بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
خاك شناسي
اسلاید 2 :
فصل 1- مقدمه و كليات
1- خاك چيست؟
تعريف خاك از ديدگاههاي مختلف متفاوت است.
1- 1- موسسات خاك شناسي آمريكا، خاك را به صورت زير تعريف مي كنند:
" خاك توده اي طبيعي است كه از مواد معدني وآلي تشكيل شده وقسمت اعظم سطح زمين را مي پوشاند ومي تواند ريشه گياهان را در خود نگه دارد".
1-2- از ديدگاه زمين شناسان، خاك به صورت زير تعريف مي شود:
"خاك قسمت جامد ونرم (ذرات ناپيوسته) از بخش فوقاني پوسته زمين است كه در اثر تخريب وتجزيه مواد معدني وآلي و تشكيل تركيبات جديد (كاني هاي رسي وگيا خاك) به وجود آمده است. اين قشر هوازده وناپيوسته قادر است حيات جانوري وگياهي را در خود داشته باشد".
اسلاید 3 :
2- خاك و گياه
2-1 - در خاك، عناصر شيميايي كه به عنوان مواد غذايي در رشد گياهان مصرف مي شوند، به مقدار متفاوت يافت مي شوند.
2-1-1-عناصر اصلي وپرمصرف در گياهان شامل كربن، اكسيژن، هيدروژن، نيتروژن، فسفر، گوگرد، پتاسيم، كلسيم ومنيزيم هستند.
2-1-2-عناصر كم مصرف مانند آلومينيوم، كادميوم، كوبالت، فسفر، روي و غيره نيز در رشد گياهان اهميت بسيار زياد دارند و مقدار جزئي آنها در خاك براي رشد گياهان لازم است. از طرف ديگر تمركز بعضي از عناصر در خاك موجب مسموميت گياه مي شود.
اسلاید 4 :
2-2- عناصر غذايي براي رشد گياهان از منابع متفاوت تامين مي شود وحتي ممكن است براي يك عنصر چند منبع متفاوت وجود داشته باشد.
براي مثال: اكسيژن وكربن مورد لزوم گياه از گاز كربنيك هوا وهيدروژن از آب گرفته مي شود.
نيتروژن كه يك عنصر اصلي و مهم در رشد گياهان است از منشا مواد آلي (گياخاك) ويا كاني هاي موجود در خاك فراهم مي گردد.
اسلاید 5 :
فصل 2- تشكيل وطبقه بندي خاك
2-1 تشكيل خاك
2-1-1- خاك حاصل هوازدگي مواد معدني واختلاط آنها با مواد آلي تجزيه شده است.
تشكيل خاك (خاك زايي) طي فر آيند هاي زير صورت مي گيرد:
1- هوازدگي سنگ بستر و كوچك شدن ابعاد ذرات سنكها.
2-تشكيل كانيهاي جديد.
3- پوسيدگي وتجزيه و افزايش تحولات مواد آلي.
4- تشكيل تركيبات معدني – آلي با در كنار هم قرار گرفتن مواد معدني وآلي.
اسلاید 6 :
2-2- نيمرخ وافق هاي خاك
2-2-1- برش عمودي كه در آن عمق - مقطع قائم وافقي از افق هاي خاك نشان داده مي شود، نيمرخ (پروفيل) خوانده مي شود.
نيمرخ خاك از سطح خاك شروع مي شود وبه قسمت غيرخاكي (سنگ مادر) درعمق خاتمه مي يابد.
نيمرخ، نمايانگر لايه هاي مختلف خاك است كه هر لايه ويژگي معيني دارد و به أن افق خاك اطلاق مي شود.
اسلاید 7 :
2-2 -2- افق هاي خاك
تفاوت هاي عمده اي كه در افق هاي خاك ممكن است ديده شوند، عبارتند از:
1_ مقدار ماده آلي، كه معمولا در افق هاي سطحي خاك متمركز است.
2_ شستشوي مواد ونمك هاي محلول كه در خاك هاي نواحي مرطوب اين حركت از بخش سطحي خاك به طرف عمق صورت مي گيرد.
3_ ذرات معدني ريز (كانيهاي رسي) ومواد آلي كه از افقهاي فوقاني خاك شسته شده ودر افقهاي تحتاني تجمع مي نمايد.
اسلاید 8 :
2-2 – 3- افق هاي مختلف، در نيمرخ خاك تكامل يافته:
1- افق O
اين افق سحطي ترين لايه خاك است كه محل تجمع مواد آلي است. لاشبرگها و مواد آلي ديگر تجزيه نشده يا كمي تجزيه شده، در اين افق تمركز دارند. اين افق در خاكهاي نواحي جنگلي با رطوبت فراوان ديده مي شود (شكل2-2).
اسلاید 9 :
2-2 – 3- افق هاي مختلف، در نيمرخ خاك تكامل يافته:
2- افق A
افق A معمولا دومين افق خاك است، ولي در خاكهائيكه افق O وجود ندارد، اين افق فوقاني ترين بخش خاك است.
بعلت تجزيه مواد آلي واختلاط آن با مواد معدني وتشكيل گياخاك، اين افق به رنگ تيره است.
حداكثر فعاليت ميكرو ارگانيسم ها در اين افق متمركز است.
ضخامت وگستردگي افق A تابعي از ميزان تجمع مواد آلي و رطوبت محيط است ودر نواحي گرم وخشك ضخامت ناچيز دارد. بطور كلي در افق A ، مخلوط شدن مواد معدني وآلي صورت مي گيرد.
اسلاید 10 :
2-2 – 3- افق هاي مختلف، در نيمرخ خاك تكامل يافته:
2- افق A (ادامه)
شستشوي مواد معدني و آلي از افق A باعث جدا شدن مقدار زيادي از مواد آلي و معدني و انتقال آنها به افق زيرين مي شود. در اين شستشو مواد معدني محلول، بعضي از كانيهاي رسي، آهن وحتي آلومينيوم، به افق زيرين منتقل مي شوند. به همين لحاظ، افق A را " افق شستشو" نيز مي نامند.
در اثر انتقال ذرات كلوئيدي مانند كانيهاي رسي و مواد آلي از افق A ، كوارتز و ساير كانيهاي مقاوم (ذرات معدني در حد اندازه سيلت و شن) در قسمت فوقاني نيمرخ خاك تجمع نسبي پيدا مي كنند.
اسلاید 11 :
2-2 – 3- افق هاي مختلف، در نيمرخ خاك تكامل يافته:
3- افق B
موادي كه از افق A شسته مي شوند، در افق هاي تحتاني و معمولا در افق B تجمع مي نمايند. از اين نظر افق B را "افق انباشتگي" نيز مي نامند.
در اين افق، فعل وانفعالهاي شيميايي بر فعاليت هاي و واكنش هاي بيولوژيكي غلبه دارد.
مهمترين پديده خاك زايي يعني ايجاد كمپلكس هاي مواد معدني وآلي وتشكيل گياخاك (هوموس) در افق B متمركز است.
اسلاید 12 :
2-2 – 3- افق هاي مختلف، در نيمرخ خاك تكامل يافته:
3- افق B(ادامه)
افق B، معمولا محل تجمع رس ها، مواد آلي تجزيه شده وآهن است. اين مواد ممكن است به صورت مجزا ويا تركيب هاي چندگانه وجود داشته باشند.
اكسيدهاي مضاعف آهن وآلومينيوم نيز ممكن است به صورت موضعي در اين افق تجمع يابند.
ذرات سيلتي وشني نيز ممكن است در اين افق به حد فراوان ديده شوند.
افق B ممكن است در خاكهاي مناطق خشك و خاكهاي تكامل نيافته وجود نداشته باشد.
اسلاید 13 :
2-2 – 3- افق هاي مختلف، در نيمرخ خاك تكامل يافته:
4- افق C
اين افق لايه تحتاني خاك است كه شباهت زيادي به سنگ مادر دارد و مواد تجزيه نشده وخرده سنگها در آن فراوان هستند.
در حقيقت اين افق از موادي تشكيل شده است كه تركيب حد واسطي بين خاك وسنگ مادر است.
اين افق از تجزيه فيزيكي سنگ مادر حاصل شده و تجزيه شيميايي در أن توسعه نيافته است.
اسلاید 14 :
2-2 – 3- افق هاي مختلف، در نيمرخ خاك تكامل يافته:
5- افق R
افق R، عميق ترين بخش نيمرخ خاك را تشكيل مي دهد ولايه سنگي يا ذرات رسوبي ومواد سنگهاي اوليه اي است كه كمي هوازده شده يا هوازده نشده است.
در اين قسمت معمولا ريشه گياهان نمي توانند نفوذ كنند.
اسلاید 15 :
2-2 – 3- افق هاي خاك (ادامه):
افق هاي مختلف خاك هميشه بصورت مشخص وكاملا تفكيك شده نيستند.
قسمت هايي از نيمرخ خاك كه در يك زمان داراي مشخصات مربوط به دو نوع افق هاي اصلي هستند را به صورت دو حرفي (مانند AB ويا AC (نمايش مي دهند. به عبارت ديگر، اين نوع افقها داراي خصوصيات اصلي يك افق و خصوصيات فرعي افق ديگر هستند.
اولين حرف آنها (مثلاْ A در A B ) نمايانگر افق غالب است كه مشخصات آن قسمت اصل نيمرخ بيشتر به آن شبيه است و اين نيمرخ خصوصيات كمتري از افق B دارد
اسلاید 16 :
2-2 – 3- افق هاي خاك (ادامه):
در صورتيكه شرايط تشكيل خاك فراهم باشد و مدت زمان كافي از تشكيل خاك گذشته باشد، افق هاي خاك كاملاْ مجزا و به صورت مشخص در مي آيند.
چنين خاكي كه در آن افق هاي مواد آلي (افق O ) و افق تجمع مواد معدني - رسوبي ( افق A ) وافق آبشويي (افق B ) قابل شناسايي هستند، يك خاك تكامل يافته است.
اسلاید 17 :
2-2 – 3- افق هاي خاك (ادامه):
"سنگ مادر"
سنگ مادر يا سنگ بستر به سنگها ورسوبات اوليه اي گفته مي شود كه از هوازدگي آنها خاك تشكيل مي گردد.
اسلاید 18 :
2-2 – 3- افق هاي خاك (ادامه):
خاكهاي درجا :
خاكهايي كه در اثر هوازدگي سنگ مادري تشكيل مي شوند و بعد از تشكيل نيز در مجاورت (در زير) آنها باقي مانده ونقل وانتقالي در خاك تشكيل شده صورت نگرفته است به خاكهاي درجا (باقيمانده) معروفند.
اسلاید 19 :
2-2 – 3- افق هاي خاك (ادامه):
خاكهاي نابرجا :
در صورتيكه خاكهاي تشكيل شده، از سنگ مادر خود فاصله گرفته ودر اثر عوامل حمل ونقل (مانند باد، آبهاي جاري ، يخچال وغيره) از محل تشكيل به جاي ديگري انتقال داده شوند خاكهاي نابرجا (جابجا شده) را به وجود مي آورند.
اسلاید 20 :
2-2 – 3- افق هاي خاك (ادامه):
چگونه مي توان خاكهاي برجا را از خاكهاي نابرجا تشخيص داد؟
به طور كلي خاكهاي برجا را از روي سه ويژگي زير مي توان از انواع خاكهاي نابرجا تشخيص داد:
در خاكهاي برجا:
1_ شدت هوازدگي شيميايي وخاك سازي از سطح به عمق (سنگ بستر) كاسته مي شود و روند هوازدگي وتغييرات شيميايي افق هاي خاك با سنگ بستر همخواني دارد.
2_ حاوي كانيهاي بيگانه با محل نيستند.
3_ داراي قطعات گوشه داري از سنگ بستر هستند ويا بطور كلي ذرات درشت و گردشدگي حاصل از حمل ونقل را نشان نمي دهند.
