پاورپوینت نظری اجمالی برگزیده ای از تئوریهای رشدوتوسعه اقتصادی

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

برنامه ریزی و توسعه اقتصادی
فصل چهارم
نظری اجمالی برگزیده ای از تئوریهای رشدوتوسعه اقتصادی

نظریات رشد کلاسیک ها
نظریه رشداقتصادی آدام اسمیت
رشداقتصادی از دیدگاه ریکاردو
تئوریهای مرحله ای رشد و توسعه
نظریه مرحله ای مارکس
تئوری مرحله ای روستو
تئوری دور تسلسل توسعه نیافتگی

اسلاید 2 :

فصل چهارم نظری اجمالی برگزیده ای ازتئوریهای رشدوتوسعه اقتصادی

دراین فصل نگاهی اجمالی خواهیم داشت برنظریات متفکرین اقتصاد از زمان آدام اسمیت به عنوان پایه گذارعلم اقتصاد جدید، تا به امروز.

با درنظرگرفتن ترتیب زمانی، شروع بحث با نظریه آدام اسمیت در مورد رشد اقتصادی خواهدبود. سپس نظریه ریکاردو، به عنوان دومین سرشناس مکتب اقتصادکلاسیک، مطرح خواهدشد.

نظریه مارکس ، به عنوان نقادمکتب کلاسیک، ویکی ازارائه کنندگان تئوریهای مرحله ای بحث بعدی خواهدبود. به دلیل تشابهاتی که درتئوریهای مرحله ای وجوددارد، نظریه روستو به دنبال تئوری مارکس مطرح می شود.

سپس به بررسی تئوری دور تسلسل توسعه نیافتگی می پردازیم.

اسلاید 3 :

نظریه رشد کلاسیک ها

بطورکلی اقتصاددانان مکتب کلاسیک رابه دو گروه تقسیم می کنند: دسته اول اقتصاددانان خوشبین، مانند آدام اسمیت، بنیانگذاراین مکتب است و دسته دوم اقتصاددانان بدبین این مکتب، نظیرریکاردو و مالتوس می باشند.

الف) نظریه رشداقتصادی آدام اسمیت
آدام اسمیت نسبت به آینده اقتصادسرمایه داری و رشدمداوم آن خوشبین بود.اومعتقدبود:
با دادن آزادی اقتصادی به افرادجامعه، منافع عمومی جامعه، ازطریق دست نامرئی، تأمین می شود.
بنظروی مکانیزم طبیعی بابهره گیری از ابزارعرضه وتقاضا، امکان کاهش در تولید ملی و بیکاری برای مدت طولانی را ازبین می برد.
آدام اسمیت برای پس اندازملی اهمیت فراوانی قائل بودوآن راعامل مهمی در رشداقتصادی جوامع به حساب می آورد.
هسته اصلی در الگوی رشد وی عامل تقسیم کار است.

اسلاید 4 :

به نظر وی تقسیم کاراز سه طریق باعث افزایش تولید درسطح ملی میشود که عبارتنداز:
1-ازطریق صرفه جوئی دروقت نیروی کار(تمرکزروی بخش محدودی ازفرایند تولید.
2-ازطریق افزایش مهارت و تخصص نیروی کار
3-ازطریق ابداع وسائل وروشهای جدیدکار(یعنی افزایش سطح تکنولوژی)
وی معتقدبود، گسترش بازارتولید، امکان تقسیم کاربیشتر را بوجودمی آورد

و زمینه افزایش رشد رامهیا می سازد.
الگوی رشدآدام اسمیت به شرح زیرقابل تبیین است:
باتوجه به نظریۀِ ارزش آدام اسمیت، کارنوعی سرمایه گذاری است و سرمایه گذاری خارج ازکاروجودعینی ندارد. به همین لحاظ، ازنظروی کارتولیدی نقش سرمایه گذاری ناخالص راایفامی کند. دراین الگو، رشدتولید به مفهوم تبدیل محصول سال قبل(انباشت اولیه سرمایه) به مقداربیشتری محصول درسال جاری است.بافرض اقتصاد تک محصولی، وی یکسال زراعی رادرنظرمیگیرد.

اسلاید 7 :

ب) رشداقتصادی از دیدگاه ریکاردو

ریکاردو معتقدبودکه به علت محدودیت زمین، رشداقتصادی در آینده بامانع مواجه خواهدشد. به همین جهت ازریکاردو به عنوان اقتصاددانان بدبین مکتب کلاسیک یادمی شود.به نظروی محدودیت برای رشدبه سرعت فرامی رسد، مگر آنکه زمین بیشتری کشف شود و یا موادغذایی بیشتر و ارزانتری ازخارج وارد گردد البته وی امکان مورددوم را بیشترازاولی می داندو به همین سبب روی تجارت خارجی تأکیدزیادی دارد.

ریکاردو مثل اسمیت عقیده داشت که رشد از تجمع و تشکیل سرمایه نتیجه می شودامابنظروی تجمع سرمایه خودتابعی ازسوداست.سودنیزبستگی به سطح دستمزدها، وسطح دستمزدهابستگی به قیمت موادغذایی دارد.اماقیمت مواد غذایی تابعی است ازمیزان دسترسی به زمین، یا واردات موادغذایی ازخارج.

اسلاید 8 :

به هرحال نکته اصلی واختلاف اساسی بین آدام اسمیت وریکاردو دراین است که آدام اسمیت روی تولید،وریکاردو روی توزیع تولید تأکیددارد. بنظر ریکاردو جریان توزیع نامناسب باعث اخلال درامرتولیدوتوقف رشدآن میشود.

برای روشن شدن این موضوع به استدلال زیرتوجه کنید:
به نظرریکاردو تولیدبین عوامل سه گانه آن،یعنی نیروی کار،زمین وسرمایه، به شکل دستمزد،اجاره وسودتوزیع می شود.اماباگذشت زمان، توزیع تولیدبه نفع اجاره و به زیان سودتغییرمی کند. به این ترتیب که چون دستمزدها درحداقل معاش ثابت است ، افزایش دراجاره فقط ازطریق کاهش درسودامکان پذیر خواهد بود.
تغییردرتوزیع درآمد،دراثرگذشت زمان درنمودار نشان داده شده است.
روی محورعمودی درآمد(تولید)سرانه آمده است. منظورازدستمزد،اجاره بها و سود، درصدسهم آنها ازدرآمدسرانه است.

اسلاید 9 :

درشکل،جامعه بانرخ رشدمثبت اماکاهنده ای میتواندبه حرکت خودادامه دهد و مسیرBF نشان دهندۀ روند این جریان درطول زمان است. به هرحال، براساس استدلال ریکاردو، درآینده(مثلاًدرزمان tn)این حرکت سرانجام متوقف می شود. دلیل این توقف کاهش سهم سودبه صفراست. منظوراززمان 0t نیز زمانهای بسیاردوری است که به علت فراوانی زمین، سهم آن(یعنی اجاره بها) ازتولید سرانه صفربوده است.اما باافزایش جمعیت و کمیابی زمین، زمین به عنوان یک عامل اقتصادی مطرح می شودواین سهم دائماًافزایش یافته است.

زمان

اسلاید 10 :

نظریه ریکاردو براساس این اصل استواراست که زمین دارای خست است.به این مفهوم که تمامی زمینها همگن و یکنواخت نیستند بلکه ازبسیار مرغوب شروع می شوندوبه کم و کمترمرغوب می رسند.درهرمرحله اززمان، براساس شرایط عرضه و تقاضای کل دربازارمحصول(مثلاًذزت)، دسته خاصی اززمینها زیرکشت می روند و هرچه زمان می گذرد به علت افزایش جمعیت ، جامعه به ناچار به زمینهای کمترمرغوب روی می آورد.

به عنوان مثال زمین(الف)زمینی مرغوب وبراساس قیمت حاکم بربازارمحصول، زیرکشت می رود.با گذشت زمان وافزایش تقاضا برای محصول(ذرت)،زمینهای نوع(ب)بکارگرفته می شوند.اماچون زمینهای جدیدکمترمرغوب هستند، هزینه واحدتولیدافزایش می یابدو براساس قانون وحدت بها قیمت جدیدمحصول بر کل بازارحاکم می شود. به این ترتیب به زمین(الف) ، به علت مرغوبیت سهم اضافی تعلق می گیرد.به این سهم اضافی،اصطلاحاً رانت اقتصادی گفته میشود، دراثرگذشت زمان و به زیرکشت رفتن زمینهای نوع(ج)، به زمین نوع(ب)، که قبلاً رانت اقتصادی نداشت سهم اضافی تعلق می گیردو رانت اقتصادی زمین (الف) تشدیدمی شود و به همین ترتیب ادامه می یابد.

اسلاید 11 :

نتیجه کلی دراقتصادآن خواهدبودکه سهم اجاره بهاازتولیدیادرآمدملی به طور دائم افزایش می یابد،واین همان مسأله موردانتقاد ریکاردو بود.
توصیه ریکاردو آن است که به خاطرحفظ سلامت اقتصاد، دولت باید این سود اضافی(رانت) را ازبهره مندشدگان گرفته و آنرا دراقتصاد توزیع مجددنماید.

عمده ترین ایرادی که برنظریه ریکاردو گرفته شده است، درنظرنگرفتن عامل تکنولوژی است که می تواندوضعیت توزیع درآمد را به نفع عامل سرمایه، یعنی سود تغییر یا دست کم تعدیل کند.

اسلاید 12 :

تئوریهای مرحله ای رشد و توسعه
پاره ای ازاقتصاددانان وجامعه شناسان، رشدوتوسعه جوامع بشری رامشتق از تاریخ اقتصادی آنهامی دانند و چنین عنوان می کنندکه رشدوتوسعه اقتصادی درجوامع گوناگون می تواندمسیرنسبتاًیکنواختی راطی کند.این مسیریکنواخت، شامل یک سری مراحل است و تفاوت اصلی بین دوجامعه ، درقرارگرفتن آنان در دو مرحله مختلف از این مسیرعبور است.

برخی ازمسیرهای مرحله ای مطرح شده توسط عده ای ازنویسندگان:
ازنظر"لیست"تاریخ زندگی بشرشامل مراحل:بربریت،زندگی چوپانی،کشاورزی، کشاورزی وصنعت، کشاورزی و صنعت و تجارت تواماً.
بوکر:اقتصادخانوار،اقتصادشهری،اقتصادملی
اَشلی: نظام خانوار، نظام صنفی، نظام ملی، نظام کارخانه ای
هیلدبراند:تجارت پایاپای، تجارت پولی، تجارت اعتباری

اسلاید 13 :

الف)نظریه مرحله ای مارکس
سیرتکامل تاریخی ازدیدگاه مارکس براساس قانون تز-آنتی تز_سنتزبیان شد.
بنظرمارکس ، وضعیت اقتصادی هرجامعه تنها عاملی است که اوضاع سیاسی ، فکری ، اجتماعی و دیگرپدیده های غیراقتصادی را معین می کند. وضعیت اقتصادی نیزنشأت گرفته ازروش تولید،ابزارتولیدووضع نیروهای تولیدی است.به نظروی،بشربابهره گیری ازابزارتولیدباطبیعت مبارزه کرد،ابزارتولیدبر طبق تکامل وتضادهای خودحرکت تاریخی رابه وجودآورده است.به این معنا که درهرمرحله ازتمدن بشر روشی خاص درتولید آغازشده و ازطریق این روش سیرتاریخی به حرکت خود ادامه داده است.
بنظرمارکس،هرجامعه ای درروندتاریخی خودازمراحل زیرعبورمی کند:
1)جامعه یا کمون اولیه 2)نظام برده داری
3)نظام فئودالیسم 4)نظام سرمایه داری
5)نظام سوسیالیسم هرکس به اندازه توانش وبه هرکس به اندازه کارش 6)نظام کمونیسم (مدینه فاضله)
هرکس به اندازه توانش و به هرکس به اندازه نیازش

اسلاید 14 :

ب)تئوری مرحله ای روستو
تئوری مرحله ای روستودارای مراحل زیرمی باشد.

الف)مرحلۀ اجتماع سنتی:بنظرروستومشخص بدیهی چنین جامعه ایآن است که، 1-درآرامشی عاری ازحرکت به سرمی برد 2-تکنیک دراین جامعه ثابت است 3-اهمیت بارز محصولات کشاورزی در تولیدملی 4- عدم تغییرات و تحولات اقتصادی-اجتماعی قابل ملاحظه

ب)مرحله آغاز تحول: این مرحله حاوی تحولاتی آهسته،خصوصاًدرشیوه تفکر مردم و سازمانهاست. اعتقادبه بهبوداقتصادی نُضج می گیرد،یخ سنتها رو به ذوب شدن می گذارد و جمودسنتی جامعه درهم می شکند، به نحوی که تحرک اجتماعی،جغرافیائی وحرفه ای امکان پذیر می شود.

ج)مرحله خیز:ازنظرروستواین مرحله ازاهمیت خاصی برخورداراست.زیرا خط جداکننده بین مرحله قبل ومراحل بعدی است.دراین مرحله مقاومتهادربرابر توسعه به ویژه دریک یاچندبخش پیشگام،جایی که تغییرات تکنیکی باقدرت احساس می شود،شکسته می گردد.مرحله خیز موجب چنان افزایشی در سرعت تغییرات می شود که یک حالت جدائی و انفصال ازگذشته بوجود می آورد.

اسلاید 15 :

د)مرحلۀ تکامل
پس ازمرحله خیز،مرحله حرکت به طرف بلوغ اقتصادی پیش می آید.دراین مرحله گسترش تغییرات تکنولوژی وبهبودکارایی بخشهای پیشگام به تمامی قسمتهای اقتصادسرایت می کند.
مرحله تکامل وقتی به اوج خودمی رسدکه تمامی بخشهارشدمتوالی ومنظمی پیداکنند.

ه)مرحله مصرف انبوه
پس ازمرحله بلوغ،اقتصادباحفظ سرعت رشدبه سمت مصرف انبوه پیش میرود. دراین مرحله مصرف کالاهای مصرفی بادوام، همگانی می شود.

ازخصوصیات دیگراین مرحله،زندگی درحومه شهرهاوفراهم آمدن امکانات تحصیل دانشگاهی برای 1/3 تا ½ جمعیت است.رسیدن به مرحله مصرف انبوه درپاره ای ازجوامع ممکن است به تعویق افتد. مثلاً پیشرفت اقتصادی ممکن است موکول به وضع قوانین اجتماعی شود و یا درانتظاراختراعات خاصی معوق بماند.

اسلاید 16 :

براساس مشخصه های مراحل مختلف پنج گانه روستو، رشداقتصادی در ابتدا کنداست، کم کم سرعت رشد زیادمی شودو سپس بعد ازمرحله رشد شتابان ، که همان مرحله خیزاقتصادی است ، دوباره سرعت رشد کاهش می یابد. مراحل رشداقتصادی مسیری به شکل تقریبی منحنی S راطی میکند. رشدانسان شامل: مرحله طفولیت، مرحله کودکی، مرحله بلوغ، مرحله جوانی ، مرحله کهولت هم تقریباً مسیری شبیه به منحنی S راطی میکند.

سرعت رشددرآمدملی درمراحل مختلف
پنج گانه نظریه روستو

اسلاید 17 :

تئوری دورتسلسل توسعه نیافتگی
یکی ازمعروف ترین نظریه های بدبینانه چنددهه اخیر، نظریه دورتسلسل است. این نظریه تئوری دایره فقر یا دایره خبیثه نیزشهرت دارد. طبق این نظریه علل اولیه یا اصلی توسعه نیافتگی چنان به یکدیگرمرتبط هستندکه امکان تمایزعلت از معلول وجود نداردومجموعۀ این عوامل تواماً به نام دایره فقرنامیده میشوند.

دایره فقر یا دورتسلسل توسعه نیافتگی