پاورپوینت اصول تربیت اسلامی

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

اصول تربیت اسلامی

اسلاید 2 :

از نظر رسول­خدا(ص) دوره تربیت کودک به دو دوره پیش از تولد و پس از تولد تقسیم می­شود دوره پیش از تولد که دربردارنده دوره­های انتخاب همسر و آداب زناشویی و مراقبت­های ایام بارداری می­شود

اسلاید 3 :

رسول­خدا(ص) در این باره می­فرمودند:

«و لا یدخل الجنه من نبت لحمه من السحت النار اولی له؛ داخل بهشت نمی­شود کسی که گوشت و پوستش از مال حرام روییده باشد چنین کسی به آتش دوزخ [شقاوت] شایسته­تر است [تا سعادت]» [مجموعه ورام، قم، مکتبة الفقیه،ج1، ص61] و در حدیثی دیگر آمده که ایشان به عبدالله بن مسعود می­فرمایند: «ای پسر مسعود حرام مخور، حرام نپوش، از [راه] حرام [زن] مگیر و نافرمانی خدا مکن؛ چرا که خداوند به ابلیس می­فرماید: با بانگ خویش هر که را می­توانی از جای برکن[هرچه عِده و عُده داری جمع کن] و با سوارگان و پیادگانت بر آنان[حرام­خواران] بتاز و در اموال و فرزندان آنان شریک شو و به آنان وعده بده و [البته] شیطان جز فریب وعده­شان نمی­دهد.» [مکارم الاخلاق، قم، شریف رضی، 1412، ص453.]

اسلاید 4 :

دوران حمل از سرنوشت­سازترین و حساس­ترین دوران زندگی کودک است؛ در این دوره شالوده­ی سعادت و شقاوت شخص در شکم مادر پی ریخته می­شود، چنانچه در حدیثی از رسول­خدا(ص) آمده که «السعید مَن سعد فی بطن امه و الشقی مَن شقی فی بطن امه؛ فرد خوشبخت در شکم مادرش خوشبخت شده و بدبخت در شکم مادرش بدبخت شده است»
[شیخ صدوق؛ امالی، قم، کتابخانه اسلامیه، 1363ش، ص487 ]

اسلاید 5 :

می­فرمودند: «اگر کسی کودک گریانش را خشنود کند تا آرام گیرد خداوند عزوجل آن قدر از نعمت­های بهشت به او عطا می­کند تا خشنود شود.»
[ ری­شهری، محمد؛ حکمت نامه پیامبر اعظم(ص)، قم، دار الحدیث، چاپ اول، 1386،ج7، ص297.}
و در حدیثی دیگر فرمودند: «کسی که دختر بچه خود را شادمان کند مانند کسی است که بنده­ای از فرزندان اسماعیل ذبیح(ع) را آزاد کرده باشد و آن کس که پسر بچه خود را مسرور سازد و دیده او را روشن کند مانند کسی است که چشمش از خوف خداوند اشک فرو ریزد.»
[- امالی صدوق، پیشین، ص577 و مکارم الاخلاق، پیشین، ص221]
می­فرمود: «اکرموا اولادکم و احسنوا ادبهم یغفرلکم. کودکانتان را تکریم کنید و آنان را خوب تربیت کنید تا خدا شما را ببخشد.»
[مسند ابن­ماجه، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، دار الفکر،ج2، ص1211]

اسلاید 6 :

گفته شده «کان رسول­الله(ص) من أفکه الناس مع الصبی. رسول­خدا(ص) شوخ طبع­ترین و بذله­گوترین مردم با کودکان بودند.»
[بیهقی، ابوبکر؛ دلائل النبوه، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، 1405،ج1، ص331.] ایشان هرگاه بر کودکان می­گذشتند به آنان سلام می­کردند
[دلائل النبوه،پیشین، ص330 ] و این کار را یکی از پنج عملی عنوان می­کردند که تا هنگام مرگ آن را ترک نمی­کنند تا پس از ایشان سنت گردد- شیخ صدوق؛ علل الشرایع، قم، انتشارات مکتبة الداوری،ج1، ص130
رسول­خدا(ص) هرگاه از سفر برمی­گشت، نخست با کودکان خانواده­اش دیدار می­کردند.
[23] صحیح مسلم، بیروت، دار الفکر،ج7، ص132

اسلاید 7 :

1ـ اصل كرامت

اعطاي مقام جانشيني خدا در روي زمين دريافت. انسان كه اين چنين از سوي خالق مورد احترام و تكريم قرار گرفته در جريان تربيت نيز بايد همواره مورد تكريم باشد و از تعيين هر گونه هدف و روشي كه منافي با اين كرامت و شان والاي اعطايي از سوي خداوند باشد اجتناب گردد.

از شرافت و كرامتي كه خداوند ـ رب و مربي اصلي انسان ـ براي مخلوق خويش قائل شده است چنين برمي‏آيد كه اين امر بايد به عنوان يك اصل در جريان تربيت وي براي رسيدن به رشد نهايي و كمال و آخرين مرحله تربيت يعني رسيدن به مقام قرب "ربوبي شدن" مورد توجه و دقت قرار گيرد. خداوند متعال در سوره مباركه اسراء درباره كرامت انسان در جهان خلقت و علائم كرامت وي چنين مي‏فرمايد: . و لقد كرمنا بني آدم و حملنا هم في البر و البحر و رزقناهم من الطيبات و فضلناهم علي كثير ممن خلقنا تفضيلاً. (اسراء / 70) ترجمه: ما فرزندان آدم را بسيار گرامي داشتيم و آنها را به مركب برّ و بحر سوار كرديم (جهان جسم و جان را مسخر ايشان ساختيم) و از هر غذاي لذيذ و پاكيزه آنها را روزي داديم و بر بسياري از مخلوقات خود برتري و فضيلت بزرگ بخشيديم.

اسلاید 8 :

يكي از نشانه‏هاي كرامت و عظمت شأن انسان در تربيت اسلامي اين است كه خداوند از روح خويش در وجود وي دميده و به همين لحاظ وي را شايسته كرد فرشتگان دانسته است در سوره مباركه حجر چنين مي‏خوانيم : . فاذا سويته و نفخت فيه من روحي فقعواله ساجدين.(حجر / 29) ترجمه: چون آن عنصرها را معتدل بيارايم و در آن از روح خويش بدمم همه (از جهت حرمت و عظمت آن روح الهي) بر او سجده كنيد.

از جمله ديگر نشانه‏هاي كرامت و عظمت شأن انسان، رسيدن به مقام جانشيني خداوند در روي زمين است. در سوره مباركه بقره مي‏خوانيم : .. و اذقال ربك للملائكة اني جاعل في الارض خليفه. (بقره/30) ترجمه! به‏ياد آر آنگاه كه پروردگار فرشتگان را فرمود، من در زمين خليفه خواهم گماشت.

اسلاید 9 :

2ـ اختيار و مسئوليت انسان

انسان در ديدگاه اسلامي حامل امانت الهي تلقي شده و مسئوليتي عظيم را بر دوش گرفته است. مسئوليت و امانتي كه بنا به نص قرآن كريم، آسمانها و زمين از پذيرفتن آن ناتوان بوده‏اند وليكن انسان به دليل اينكه امكان و استعداد علم را دارد، آن را پذيرفته است. در قرآن كريم چنين مي‏خوانيم : . انا عرضنا الامانة علي السموات و الارض و الجبال فابين ان يحملنها و اشفقن منها و حملها الانسان انه كان ظلوما جهولاً (احزاب/72)
ترجمه: ما آن امانت را بر آسمانها و كوه‏ها و زمين عرضه كرديم، پس آنها از تحمل آن خودداري كردند و ترسيدند و انسان آن را حمل كرد، چون انسان ستم پيشه و جاهل بود.
درباره اينكه امانت الهي چه بوده، احتمالات فراواني مطرح شده است. مرحوم علامه طباطبايي پس از بررسي يكايك احتمالات، اين امانت را "ولايت الهي" مي‏داند

اسلاید 10 :

ايحسب الانسان ان يترك سدي. (قيامت/14) ترجمه: آيا انسان مي‏پندارد كه او را مهمل از تكليف و ثواب و عقاب گذارند (و غرضي در خلقتش منظور ندارند؟)
.. تالله لتسئلن عما كنتم تفترون. (نحل / 56)
ترجمه: البته آنچه از نيك و بد كرده‏ايد از همه سؤال خواهيد شد.
ثم لتسئلن يومئذ عن النعيم (تكاثر/ 8)
ترجمه: آنگاه از نعمتها (مانند مال و جاه و صحت و جواني و عمر و نعمت بزرگ ولايت علي (ع) و غيره) شما را در آنجا باز مي‏پرسند.
در سوره مباركه صافات مي‏خوانيم كه فرموده است:
وقفوهم انهم مسئولون (صافات / 24)
ترجمه: آنجا نگهشان بداريد كه بايد بازخواست شوند.

اسلاید 11 :

امام علي (ع) "براي قلبها ميلي و انزجاري است، پس بايد از ناحيه ميل وارد شويم". اين که اشاره مي شود لا اکراه في الدين، اگر بخواهد تربيت ديني شود، ذات دين با طبيعت و فطرت انسان عجين شده و حلاوت دارد و انسان به دنبال گمشده خود مي باشد. بنابراين کسي با اکراه و نفرت به دنبال گمشده خود نمي گردد بلکه با اشتياق به دنبالش مي رود. زيرا به اين نياز دارد و باپيدا کردن آن احساس شادماني مي کند. بنابراين اگر چيزي را به کودکان تحميل کنيم يا تربيت را از منظر تحميل افکار و اعمال تلقي کنيم، نشان مي دهد که هم در روش دچار خطا هستيم و هم در مفهوم يا موضوعي که به کودک منتقل مي کنيم.

اسلاید 12 :

به عنوان مثال انضباط ممکن است در بحث تربيت، خشک ترين بحث باشد; اگر از منظر بيروني نگريسته شود، زيرا يک نوع اقدام به اصطلاح تحميلي، خواهد بود; بچه دائم بايد تحت تاثير دستورات بزرگسالان رفتار کند و هنجارهاي بزرگسالان به او تحميل شود. ولي اگر احساس مي کند آنچه که ما مي گوييم جز ذات و فطرت اوست آن جاست که اشتياق و اختيار و شور و وجد ايجاد مي شود و تربيت با ذوق همراه مي شود. اطاعت رنگ مطبوع و مطلوب به خود مي گيرد. بنابراين، فرآيند تربيت، اصلا با تحميل، همخواني ندارد تحميل را به مفهوم تربيتي که با اراده و اختيار و آگاهي و اشتياق همراه هست نمي توان با تلقين يکي دانست. اگر تعريف هاي رايج از تربيت را بپذيريم، بهتر مي توان در مورد مرز ميان تلقين و تحميل از يک سو و تربيت از سوي ديگر سخن به ميان آورد. "فراهم سازي زمينه هايي که متربي با اراده و اختيار خود به شکوفايي استعدادش بپردازد."چه کسي است که از شکوفايي استعداد خويش متنفر باشد و چه کسي است که از اين اقدام احساس تحميل کند؟

اسلاید 13 :

اصل عقل اتامرون الناس بالبر و تنسون انفسكم و انتم تتلون الكتاب افلاتعقلون. (بقره/44)
ترجمه: شما كه كتاب آسماني مي‏خوانيد چگونه مردم را به نيكي فرمان مي‏دهيد و خودتان را از ياد مي‏بريد چرا به عقل در نمي‏آييد.
اگر كسي بخواهد به عنوان مربي به آموزش امري اقدام كند، اصل عقل ايجاب مي‏كند كه خودش عامل بدان باشد.
در سوره مباركه ملك مي‏خوانيم كه دوزخيان در پاسخ فرشتگان مي‏گويند : لوكنا نسمع او نعقل ما كنا في اصحاب السعير (ملك/10) ترجمه: اگر ما در دنيا رسولان را در نصايح و مواعظشان اطاعت كرده بوديم و يا حجت حق آنان را تعقل مي‏كرديم امروز در زمره اهل جهنم نبوديم و همانند ايشان در آتش جاودانه معذب نمي‏شديم.

اگر كفار به مقتضاي عقل خويش عمل كرده بودند و دعوت پيامبران را اجابت مي‏كردند، مي‏توانستند از عاقبت خطرناك خويش نجات يافته و به بهشت و رضوان الهي يعني هدف نهايي تربيت نائل شوند و علت انحراف آنها از هدف، عدم رعايت اصل عقل بوده است و باز علت بي‏اعتنايي به نماز و عبادت خداي تعالي نداشتن عقل يا به‏عبارت ديگر عدم رعايت مقتضيات عقل از سوي كافران قلمداد مي‏شود و مي‏فرمايد: و اذا ناديتم الي الصلوة اتخذوها هزوا ولعبا ذلك بانهم قوم لايعقلون. (مائده/58) ترجمه: اينان وقتي شما اذان مي‏گوييد آن را وسيله تفريح خود گرفته و بازيچه‏اش مي‏پندارند و اين براي اين است كه مردمي بي‏خردند.

اسلاید 14 :

خداوند متعال هدف از ذكر نشانه‏ها و تبيين آيات خلقت را ايجاد تعقل يا به عبارت ديگر استخدام نيروي عقل انسان در راستاي رسيدن به اهداف تربيتي مي‏داند و مي‏فرمايد:
. و كذالك يبين الله لكم آياته لعلكم تعقلون. . (بقره/242) ترجمه: خدا آيات خود را براي شما بدين گونه روشن بيان كند، باشد كه خردمند شويد. . قد بينا لكم الايات لعلكم تعقلون. . (حديد/17) ترجمه: ما آيات وادله قدرت خود را براي شما بيان كرديم تا مگر فكر و عقل به‏كار بنديد. . و كذالك نفصل الايات لقوم يعقلون. . (روم /28) ترجمه: ما اين طور آيات را براي مردمي كه تعقل مي‏كنند توضيح مي‏دهيم.
عقل به مثابه قوه تميز بين خير و شر و خطا و صواب بايد در سرتاسر جريان تربيت به‏عنوان اصلي ضروري و اجتناب‏ناپذير مد نظر قرار گيرد

اسلاید 15 :

4ـ اصل عدل

و قل امنت بما انزل الله من كتاب و امرت لاعدل بينكم (شوري /15) ترجمه: به امت بگو كه من به كتابي كه خدا فرستاد (قرآن) ايمان آورده‏ام و مأمورم كه ميان شما به عدالت حكم كنم.
در تربيت اسلامي يكي از اهداف واسطه‏اي مهم رسيدن به تقوي است، رعايت اصل عدل باعث مي‏شود كه انسان به اين هدف نزديكتر شود و بدين وسيله در مسير رسيدن به هدف نهايي تربيت گامي به جلو بردارد. در سوره مباركه مائده چنين آمده است : اعدلوا هواقرب للتقوي (مائده/8) ترجمه: عدالت پيشه كنيد كه عدالت به تقوي نزديكتر است.

اسلاید 16 :

فلا تتبعوا الهوي ان تعدلو.. (نساء/135) ترجمه: پيروي هوا مكنيد كه ترس آن هست كه از حق عدول كنيد و منحرف شويد.
روشن است كه انحراف از اصل عدل، دستيابي به تقوي و هدف نهايي تربيت را دچار مخاطره مي‏كند. آيه 76 سوره

مباركه نحل :

و ضرب الله مثلاً رجلين احدهما ابكم لا يقدر علي شي‏ء و هو كَلٌّ علي موليه اينما يوجهه لايأت بخير هل يستوي هو و من يأمر بالعدل و هو علي صراط مستقيم.. (نحل/76) ترجمه: خدا مثالي مي‏زند، دو مرد يكي شان لال است كه به هيچ چيز توانايي ندارد و سر بار مولاي خويش است كه هر جا فرستدش سودي نيارد. او با كسي كه به عدالت فرمان دهد و به راه راست رود چگونه برابر تواند بود؟

اسلاید 17 :

5ـ اصل كمال جويي

يا ايها الانسان انك كادح الي ربك كدحا فملاقيه (انشقاق/84) ترجمه: هان اي انسان، تو در راه پروردگارت تلاش مي‏كني و بالاخره او را ديدار خواهي كرد.

ربنا آتنا من لدنك رحمة و هيئي لنا من امرنا رشدا (كهف / 10) ترجمه: از درگاه خدا مسألت كردند كه بار الها تو در حق ما به لطف خاص خويش رحمتي عطا فرما و بر ما وسيله رشد و هدايت كامل مهيا ساز.

مومن آل فرعون در پاسخ به اين ميل خدادادي انسانها مي‏گويد: و قال الذي امن يا قوم اتبعون اهدكم سبيل الرشاد (مومن/38) ترجمه: آنكه ايمان آورده بود گفت: اي قوم مرا پيروي كنيد تا شما را به راه رشد هدايت كنم.

. و اذا سئلك عبادي عني فاني قريب اجيب دعوة الداع اذا دعان فليستجيبوالي و ليؤمنوابي لعلهم يرشدون (بقره/186) ترجمه: چون بندگان من از تو سراغ مرا گيرند بدانند كه من نزديكم و دعوت دعوت كنندگان را اجابت مي‏كنم البته در صورتي كه مرا بخوانند. پس بايد آنان نيز دعوت مرا اجابت نموده و بايد به من ايمان آورند تا شايد رشد يابند.

اسلاید 18 :

6ـ اصل وسع و ظرفیت

.. ولا يكلف الله نفسا الا وسعها. (بقره/286) ترجمه: هيچ كس را تكليف جز به اندازه طاقت نكنند.
8.اصل حکمت جویی
. اصل انسانیت دوستی
2.اصل اعتدال
12.اصل جذب و دفع
1. اصل هماهنگی با فطرت
10.اصل تلازم و تناسب علم و عقل
13. اصل پیوند تربیت با معنویت
3. اصل جامعیت
7. اصل هدایتخواهی
6.اصل توازن امور ثابت و امور متغیر
5. اصل تأکید به تربیت دوره کودکی
4. اصل تأمین نیازهای واقعی