سالهای اخیر توجه زیادی را به خود معطوف داشته است. هزینه یابی ABC به عنوان مرحله توسعه یافته ای از تخصیص هزینه های دو مرحله ای محسوب می شود که مبنای سیستمهای حسابداری بهای بهای سنتی قیمت تمام شده جدید می باشد. سیستمهای مرسوم حسابداری تمام شده به واحدهای محصول توجه داشته و هزینه های سرشکن شده بر محصولات را ردیابی می نماید و فرض بر این است که هر واحد محصول منابع تولید (مواد، دستمزد و سربار) را مصرف می کنند. بنابراین مبانی مرسوم ، در تخصیص منابع به محصولات، نسبتهایی از ساعات دستمزد مستقیم، ساعات کار ماشین، میزان مواد مصرف شده در ساخت یک محصول را در نظر می گیرند، در حالی که سیستم ABC بر فعالیتهایی که برای تولید محصولات در کل فرایند ساخت انجام می شود را تا مرحله تولید محصولات بر اساس نیاز هر یک از محصولات به منابع ردیای می کند. لذا مبانی تخصیص یا علل ایجاد هزینه که در ABC مورد استفاده قرار می گیرند در واقع واحد اندازگیری و سنجش فعالیتهای انجام یافته هستند.

اسلاید 18 :

لذا برای دست یابی به اطلاعات بیشتر در خصوص رفتار هزینه روش جدیدی را برای دنبال کردن و ردیابی هزینه ها از مراکز هزینه تا محصولات ابداع شده است. باید توجه داشت که هیچ سیستم هزینه یابی نمی تواند بهای تمام شده را به طور کاملا دقیق و صحیح محاسبه و ارائه نماید. هزینه های سربار شامل هزینه هایی است که ممکن است مبنای مورد استفاده برای جذب آنها به محصولات با ماهیت هزینه همخوانی نداشته باشد. به مثالی در این رابطه اشاره خواهیم نمود. فرض کنید شرکت HB COMPOSITES دو محصول مشابه به نامهای مخزن C 720 که از 550 قطعه و مخزن T-412 که از 220 قطعه تشکیل شده است. هر قطعه قبل از نصب باید از طریق دایره کنترل و کیفیت، بازرسی می شود. بنابراین واضح است که تحویل و دریافت و کنترل 550 قطعه در مقایسه تحویل و بازدید 220 قطعه نیاز به فعالیت بیشتری دارد.
مثلا هزینه های بازرسی و کنترل کیفیت به میزان و تعداد بازرسی و نحوه کنترلها بستگی دارد . حال اگر تخصیص هزینه های چنین فعالیتی بر اساس ساعتهای کار ماشین صورت گیرد، مبنا معقول به نظر نمی رسد در روشهای تخصیص کلی و تخصیص بر حسب دوایرسرشکن کردن هزینه های سربار با سیستم ABC اطلاعات صحیح تری را ارائه می دهد. زیرا مشخص می شود که کدام فعالیت هزینه زا می باشد و هزینه اینگونه فعالیتها چیست. این روش هزینه یابی نیز، مبتنی بر تخصیص در دو مرحله است

اسلاید 19 :

با این تفاوت که در اولین مرحله از تخصیص، هزینه های سربار به مراکز هزینه تخصیص داده می شود و مراکز هزینه به جای اینکه دایره خدماتی یا تولیدی باشند فعالیتهای ایجاد کننده ، هزینه هستند و در مرحله دوم هزینه های هر فعالیت به محصولات تخصیص می یابد.
مفهوم فعالیت در ABC عبارت است از رویدادی که موجب هزینه می شود از قبیل کنترل کیفیت، سفارش خرید، نقل و انتقال موجودیها.
مرکز فعالیت به قسمتی از سازمان اطلاق خواهد شد که کاری در آن صورت گرفته شود.
به عنوان مثال هزینه های تنظیم و راه اندازی ماشین آلات به مرکز فعالیتی که ماشین آلات را تنظیم و راه اندازی می کند تخصیص داده می شود.

اسلاید 20 :

در ABC به جای نرخ تخصیص هزینه های سربار برای هر دایره نرخ جذب هزینه سربار برای هر مرکز فعالیت به طور جداگانه محاسبه می شود. به عبارت دیگر هر فعالیت یک مخزن هزینه است.
تعداد فعالیتهای هر موسسه تابع پیچیدگی فرآیند عملیات آن است لذا کالاها بر حسب پیچیدگی ساخت آنها در هزینه های هر فعالیت سهیم هستند. در صورتی که در روش هزینه یابی بر حسب دایره، حجم تولید نشانگر مشارکت در هزینه های هر دایره می باشد.