بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
گامهای روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم
اسلاید 4 :
كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِّيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ ﴿۲۹﴾ سوره مبارک (ص)
[اين] كتابى مبارك است كه آن را به سوى تو نازل كردهايم تا در [باره] آيات آن بينديشند و خردمندان پند گيرند (۲۹)
اسلاید 5 :
امام خمینی (ره): یكی دیگر از حجابهایی كه مانع از استفاده از این صحیفه نورانیه است، اعتقاد به آن است كه جز آن كه مفسرین نوشته یا فهمیدهاند، كسی را حق استفاده از قرآن شریف نیست. و تفكر و تدبر را به تفسیر به رای كه ممنوع است، اشتباه نمودند و به واسطه این رأی فاسد و عقیدة باطله، قرآن شریف را از جمیع فنون استفاده، عاری و قرآن را به كلی مهجور نمودهاند در صورتی كه استفادات اخلاقی و ایمانی و عرفانی به هیچ وجه مربوط به تفسیر نیست تا تفسیر به رأی باشد.( آداب الصلوة)
اسلاید 6 :
دو راهى استفاده از علم براى درك حقائق قرآن و جمود به ظواهر آن
از يكسو ناگزير بود دنبال علم تفسير برود، و حقايق قرآن را با ذهنى ساده ، نه با عينك معلومات شخصى ، مو شكافى كند، و از سوى ديگر در فهم معانى آيات ، به فهم عادى و مصداق مانوس در ذهن خود قناعت ننموده ، و در مثل كلمه (چراغ ) را حمل بر پيه سوز نكند، چون اگر از روز اول مى خواست بفهم عادى خود قناعت كند، دنبال علم نمى رفت ، و اگر دو دستى دامن علم را چسبيد، براى اين بود كه فهميد فكرش بدون بحث علمى مصون از خطا نيست ، علاوه بر اينكه فكر عادى به تنهائى مجهولات را براى انسان كشف نمي كند.
اسلاید 7 :
بر سر اين دو راهى ، كمتر كسى مى تواند راه ميانه را برود، نه آنقدر علم را در درك حقايق قرآن دخالت دهد، كه سرانجام سر از علم ايقوف و زبر و بينه در آورد، و نه آنقدر بفكر ساده خود جمود دهد، كه تا روز قيامت چراغ را بر پيه سوز، و سلاح را بر گرز و كمند، حمل كند.
بلكه در عين اينكه به ذيل ابحاث علمى متمسك مى شود، نتائج حاصله را بر قرآن تحميل نكند، چون فهميدن حقايق قرآن ، و تشخيص مقاصد آن ، از راه ابحاث علمى دو جور است ،
اسلاید 8 :
يكى اينكه ما در مسئله اى كه قرآن متعرض آنست ، بحثى علمى ، و يا فلسفى را آغاز كنيم ، و همچنان دنبال كنيم ، تا حق مطلب برايمان روشن و ثابت شود، آنوقت بگوئيم : آيه هم همين را ميگويد، اين روش هر چند كه مورد پسند بحثهاى علمى و نظرى است ، و لكن قرآن آن را نمى پسندد.
دوم اينكه براى فهم آن مسئله ، و تشخيص مقصود آن آيه ، از نظائر آن آيه كمك گرفته ، منظور از آيه مورد نظر را بدست آوريم ، (آنگاه اگر بگوئيم علم هم همين را مى گويد عيبى ندارد)، و اين روشى است كه ميتوان آنرا تفسير خواند، خود قرآن آن را مى پسندد، چون قرآن خود را تبيان كل شى ء ميداند، آنوقت چگونه ممكن است كه بيان خودش نباشد، قرآن خود را هدايت مردم و بيناتى از هدى ، و جدا سازنده حق از باطل معرفى نموده ، مى فرمايد: (هدى للناس ، و بينات من الهدى ، و الفرقان )، آنوقت چطور ممكن است هدايت ، و بينه ، و فرقان ، و نور مردم در تمامى حوائج زندگيشان باشد، ولى در ضرورى ترين حاجتشان كه فهم خود قرآن است ، نه هدايت باشد، و نه تبيان ، و نه فرمان ، و نه نور؟.
اسلاید 9 :
قرآن بتمامى افرادى كه در راه خدا مجاهدت مى كنند مژده داده ، كه ايشان را به راه هاى خود هدايت مى كند، و فرموده : (و الذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا)، آنوقت در مهم ترين جهادشان كه همانا فهم كلام پروردگارشان است ، ايشان را هدايت نكند؟ (و به فرضيات علمى احاله كند)، و چه جهادى اعظم از مجاهدت در فهم كتاب خدا، و چه سبيلى بهتر از سبيل قرآن بشر را بسوى او هدايت ميكند؟! و آياتى كه قرآنرا چنين معرفى مى كند بسيار است ، كه انشاءالله در بحث محكم و متشابه ، در اوائل سوره آل عمران به همه آنها اشاره نموده ، در اطرافش بحث مفصل مى كنيم .
علامه طباطبایی (ره) در مقدمه تفسیر المیزان
اسلاید 11 :
مراحل تحقیق موضوعی در قرآن
مرحله مقدماتی
مرحله مفهوم یابی
مرحله گسترش یا فشرده کردن تحقیق موضوعی
مرحله تدوین و تالیف
اسلاید 13 :
مرحله مقدماتی
انتخاب عنوان تحقیق موضوعی و کلید واژه های آن
آماده سازی اوراق اولیه ی تحقیق موضوعی
نگارش صفحه عنوان و ثبت گزارش آغاز تحقیق
تدارک فهرست آیات اصلی
تدارک فهرست سیاق ها
ثبت آمار و ارقام مربوط به کاربرد واژه های موضوعی مورد نظر در قرآن کریم.
اسلاید 14 :
1. انتخاب عنوان تحقیق موضوعی و کلید واژه های آن
انتخاب عنوان نخستین و مهم ترین مرحله در هر تحقیقی است.
برای انتخاب عنوان نیاز داریم بدانیم که در پی چه موضوعی هستیم و نقطه نظر قرآن را در باره ی چه چیزی می خواهیم بدانیم.
مثال اگر موضوع ((ساختمان )) را از دیدگاه قرآن بخواهیم تحقیق کنیم ابتدا باید منظورمان را از این موضوع مشخص کنیم. اگر از جنبه شهرسازی بخواهیم به این موضوع نگاه کنیم کلید واژه ی تحقیق ما ((بلد )) یا ((قریه)) می باشد و اگر بخواهیم از بعد علوم اجتماعی به آن نگاه کنیم کلید واژه ما، کلمه ((مدینه )) خواهد بود.
اسلاید 15 :
بنابراین محقق باید در باره موضوع تحقیق، زمینه و سابقه قبلی و پیشینه مطالعاتی داشته باشد.
این موضوع (آشنایی محقق با موضوع تحقیق )در قرآن هم مطرح است چرا که قرآن کریم با تعبیرات مختلف تاکید می کند که من با شخص عالم بحث دارم نه شخص جاهل و خالی الذهن: ((ان فی ذلک لایات للعالمین (روم – 22)- و ما یعقلها الالعالمون (عنکبوت – 43) – کتاب فصلت آیاته قرآنا عربیا لقوم یعلمون (فصلت -3)).
برخی موضوعات هستند که به راحتی می توان به کلید واژه های آن دست یافت (مثل طلا – ذهب).
دستیابی به عنوان و کلیدواژه های بعضی موضوعات مستلزم اطلاعات خاصی است (ضبط صوت و.).
اسلاید 16 :
انواع عناوین برای تحقیق موضوعی
عناوینی که مستقیما از قرآن دریافت می کنیم: شرح صدر در قرآن، ابرار در قرآن و..(در این موارد کلید واژه های تحقیق خود آن عناوین هستند).
عناوینی که از بیرون به قرآن عرضه می کنیم: در این موارد باید کلمات اصلی عنوان به عربی ترجمه شود البته نه ترجمه تحت اللفظی بلکه باید مراد و منظور را برگردانیم مانند «خودی و غیر خودی» که دنبال کلمه «نفس» نباید بگردیم بلکه باید دنبال«مِن» و ترکیبات آن باشیم مانند «فانه منی» ، «فلیس منی»، «لست منهم فی شی و.»
اسلاید 17 :
عرضه کلمات عنوان با استفاده از معجم المفهرس به قرآن
کلمات تشکیل دهنده عنوان موضوعمان را – چه کلماتی که ازابتدا عربی بودند و چه آنهایی که به زبان عربی برگردانیده ایم- با استفاده از کتاب معجم المفهرس به قرآن عرضه می کنیم.
عناوینی که یک یا چند کلمه از آنها در قرآن نیز – عینا و یا به صورت کلمات هم خانواده – به کار رفته است: راه ورود ما به قرآن در این قبیل موضوعات، خود این کلمات اند.
عناوینی که هیچ یک از کلمات آنها در قرآن کریم به کار نرفته است در این موارد کلماتی را که از نظر معنا و مفهوم به آنها نزدیک اند و در قرآن به کار رفته اند را بررسی می کنیم. مثلا برای بررسی «جایگاه تشویق و تنبیه در قرآن» کلید واژه های «انذار و تبشیر» را مورد توجه قرار می دهیم.
اگر باز موفق نشدیم باید موضوعمان را به چند موضوع کوچکتر تقسیم کنیم و هر یک را یک به یک به قرآن عرضه کنیم.
اسلاید 18 :
راههای دیگر دست یابی به آیات اصلی
اگر از طرقی که ذکر شد نتوانستیم به کلید واژه ها و آیات مربوطه دست یابیم، از هر راهی که ممکن است می توانیم آیات اصلی تحقیقمان را استخراج و بررسی کنیم. در این گونه موارد می توانیم به آثار علما و مفسرین مراجعه کنیم و ببینیم که ایشان در ارتباط با این موضوعات، معمولا به کدام آیات، استناد و استشهاد کرده اند و ذیل کدام آیات پیرامون آنها سخن گفته اند. فهرست کامل لن ایات می تواند به عنوان فهرست آیات اصلی تحقیق ما مورد استفاده قرار گیرد. مثال آزادی در قرآن یا مهدویت در قران و.
اسلاید 19 :
2. آماده سازی اوراق اولیه تحقیق موضوعی
یک دسته کاغذ یکنواخت را برای نوشتن تحقیقمان انتخاب می کنیم.
اوراق تحقیق باید به صورت یکرو نوشته شوند.
اسلاید 20 :
3. نگارش صفحه عنوان و ثبت گزارش آغاز تحقیق
در صفحه اول عنوان دقیق موضوع تحقیقمان را می نویسیم، آنگاه، کوششی را که احیانا در جهت پیدا کردن کلمه یا کلمات قرانی موبوط به موضوع انجام داده ایم، گزارش می کنیم.
