پاورپوینت آشنایی با مفاهیم و اصول داوری

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

جزوه درس: داوري سطح یک 

آشنایی با مفاهیم و اصول داوری

اسلاید 2 :

بسم الله الرحمن الرحیم

اسلاید 3 :

فهرست مطالب

شیوه های جایگزین حل و فصل اختلافات
مفهوم داوري
– داوری در حقوق بین الملل
داوری در حقوق داخلی
- مقایسه داوری با دادرسی، کارشناسی و سازش
محاسن و معایب داوري
- علل رجوع به داوري
- تاریخچه داوري
انواع داوری
- آیین دادرسی داوری در قانون آیین دادرسی مدنی

اسلاید 5 :

کنوانسیونهای داوری :

1- كنوانسيون ناظر به شناسايي و اجراي آراء داوري خارجي مصوب 10 ژوئن 1958 معروف به كنوانسيون نيويورك.

2- كنوانسيون اروپايي در مورد داوري تجاري بين المللي مصوب 21 آوريل 1961

3- كنوانسيون حل و فصل اختلافات مربوط به سرمايه گذاري بين دولتها و اتباع
دول ديگرمورخ مارس 1965 (كنوانسیون واشنگتن)
مقررات داوري آنسيترال (كميسيون سازمان ملل متحد براي حقوق تجارت بين المللي) مورخ 15 دسامبر 1976 معروف به به قواعد داوري آنسیترال
Arbitration rules of the United Nations Commission on international Trade law.

4- قانون نمونه داوری تجاری بین المللی آنسیترال مصوب مجمع عمومی سازمان ملل 1985
Model Law on International Commercial Arbitration

5-قواعد شفافیّت در داوری اختلافات بین سرمایه گذاران و دولتهای میزبان بر مبنای معاهدات حمایت از سرمایه گذاری مصوب 2013 (معروف به قواعد شفافیت )

6- کنوانسیون راجع به شفافیت در داوریهای مبتنی بر معاهده بین دولت و سرمایه گذار مصوب 2014

اسلاید 6 :

قوانین داخلی داوری:

قانون داوری تجاری بین المللی 1376
مواد454 الی 501 قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷9
قواعد و آیین داوری مرکز داوری اتاق بازرگانی ایران 1386

اسلاید 7 :

شیوه­های جایگزین حل و فصل اختلافات

شیوه ها ی جایگزین حل و فصل اختلافات یا. اِی دی. آر(Alternative Dispute Resolution- ADR)

مجموعه ای از مکانیسمها و راه حلهای غیرقضایی و غیر دولتی هستند که طرفین اختلاف به صورت خصوصی، دوستانه، و محرمانه آنها را به عنوان مرجع حل اختلاف خود برمی گزینند تا اختلافات خود را بدون مراجعه به دستگاه قضایی حل و فصل نمایند. این شیوه­ها جایگزین رسیدگی قضایی شده و هدف آن، حل سریع دعاوی به وسیله اشخاص خصوصی است و همگی آنها مبتنی بر تراضی طرفین است. ارجاع اختلاف به شیوه­های مذکور گاه در قالب قرارداد مستقل و گاه به صورت شرط ضمن عقد اصلی انجام می پذیرد

داوری یکی از شیوه­های جایگزین حل و فصل اختلافات است. مذاکره، میانجیگری، سازش، مصالحه، کارشناسی، در کنار داوری از مهمترین این شیوه­ها هستند. در این روشها حل و فصل اختلافات در خارج از دادگاههای دولتی انجام می شود. متاسفانه در نظام حقوقی ما به روشهای جایگزین حل و فصل اختلافات توجه جدی نشده وتوده مردم و جامعه حقوقی از بیشتر این روشها آگاه نیستند.

اسلاید 8 :

اصول و قواعد مشترک شیوه های جایگزین حل و فصل اختلافات

1- شیوه های «اِی.دی.آر» اصولا ارادی و اختیاری است.
2- رسیدگی های «آی.دی.آر» اصولا تک مرحله ای است و جز در موارد خاص آراء صادر شده قطعی می باشد.
3- شخص یا اشخاص ثالث بی طرفی که برای حل اختلاف در «اِی.دی.آر» فعالیت می کنند اصولا منتخب خود طرفین می باشند
4- روند حل اختلاف در «اِی.دی.آر» توأم با مذاکره و گفتگوی طرفین است و حل اختلاف در فضایی دوستانه صورت می گیرد.
5- طرق جایگزین حل اختلاف به طور غیرعلنی و محرمانه برگزار می شود

اسلاید 9 :

مزایای استفاده از شیوه های جایگزین حل و فصل اختلافات

1-معمولا اختلافات در «اِی.دی.آر» سریعتر از دادگاهها حل و فصل می شود.
2-اختلافات با هزینه کمتری حل و فصل می شوند
3-اختلافات به طور خصوصی محرمانه و غیرعلنی رسیدگی شود
4-برخلاف اجرای آرای دادگاهها در کشورهای خارجی که به علت تعارض با حاکمیت داخلی کشور صادر کننده رأی و هم چنین دلایل دیگر با محدودیتها و مشکلاتی روبه رو می باشد آراء صادر شده از طریق «آاِی.دی.آر» ( داوری) با سهولت بیشتری اجرا می شود
5-در « اِی دی.آر» اختلافات به وسیله شخص یا اشخاصی رسیدگی می شود که منتخب طرفین و مورد اعتماد آنها ودر موضوع مورد اختلاف دارای تخصص می باشند
6-حل اختلاف در «ای.دی.آر» مبتنی بر قواعد مورد توافق طرفین می باشد و طرفین این اختیار را دارند که قانون و قواعد مناسب را برای حل اختلاف خود گزینش کنند 
7- اختلافات در محیطی دوستانه و توأم با همکاری طرفین حل و فصل می شود
8-در بعضی از موارد مانند تکمیل یا تجدیدنظر در قرارداد می توان جهت حل اختلاف یا پیشگیری از وقوع اختلاف از یکی از شیوه های غیرقضایی حل اختلاف بهره گرفت در حالی که در این موارد رجوع به دادگاهها میسر نمی باشد
9- تنوع شیوه های جایگزین حل اختلاف به طرفین این امکان را می دهد که روشی مناسب برای حل اختلاف خود انتخاب نمایند

اسلاید 10 :

مفهوم داوری :

مفهوم لغوی داوری:
در لغتنامه دهخدا داوری عمل داور، قضا، قضاوت ، حکمیت یا محاکمه کردن است. داوری یک کلمه فارسی و از ریشه داد می باشد. کلمه داور در اصل دادور بوده به معنی صاحب داد به معنی عادل میباشد.

مفهوم اصطلاحی داوری:
داوری در اصطلاح قضایی به عمل داور گویند. ودر فقه آن را تحکیم و به داور نیز قاضی تحکیم می گویند. بنابر این، داور به کسی گفته می شود که طرفین منازعه، اختلاف خود را به تراضی نزد وی مطرح کرده و متعهد به پذیرش و اجرای نظر وی می باشند.

مفهوم عرفی داوری:
در عرف نیز به شخص قضاوت کننده ای که با رای خود اختلافی را پایان می بخشد، داور و عمل وی را داوری می نامند

اسلاید 11 :

داوری در حقوق بین الملل:

روشهاي حل و فصل اختلافات در حقوق بين الملل:
به دودسته تقسيم مي شود:

1- روشهاي سياسي2-روشهاي حقوقي
روشهاي سياسي براي اختلافات سياسي به كار مي روند كه عبارتند از 1- مذاكره 2-مساعي جميله 3- ميانجي گري 4- کمیسیون تحقيق 5- كميسيون سازش

1-روش مذاكره:قديمي ترين و رایج ترین روش حل و فصل دعاوي است كه ممكن است به نتيجه برسد یا نرسد
مذاکره روشی است که در آن طرفین تلاش می کنند که در خصوص موضوعات مورد اختلاف یا درخصوص اختلافات احتمالی به یک تصمیم مشترک برسند. مذاکره به عنوان یکی از روش های « ای.دی.آر» روشی است که طرفین به جای ارجاع اختلاف به دادگاه به منظور حل و فصل اختلاف با هم مذاکره و گفتگو نمایند.

2-مساعي جميله (آيين پايمردي):یک دولت ثالث یا یک سازمان بین المللی و یا یک مقام صلاحیتدار بین المللی زمينه تفاهم را بين دو كشور در حال اختلاف را فراهم مي كند و پيشنهادات ديگران را به هم منتقل مي كند بدون اينكه خودش مستقيماً دخالت داشته باشد. مثل پايمردي ملكه هلند يا پادشاه بلژيك كه براي خاتمه جنگ جهاني دوم به نتيجه هم نرسيد.

3- ميانجي گري:یک طرف ثالث ( دولت- فرد- سازمان بین المللی- یا گروهی از کشورها) سعي مي كند زمينه هاي تفاهم و توافق بين دو كشور در حل اختلاف را فراهم و خود نيز در جلسات گفتگو و مذاكره مستقيم شركت می كند. مثل الجزاير كه براي حل اختلاف ايران و آمريكا در میانجیگری شركت كرد.

اسلاید 12 :

ادامه روشهاي سياسي

4- کمیسیون تحقيق:
در اين روش بر اساس موافقتنامه يك كميسيون تحقيق تشكيل و وقايعي كه منجر به اختلاف دو كشور شده را به طرفين گزارش مي دهد . اين گزارش مقصر را مشخص مي كند ولي نهايتاً كشورهاي ذينفع پس از اعلام گزارش نظر خود را در مورد آن اعلام و می پذيرند كه يكي از طرفين مقصر بوده است.

 درجنگ ايران و عراق (جنگ سال 1352) دبير كل سازمان ملل يك ديپلمات را در رأس يك كميسيون تحقيق اعلام و طرفين نتيجه اين كميسيون را پذيرفتند.

5- کمیسیون سازش: در اين روش طرفين از طريق معاهده يا موافقتنامه دو جانبه توافق مي كنند تا كميسيون سازشي ترتيب دهند تا به اختلافات فعلي يا آينده آنها رسيدگي كند.
طرفين در اين روش متعهد مي شوند كه نظر كميسيون سازش را كاملاً اجرا كنند.

وظيفه كميسيون سازش بسيار شبيه به كميسيون تحقيق است ولي الزامش بيشتر از كميسيون تحقيق است وديگر ميزان زمان حضور است كه كميسيون تحقيق در زمان طولاني ممكن است حضور داشته باشد و به وظايف عمل كند. اعضاي كميسيون سازش ممكن است تابعيت هاي مختلفي داشته باشند . در كنوانسيون 1982 حقوق درياها استفاده از اين روش توصيه شده است .

روشهاي سياسي ديگر:

روش سياسي ديگر عبارت است از: مراجعه به سازمان ملل و ركن اصلي آن شوراي امنيت سازمان ملل و دولتها مي توانند از این شورا درخواست کنند اختلافات آنها را حل و فصل كند.

اسلاید 13 :

روشهاي حقوقي:

1- مراجعه به ديوان دادگستري بين المللي (ديوان دادگستري بين المللي طبق منشور يكي از اركان سازمان ملل متحد است.) International court of justice (ICJ)

2- مراجعه به داوري بين المللي

تعريف داوري بين المللي
داوري بين المللي : به نظر دکتر ضیایی بیگدلی روشي حقوقي است براي فيصله دادن به اختلافات ميان تابعان بين الملل در مورد موضوعات مورد اختلاف حقوق بين الملل توسط دادرس يادادرسان منتخب خود به نام داور يا داوران اعم از نهادينه يا غير نهادينه بر اساس مقررات حقوق بين الملل واستثنائاً ساير ملاحظات از جمله اصل انصاف، اصل تغيير بنيادين اوضاع واحوال و عرف تجاري

اسلاید 14 :

تاريخ تحول داوري بين المللي:

داوري در طول زمان به سه شكل تجلي پيدا كرده است.

1- داوري واحد
2- كميسيون مختلط داوري
3- دادگاه داوري

داوری شخص واحد - قديمي ترين نوع داوری است. مثال واحد داوري پاپ ، داوري يك حقوقدان يا يك ديپلمات براي حل اختلاف. ه عنوان نمونه ملكه اليزابت اختلاف بين ارژانتين و بلژيك را حل كرده است. بر اساس پیمان سانتیاگو طرفین متعهد شدند تا اختلافات خود را به داوری ببرند.این پیمان در ۲۳ ژوئیه ۱۹۷۱، ملکه الیزابت را به عنوان داور برگزید.

كميسيون مختلط داوري : در كميسيون داوري داورانی با تابعيت هاي مختلف و در قالب يك كميسيون نظر خود را اعلام می کنند

دادگاه داوري:در دادگاه داوری داوري به افرادي كه داراي صلاحيت فني، بي طرف و مستقل هستند سپرده می شود.

قديمي ترين دادگاه داوري براي حل اختلافات دادگاه داوری انگليس و آمريكا در مورد حادثه آلاباما است.
در آن حادثه انگلستان كشتي آمريكا را غرق مي كند و در يك دادگاه داوری با پنج داور دعوا حل شد . در رأي اين دادگاه داوري انگلستان مجبور به پرداخت غرامت شد.

اسلاید 15 :

محاسن داوري بين المللي نسبت به دادگستري بين المللي:

1- هزينه هاي داوري بین المللی پايين است و بجز در صورت توافق طرفين نیاز به ابطال تمبر نیست
2- در داوري بين المللي طرفين در انتخاب داوران و قانون حاکم بر داوري آزادي و توافق دارند. درصورتي كه در دادگستري بین المللی بر اساس حقوق بين الملل قضات از پيش تعيين شده اند .
3- در داوري بين المللي داوران متخصص موضوعات مطروحه در داوري هستند در صورتي كه در ديوان بين المللي قضات ممكن است متخصص موضوع نباشند.
4- سرعت رسيدگي داوري بین المللی بيشتر ازدادگستري بين المللي است.
5- داوري بین المللی كارايي بيشتري نسبت به دادگستري بين المللي دارد زيرا داوران با توافق طرفين انتخاب مي شوند.
6- در داوری بين المللي اصل محرمانه بودن رسيدگي به ويژه در مسائل تجاري بيشتر از دادگستري بين المللي رعايت مي شود.
7- درداوري بین المللی قانون حاکم بر مسائل شکلی و ماهوی بر اساس توافق طرفين تعیین می شود درحالي كه در دادگستري بين المللي ملاك قواعد حقوق بين الملل است.
8- در داوري بين المللي داوران مورد اعتماد طرفين هستند درحالي كه در دادگستري بين المللي ممكن است قضات مورد اعتماد طرفين نباشند.

اسلاید 16 :

روشهای مراجعه به داوري بین المللی:

طرفين اختلاف اراده خود را براي مراجعه به داوري به دو روش روش ابراز می کنند.

1- داوري اختياري ــــتوافق طرفین اختلاف (سازمان های بین المللی و کشورها) پس از وقوع اختلاف و محدود به همان مورد اختلاف
2- داوري اجباري ــــــــ  توافق طرفین اختلاف در توسل به داوری قبل از وقوع اختلاف احتمالی آتی 
 
داوري اختياري:طرفین اختلاف پس از وقوع اختلاف بر اساس يك موافقتنامه خاص مرجعی را برای داوری تعیین می کنند
. اين مرجع مي تواند نهادينه يا غير نهادينه باشد.

موافقتنامه خاص كه بين طرفين امضاء شده تمامي ويژگيهاي يك موافقتنامه بين المللي را دارا مي باشد يعني اگر كشورها به اين معاهده عمل نكنند مسئوليت بين المللي خواهند داشت.

مثال: بيانيه الجزاير در زمينه حل و فصل دعاوي مالي ايران و آمريكا (اين يك موافقتنامه خاص است)
داوري اجباري: تعهدات دولتها و سازمانهاي بين المللي در داوری اجباری به دو صورت بروز پیدا می کند:

1- شرط داوري2- معاهده دائم داوري

شرط داوري دو حالت دارد: الف) عام ب) خاص

اسلاید 17 :

ادامه روشهای مراجعه به داوري بین المللی:

شرط داوري خاص: وضعيتي است كه در يك معاهده اصلی شرط داوري درج و فقط در موارد خاصي از جمله تفسير و اجراي معاهده اجازه مراجعه به داوري داده مي شود بيشتر معاهدات بازرگاني ومعاهداتي كه قرار دادي در آن مندرج است داراي چنين شرط داوري هستند.

به عبارت دیگر، معاهده براي موضوع ديگري نوشته شده مثلاً براي انرژي اتمي يا حفظ محيط زيست يا تجارت بين الملل و شرط داوري در اين معاهده يك جنبه فرعي دارد و مي گويد اگر اختلاف به وجود آمد به داوري مراجعه شود.

مثال : معاهده حمل و نقل هوايي بين دولت ايران و دولت قطر داراي چنين شرطي مي باشد.

 در بسياري از معاهدات قانون ساز اين شرط درج شده است معاهدات قانون ساز معاهداتی هستند که جنبه بين المللي آن بيشتر است وعدم عدم اجراي آنها مسئوليت بين المللي براي دولتها ايجاد مي كند و دولتها مکلفند براي اجراي آنها قوانين داخلي را متناسب با اين معاهدات تغيير بدهند و يا اصلاح كنند مثل معاهدات مربوط به مبارزه با قاچاق مواد مخدر و قاچاق انسان و معاهدات مربوط به پول شويي

شرط داوري عام: وضعيتي است كه هر نوع اختلافاتي كه در آينده نسبت به معاهده اصلي بوجود بيايد را مي توان به داوري ارجاع كرد

مثال- آلمان پس از جنگ جهاني دوم بين قدرتهای بزرگ تقسيم شد و بنا نبود اشغال دائمي باشد لذا آلمان به دو قسمت غربي وشرقي تقسيم شد معاهده اي كه بنا بود به وضعيت اشغال خاتمه دهد داراي شرط داوري بود. و اشاره شده بود كه هر گونه اختلافي در مورد اين معاهده مي تواند به داوري ارجاع شود.

اسلاید 18 :

دیوان دائمی داوري:

در كنفرانس صلح لاهه 1899 مطرح شده بود كه يك ديوان دائمي داوري برای رسیدگی به دعاوي كشورها با یکديگر بايد تأسيس شود . این ديوان داوري از 1907 وجود خارجي داشت لیکن این دیوان عملا بر اساس پيمان عمومي داوري مصوب 1928 تاسیس و توسط مجمع عمومي جامعه ملل به تصويب رسيد. در 1949 سازمان ملل متحد نيز پيمان داوري را تأييد و در1950 مجدد اين پيمان اجرا شد .

این دیوان بيش از 160 عضو دارد که براي هر كشور حق انتخاب 4 داور براي مدت 6 سال پيش بيني شده به اين چهار داور گروه ملي آن کشورمي گويند .

نكته جالب اين است كه بعضي از قضات ديوان بين الملل دادگستري از همين داوراني كه در ديوان دائمي داوري شركت مي كنند انتخاب مي شوند.

در ديوان دائمي داوري يك فهرستي از داوران وجود دارد ولي خود داوران ممكن است در كشورهاي خودشان باشند زماني اين داوران داوري مي كنند كه طی در خواستي براي داوري دعوت شده باشند. لذاهميشه اين تعداد گروه ملي در لاهه وجود ندارد و فقط يك دفتر ديوان دائمي داوري وجود دارد كه اين دفتردرخواست ها را مي گيرد وبر اساس نياز داوران انتخاب مي شوند.

اسلاید 19 :

دیوان داوری ایکسید: ICSID

بر اساس عهد نامة 1965 در زمينه حلّ وفصل اختلافات سرمایه گذاری بین دولتها و اتباع دولتهای دیگرمركزي تحت عنوان مركز بين المللي حل و فصل اختلافات مربوط به سرمايه گذاري (ایکسید) ايجاد شده است.

مرکز داوری «ایکسید» به عنوان مرجع حل اختلاف سرمایه گذاری های بین المللی از سوی بسیاری از کشورهای دنیا مورد پذیرش قرار گرفته ولی ایران هنوز عضو آن نیست.

اسلاید 20 :

ديوان داوري ايران و آمريكا

ديوان داوري ايران و آمريكا بر اساس يك معاهده با نام " بيانیه الجزاير" در 1981 برابر با 1359 در شهر لاهه در کشور هلندایجاد شده است.

اين ديوان 9 داور دارد. 3 داور منتخب ایران 3 داور منتخب آمريكا و 3 داور مرضي الطرفين. رياست كل ديوان با يكي از داوران مرضي الطرفين به انتخاب داوران منتخب آن است. اين 9 داور 3 شعبه ايجاد كرده اند كه در هر شعبه يك داور ايراني و يك داور آمريكايي و يك داور مرضي الطرفين به اختلافات رسيدگي مي كنند.

اگر موضوع اختلاف تفسير بياينه الجزاير يا خود بيانيه مورد اختلاف واقع شود هيأت عمومي ديوان تشكيل مي می شود يعني سه شعبه با هم ادغام مي شدند و 9 نفري نظر خود را اعمال مي کنند.

آخرين دعواي مطروحه در این دیوان دعوی خسارت جايگزيني اموال نظامي خریداری شده توسط ایران و خسارت جانبي آن است.

احراز صلاحیت داور یا مرجع داوری:

اولين اقدامي كه قاضي و داور بايد انجام بدهد احراز صلاحيت است داور بايد ابتدا بداند صالح به رسيدگي هست بعد وارد ماهيت شود اين كه صلاحيت داور را چه كسي تعيين مي كند ؟ در حقوق بين الملل يك اصل است به نام اصل "صلاحيت بر صلاحيت" يا "اصل صلاحيت در تعيين صلاحيت".

يعني ركن داوري صلاحيتش را خودش تعيين مي كند. مرجع ديگري صلاحيت را براي او احراز نمي كند اگرمرجع داوري تشخيص داد كه صالح است رسيدگي خود را شروع مي كند.

حالا ممكن است پرسيده شود كه مرجع داوري از كجا تشخيص مي دهد كه صالح است يا نه؟

اين مرجع داوري بر اساس اسناد تأسيس خودش اين صلاحيت را تشخيص مي دهد اين سند تأسيس ممكن است شرط داوري یا موافقتنامه رجوع به داوري يا معاهده دائمي داوري باشد.
مثلاً ديوان داوري ايران و آمريكا از بيانيه الجزاير صلاحيت خود را تشخیص می دهد