بخشی از مقاله
موتور ماشین
مقدمه
ماشین هر وسیله مکانیکی یا وسیله الکتریکی است، که با انتقال یا اصلاح انرژی ، انسان را در انجام کارهایش ، یا در بهتر انجام شدن کارهایش یاری دهد، یا خود آنها را انجام می‌دهد. ساز و کارها و ماشینهای مکانیکی ، حتی قبل از آن که اطلاعات مکتوبی در دسترس باشد، برای تقویت توانائیهای نوع بشر ، دائما در حال استفاده بوده. تفاوت عمده ابزار ساده با ماشینها یا مکانیزمهای ساده ، وجود یک منبع قدرت و بعضی اوقات ، در کارکرد مستقل می‌باشد.
ابزار قدرتمند امروزی ، ماشین ابزارهای خودکار ، و ماشین آلات قدرتمندی که توسط انسان هدایت می‌شوند، این تعریف را پیچیده کرده‌اند. هر دستگاهی که بتواند انجام کاری را آسان کند، ماشین نامیده میشود.
دنده ماشین چگونه کار می کند؟
تا به حال پشت فرمان ماشین نشسته اید؟ پیش دست راننده چطور؟ همیشه اولین سوالی که برای بچه ها در این موقعیت پیش می آید این است که چرا راننده مجبور است مدام دنده عوض کند؟ چرا نمی شود فقط با بیشتر گاز دادن، تندتر رفت؟
اگر کمی درباره دنده بدانید، سوال هایتان هم کمی پیشرفته تر می شود. ممکن است از خودتان بپرسید وقتی در دنده عوض کردن اشتباه می کنید، آیا دنده ها خرد می شوند یا اینکه وقتی کلاچ را زود رها می کنید یا دیر کلاچ می گیرید، سر و صدایی که می شنوید از کجا می آید. آیا ممکن است در اثر رانندگی اشتباه، دنده ها خراب شوند؟
دنده چه کار می کند؟
ماشین ها دنده می خواهند چون دور موتور آنها نباید از حد معینی بالاتر رود. اگر دقت کرده باشید در کنار سرعت سنج ماشین ها عقربه دیگری وجود دارد که دور موتور را نشان می دهد. در قسمت انتهایی این عقربه ناحیه ای وجود دارد که با رنگ قرمز مشخص شده است. اگر موتور ماشین مدتی در این محدوده کار کند، از کار می افتد. اگر سرعت کار موتور از حد معینی تجاوز کند حتی ممکن است باعث انفجار آن شود.علاوه بر این، بیشترین توان و گشتاور موتور در یک محدوده خاص از دور موتور به دست می آید و هرچه از این محدوده دور شویم، توان موتور افت می کند. کاری که دنده می کند اینست که بدون تغییر دور موتور، امکان رسیدن به سرعت های مختلف را فراهم می نماید. با دنده عوض کردن موتور را در بهترین وضعیت خود حفظ می کنید، اما در عین حال می توانید در سرعت های مختلف برانید.
دنده از یک طرف توسط کلاچ به موتور وصل می شود و از طرف دیگر با یک محور به دیفرانسیل متصل است. حرکت از موتور می آید، سرعت و قدرت آن در دنده تنظیم میشود و توسط محور و دیفرانسیل به چرخ ها منتقل می شود. در یک ماشین پنج دنده معمولی، پنج جفت چرخ دنده با نسبت های مختلف وجود دارد که پنج سرعت مختلف را در خروجی ایجاد می کنند. در جدول زیر تعدادی از این نسبت ها به عنوان مثال آورده شده است.
دنده نسبت چرخ دنده ها سرعت چرخش محور خروجی از جعبه دنده(دور در دقیقه(
1 315:1/2 1295
2 568:1/1 1913
3 195:1/1 2510
4 000:1/1 3000
5 915:1/0 3278
در جدول بالا فرض شده است که دور موتور در 3000 دور در دقیقه ثابت باقی بماند.
یک دنده ساده
برای اینکه با نحوه کار دنده ماشین آشنا شوید، در شکل شماره سه، جعبه دنده یک ماشین فرضی نشان داده شده است که بسیار ساده است و فقط دو دنده دارد. فرض کرده ایم دنده ماشین خلاص است، یعنی هیچ نیرویی از موتور به چرخ ها منتقل نمی شود. بیایید با هم نگاهی به قسمت های مختلف شکل بیندازیم تا وظیفه هر یک را برای شما شرح دهیم:
• محور سبز رنگ به کلاچ متصل است. این محور و چرخ دنده سبز با هم کار می کنند. کلاچ ابزاری است که انتقال نیروی موتور به جعبه دنده را کنترل می کند. وقتی پایتان را روی کلاچ فشار می دهید، ارتباط موتور و جعبه دنده قطع می شود؛ پس موتور می تواند کار کند در حالیکه ماشین ثابت است. اگر پدال را رها کنید، محور سبز به موتور متصل می شود و چرخ دنده سبز رنگ با همان سرعت موتور شروع به چرخش می کنند.
• محور قرمز و چرخ دنده های قرمز رنگ، "محور کمکی" نامیده می شود. کل این مجموعه به هم متصل است، پس تمام چرخ دنده های روی آن با هم حرکت می کنند. محور سبز و محور قرمز توسط دو چرخ دنده مستقیما به هم متصل اند و اگر محور سبز حرکت کند، محور قرمز نیز می چرخد؛ به این ترتیب هر وقت که پای شما روی کلاچ نباشد، قدرت از موتور به محور کمکی می رسد.
• محور زرد یک محور دندانه دار است که محور محرک را می چرخاند. محور محرک نیز از طریق دیفرانسیل به چرخ های ماشین متصل می شود و آنها را به حرکت در می آورد. هر زمان که چرخ های ماشین بچرخند، محور زرد هم در حال چرخش است.
• چرخ دنده های آبی روی بلبرینگ قرار گرفته اند، پس می توانند مستقل از محور زرد بچرخند. اگر موتور خاموش باشد ولی ماشین حرکت کند، محور زرد می تواند در درون این چرخ دنده ها بچرخد، درحالیکه چرخ دنده های آبی و محور کمکی بی حرکت هستند.
• وظیفه حلقه این است که یکی از دو چرخ دنده آبی را به محور زرد خروجی متصل کند. حلقه از طریق تعدادی برجستگی خار مانند به محور زرد متصل می شود و آن را می چرخاند. حلقه می تواند به چپ و راست حرکت کند تا با یکی از دو محور آبی رنگ درگیر شود. روی حلقه برآمدگی هایی است که با سوراخ هایی که روی دو چرخ دنده تعبیه شده است، جفت می شود.( این برآمدگیها را به خاطر بسپارید، چون جواب بعضی از سوالهایتان به آن مربوط می شود.
حالا که نحوه کار هر یک از این قسمت ها را فهمیدید، فرض می کنیم که ماشین با دنده یک حرکت کند. همان طور که در شکل زیر می بینید وقتی با دنده یک جلو می روید، حلقه به چرخ دنده آبی سمت راست می چسبد.
محور سبز که به موتور متصل است محور کمکی را می چرخاند. هردو چرخ دنده آبی شروع به حرکت می کنند، اما چون حلقه به چرخ دنده سمت راست متصل است، محور زرد با سرعتی برابر آن حرکت می کند. چرخ دنده آبی سمت چپ هم روی بلبرینگ خود هرز می چرخد.
اگر حلقه بین دو دنده باشد (مانند شکل 3 ) می گوییم دنده خلاص است. هر دو چرخ دنده آبی روی بلبرینگ های خود می چرخند اما محور زرد ثابت است. دنده واقعی کمی پیچیده تر از مثال ساده ماست.
دنده واقعی
مدل سازی زیر قسمت های داخلی جعبه دنده یک ماشین چهار دنده را نشان می دهد. روی شماره دنده ها کلیک کنید تا دنده عوض شود. R دنده عقب و N وضعیت خلاص را نشان می دهد.
بیشتر ماشین های امروزی پنج دنده هستند. اگر می توانستید داخل جعبه دنده آنها را ببینید با چیزی شبیه شکل شماره 5 مواجه می شدید.
سه اهرم وجود دارند که با سه میله به دسته دنده وصل می شوند. اگر از بالا به دنده نگاه کنید ظاهری شبیه به شکل 6 دارد. اگر دقت کنید می بینید که دنده ها دو تا دو تا در کنار هم قرار گرفته اند. دو دنده ای که در کنار هم هستند، به یک اهرم متصل می شوند. توجه کنید که وقتی می خواهید از دنده یک به دنده سه بروید، مجبورید که از یک نقطه میانی عبور کنید. وقتی از این نقطه رد می شوید در واقع یکی از اهرم ها از کار می افتد و اهرم دیگر جایگزین آن می شود(انگار دنده را یک بار خلاص کنید و بعد به دنده مورد نظر بروید). می توانید ببینید که وقتی دسته دنده را به چپ و راست حرکت می دهید اهرمهای مختلف و در نتیجه حلقه های متفاوتی را انتخاب می کنید. وقتی که دنده را جلو یا عقب می برید، حلقه به یکی از چرخ دنده ها می چسبد و با آن حرکت می کند.
دنده عقب برای دنده عقب، یک چرخ دنده کوچک اضافه شده است. این چرخ دنده نقش خاصی ندارد و فقط جهت حرکت را عوض می کند. این چرخ دنده را "چرخ دلاله" می نامند. دنده عقب که در شکل کناری با رنگ آبی نشان داده شده است، همیشه در جهت مخالف تمام چرخ دنده های آبی رنگ دیگر می چرخد. بنابراین وقتی ماشین در حال حرکت رو به جلو است، نمی توانید ناگهان با دنده عقب حرکت کنید؛ چون برآمدگی های روی حلقه با سوراخ های روی چرخ دنده، درگیر نمی شوند.
همگام ساز، قطعه ای کوچک با کارایی بالادر دنده بسیاری از ماشین های مدرن، قطعه ای بنام همگام ساز (Synchronizer) وجود دارد. دنده ای که در شکل نشان داده شده بود، فاقد همگام ساز بود. اگر بخواهید از این دنده در یک ماشین واقعی استفاده کنید، برای دنده عوض کردن باید دو بار کلاچ بگیرید. تمام ماشین های قدیمی همین طور بودند. هنوز هم تعدادی از ماشین های مسابقه ای با این سیستم کار می کنند.
فکر می کنید چرا باید دوبار کلاچ بگیرید؟
بار اول که کلاچ می گیرید، ارتباط موتور با جعبه دنده قطع می شود. پس فشار از روی برآمدگی های روی حلقه برداشته می شود تا شما بتوانید حلقه را به حالت خلاص منتقل کنید. بعد کلاچ را رها می کنید و موتور را به سرعت مناسب می رسانید. منظور از سرعت مناسب، دور موتوری است که با دنده بعدی تناسب دارد. یعنی کاری می کنید که برآمدگی های روی حلقه و چرخ دنده ای که مربوط به دنده بعدی است با سرعت یکسانی بچرخند تا برآمدگی های روی حلقه بتواند در چرخ دنده جفت شود. حالا مجبورید یک بار دیگر کلاچ را فشار دهید تا حلقه و دنده جدید با هم درگیر شوند.
همگام ساز این امکان را ایجاد می کند که حلقه و دنده، قبل از جفت شدن برآمدگی های روی حلقه، با هم تماس برقرار کنند. بنابراین حلقه و دنده می توانند قبل از اینکه چرخ دنده با برآمدگی های روی حلقه درگیر شود، سرعتشان را با هم وفق دهند. به شکل روبرو دقت کنید.
مخروطِ روی چرخ دنده آبی رنگ، در حفره مخروطی حلقه قرار می گیرد و اصطکاک آن با حلقه باعث همگام شدن حرکت حلقه و دنده می شود. سپس بخش بیرونی حلقه طوری می لغزد که برآمدگی های روی حلقه بتواند با دنده درگیر شود.
هر کمپانی شیوه و ایده های خاص خود را برای ساختن دنده به کار می برد، اما اساس کار تمام آنها همان چیزی است که خواندید. حالا چند نکته به شما می گوییم که به احتمال زیاد جواب سوال هایی است که پیش از خواندن این مطلب در ذهن شما وجود داشت:
• وقتی در تعویض دنده اشتباه می کنید، سر و صدای عجیبی که می شنوید صدای خرد شدن چرخ دنده های جعبه دنده نیست. همانطور که در تمام شکل های قبلی دیدید، تمام چرخ دنده های جعبه دنده همیشه در حال چرخش اند. صدا مربوط به برآمدگی های روی حلقه است که می خواهند درون سوراخ های یکی از دنده ها قرار گیرند، اما به دلیل بی دقتی شما نمی توانند این کار را انجام دهند.
• حالا می توانید بفهمید که چطور یک حرکت خطی کوچک دسته دنده باعث تعویض دنده می شود. دسته دنده، میله ای را جابجا می کند که به اهرم متصل است. اهرم نیز حلقه روی محور زرد رنگ را جابجا می کند تا آن را به یکی از دو چرخ دنده بچسباند.
موتورهای دو زمانه
موتور سیکلتها به طور کلی در 2 نوع دوزمانه و چهار زماه تولید می شوند :
موتورهای 4 زمانه در 720 درجه گردش میل لنگ 1 کار مفید ( قدرت ) دارند
موتورهای 2 زمانه در 360 درجه گردش میل لنگ 1 کار مفید ( قدرت ) دارند
هدف از طراحی موتور دو زمانه از بین بردن برخی معایب موتور چهار زمانه بود ولی خود این موتور هم دارای معایب بسیاری است که همکنون هم شاهد جمع آوری و تعویض این موتورها با موتور چهار زمانه در کشور هستیم به همین بهانه در این مطلب به عملکرد و مزایا و معایب این موتورها می پردازیم .
معایب موتور های چهار زمانه
1 : کاهش قدرت وزنی موتور ( هر چه موتور سبک تر باشد با توان ثابت دارای بازدهی بیشتری است )
2 : نامنظم بودن گشتاور وارد شده به موتور ( به علت وجود 1 کار مفید در 4 زمان است )
طرز کار موتورهای 2 زمانه
موتور دو زمانه دارای سوپاپ نیست و ورود و خروج سوخت از طریق دو دریچه A و E صورت می گیرد .
زمان اول : پیستون از نقطه مرگ بالا در انتهای متراکم کردن گاز به سمت پایین می آید در طی این حرکت ضمن انتقال نیرو به میل لنگ گاز را هم در کارتل متراکم می کند. .زمان دوم : پیستون به سمت بالا حرکت می کند و همزمان با این عمل سوخت وارد قسمت بالایی سیلندر می شود با ورود سوخت به بالای موتور عمل جاروب کردن دود آغاز می شود و دود به خارج از سیلندر انتقال می یابد .
حالا که با طرز کار این نوع موتورها آشنا شدیم مزایای آن را ذکر می کنیم :
- از لحاظ تئوری 2 برابر موتور چهار زمانه بازدهی دارد
- موتور کم صداتر و منظم تر است
- سیستم سوپاپ و روغنکاری ندارد در نتیجه هزینه آن ارزانتر است
- به علت وزن کم توان آن بیشتر از موتور چهار زمانه است
و حالا اصلی ترین قسمت معایب موتورهای 2 زمانه :
- عدم تخلیه مناسب دود به علت زمان بسیار کم تخلیه
- مصرف بالای سوخت در اثر شستشوی سیلندر موتور
- عدم وجود محل برای ذخیره کردن روغن و اختطلاط روغن با بنزین ( عامل آلودگی هوا )
- کمبود زمان خنک کاری و فرسایش سریع قطعات
ریشه لغوی موتور های چهار زمانه
این عبارت ترجمه عبارت انگلیسی Four-cycle-Engiue است و به موتورهایی اتلاق میشود که کار خود را در چهار کورس پیستون انجام می‌دهند. (حرکت پیستون از بالاترین مکان خود در سیلندر تا پایین‌ترین جای خود در سیلندر را یک کورس پیستون می‌گویند). در بیان فنی این موتورها را موتورهای با چرخه چهار مرحله‌ای می‌گویند که معادل عبارت Four-Stroke-cycle-Engiue است.
دید کلی
بطور کلی موتورهای احتراق داخلی بر مبنای دفعات توان در هر دور چرخش موتور به دو دسته کلی موتورهای دو زمانه و موتورهای چهار زمانه تقسیم می‌شوند. موتورهای دوزمانه از لحاظ ساختاری ساده‌ترند لیکن موتوهای چهارزمانه کارایی بیشتری دارند.
تاریخچه
اولین قدم مهم برای توسعه موتورهای چهارزمانه در اواسط قرن نوزدهم میلادی انجام گرفت. در این زمان یک مهندس فرانسوی به نام «بودور شا» چهار اصل اساسی را برای کار کردن موتورهای احتراقی ارائه کرد. که در واقع توسعه این اصول و بکارگیری آنها باعث ساخته شدن موتورهای چهارزمانه گردید. این اصول به قرار زیرند:
اتاقک احتراق باید کوچکترین نسبت سطح به حجم ممکن را داشته باشد.
1. فرآیند انبساط باید تا حد ممکن سریع انجام شود.
2. تراکم در ابتدای مرحله انبساط باید تا حد امکان زیاد باشد.
3. کورس انبساط می‌بایست تا حد امکان زیاد باشد.
پس از تلاشهای فراوانی که برای محقق کردن این اصول در ساخت موتورها انجام گرفت در سال 1876 یک مهندس آلمانی به نام «ان.ای.اتو» توانست موتوری را به ثبت برساند که همان چرخه چهارزمانه را به کار می‌بست. این چهار عمل عبارتند از :
مرحله مکش
• مرحله تراکم
• مرحله توان
• مرحله تخلیه
که در اکثر موتورهای امروزی بکار می‌روند.
انواع موتورهای چهار زمانه
موتورهای چهار زمانه به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
موتورهای اشتعال جرقه‌ای
در این موتورها برای مشتعل ساختن سوخت از یک جرقه استفاده میشود.
• موتورهای دیزل
• در این موتورها برای مشتعل ساختن سوخت از حرارت ایجاد شده در محفظه سیلندر و اتاقک احتراق استفاده میشود (این حرارت بالا به علت فشردگی زیاد سیال ایجاد میشود.
تفاوت موتورهای اشتعال جرقه‌ای و موتورهای دیزل در اینست که در موتورهای اشتعال جرقه‌ای در مرحله مکش مخلوط هوا سوخت (که اغلب بنزین یا گاز طبیعی است) وارد سیلندر میشود و پس از آنکه در مرحله تراکم این مخلوط در اتاقک احتراق فشرده شد در یک زمان مناسب (زمان بندی اشتعال )عمل انفجار مخلوط مذکور بوسیله یک جرقه انجام می‌گیرد.
در حالیکه در موتورهای دیزل در مرحله مکش هوای خالی به داخل محفظه سیلندر مکیده میشود و در مرحله تراکم نیز فقط هوای خالی در اتاقک انفجار فشرده میشود لیکن میزان فشردگی در موتورهای دیزل بیشتر از موتورهای اشتعال جرقه‌ای است. این فشردگی بالا باعث ایجاد حراست زیادی می‌گردد که به محض ورود سوخت در مرحله توان باعث احتراق آن می‌گردد.
ساختمان موتور چهارزمانه
موتورهای چهارزمانه خود گروهی از موتورهای احتراق داخلی هستند. موتورهای احتراق داخلی برای کار کردن به یک سری قطعات و سیستم‌ها نیازمندند. نظیر سیستم سوخت رسانی ، بدنه موتور ، سیستم سوپاپ‌ها ، سیستم خنک کننده و ... لیکن موتورهای چهارزمانه دارای مکانسیم‌هایی می‌باشند که انجام چهار مرحله مکش ، تراکم ، توان و تخلیه را به صورت مجزا ممکن می‌سازد (در موتورهای دوزمانه مراحل مکش و توان و تخلیه و تراکم با هم انجام می‌شوند) این مکانسیم‌ها عبارتند از:
سیستم سوخت رسانی و تنظیم سوخت
• سیستم سوپاپ‌ها:که عمل ورود و خروج گازها را بطور دقیق کنترل می کند
• مانیفولد هوا و مانیفولد دود
• سیستم زمان بندی اشتعال
طرز کار
طرز کار هر دو نوع موتورهای چهارزمانه یعنی موتورهای اشتعال جرقه‌ای و موتورهای دیزل تا حد زیادی شبیه به هم است. لیکن در مواردی نیز با یکدیگر تفاوت دارد در ذیل اصول کلی کار موتورهای چهارزمانه را ذکر می‌کنیم.
• مرحله اول (مرحله مکش
در این مرحله سوپاپ ورودی هوا همزمان با حرکت رو به پایین پیستون درون سیلندر باز میشود. با این عمل مخلوط هوا و سوخت (در موتورهای اشتعال جرقه‌ای) و هوای خالی (در موتورهای دیزل) وارد محفظه سیلندر شده و آنجا را پر می‌کند.
• مرحله دوم (مرحله تراکم
این مرحله از لحظه‌ای شروع میشود که پیستون از پایین‌ترین نقطه مکانی خود شروع می‌کند به حرکت رو به بالا. در این مرحله هر دو سوپاپ هوا و دود بسته‌اند. پیستون سیال موجود در محفظه سیلندر را در داخل اتاقک احتراق واقع در سه سیلندر فشرده می‌کند.
• مرحله سوم (مرحله توان
در این مرحله سیال موجود در اتاقک احتراق منفجر می‌گردد (در موتورهای اشتعال جرقه‌ای اینکار بوسیله یک جرقه الکتریکی و در موتورهای دیزل بواسطه تزریق سوخت انجام میشود) در این مرحله نیز سوپاپ‌ها بسته‌اند. انرژی آزاد شده از سوختن مواد فسیلی باعث ایجاد نیروی فشارندگی پیستون می‌گردد که باعث پایین رفتن پیستون میشود.
• مرحله چهارم (مرحله تخلیه
در این مرحله گازهای ناشی از سوختن سیال تمام محفظه سیلندر را پر کرده‌اند در این مرحله سوپاپ دود باز میشود تا گازهای داغ ناشی از احتراق را از طریق مانیفولد دود از موتور خارج کند. حرکت رو به بالای سیلندر نیز به عمل تخلیه گازها کمک می‌کند.
پس از طی شدن این چهار مرحله که در دو دور چرخش میل لنگ انجام شده است. یک چرخه موتور چهار زمانه انجام شده است. و برای ادامه یافتن تولید توان این چرخه دوباره به ترتیب فوق و از مرحله اول از سر گرفته میشود. لازم به ذکر است که اکثر موتورهای امروزی بیش از یک سیلندر دارند که درکنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. لیکن این مراحل در همه آنها بصورت همزمان اتفاق نمی‌افتد. مثلا هیچ وقت ممکن نیست که در دو سیلندر عمل انفجار صورت گیرد. این امر به خاطر شکل بخصوص میل لنگ و نیز .... کار کردن موتور است.
کاربرد
موتورهای چهارزمانه امروزه پرکاربردترین موتورهای احتراقی هستند که در طیف وسیعی از خودروها به کار می‌روند. و علت آن نیز شتاب بالای این موتورها و نیز کارآیی و انعطاف پذیری زیاد این موتورهاست.
موتورسيكلت‌هاي دو زمانه در ابتدا با هدف رفع برخي معايب موتورهاي چهار زمانه طراحي و توليد آن آغاز شد، اما آلايندگي اين نوع از موتورسيكلت‌ها منجر به حذف توليد آن شد.
موتورهاي چهار زمانه در هر 720 درجه گردش ميل‌لنگ توانايي انجام يك كار مفيد را دارند؛ اما اين امر در موتورهاي دو زمانه به نصف كاهش يافته و اين موتورها در 360 درجه گردش يك كار مفيد انجام مي‌دهند.
اما موتورهاي چهار زمانه نسبت به موتورهاي دو زمانه داراي معايب بسيار هستند، كاهش قدرت وزني موتور در موتورسيكلت‌هاي چهار زمانه و نامنظم بودن گشتاور وارد شده به موتور اين نوع از موتورسيكلت‌ها، ازجمله معايب موتورسيكلت‌هاي چهار زمانه است.
حال به دليل اين كه ميزان آلايندگي و مصرف سوخت اين موتورها نسبت به دوزمانه‌‌ها كمتر است، موتورهاي چهار زمانه در اولويت قرار گرفته‌اند اما در خصوص مشكلات موتورسيكلت‌هاي دو زمانه مي‌توان به عدم تخليه مناسب دود به علت زمان بسيار كم تخليه، مصرف بالاي سوخت در اثر شست‌وشوي سيلندر موتور عدم وجود محل براي ذخيره كردن روغن و اختلاط روغن با بنزين اشاره كرد كه از جمله مشكلات اين نوع موتورسيكلت‌ها است.
به اعتقاد بسياري از كارشناسان اختلاط روغن با بنزين موجب آلايندگي بسيار و مصرف بالاي سوخت به ميزان قابل توجهي مي‌شود كه اين امر موجب شده طي سال‌هاي گذشته حذف توليد اين نوع موتورها در دستور كار قرار بگيرد.
اما در خصوص مزاياي موتورسيكلت‌هاي دو زمانه مي‌توان گفت، اين موتورسيكلت‌ها از لحاظ تئوري 2 برابر موتور چهار زمانه بازدهي دارند، موتور آنها كم‌صداتر و منظم‌تر است. سيستم سوپاپ و روغن‌كاري در آنها لحاظ نشده و در نتيجه هزينه آن ارزانتر است و به علت وزن كم توان اين موتورها بيشتر از موتورهاي چهار زمانه است.
با مقايسه دو موتورسيكلت چهار زمانه و دو زمانه با يكديگر مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه موتورسيكلت‌هاي دو زمانه از معايب كمتري نسبت به موتورسيكلت‌هاي چهار زمانه برخوردارند.
اين در حالي است كه دولت به جاي برطرف كردن مشكلات محدود اين موتورسيكلت‌ها دستور توقف توليد آنها را صادر كرد.
حال آن كه دولت مي‌توانست شركت‌هاي سازنده را مكلف به اين موضوع كند كه استانداردهاي جديد را بر روي موتورسيكلت‌هاي دو زمانه لحاظ كند نه آن كه توليد موتورهاي چهار زمانه كه معايب بسياري دارند را باز هم در برنامه كاري خود قرار دهند.
در حال حاضر كشورهاي صنعتي به منظور كاهش آلايندگي، نه تنها موتورسيكلت‌هاي دوزمانه بلكه توليد موتورسيلكت‌هاي برقي را نيز در برنامه كاري خود قرار داده‌اند.
اين نوع موتورسيكلت‌ها در دنيا به دليل آلايندگي كمتر و مصرف كم انرژي با استقبال بسياري مواجه شده است، اما با وجود گسترش اين نوع موتورسيكلت‌ها در دنيا توليدكنندگان داخلي هنوز در اين زمينه هيچ اقدامي صورت نداده‌اند.
برنامه چهار ساله نوسازي پنج ساله شد به گفته مدير طرح كاهش آلودگي هواي شهر تهران در حال حاضر 160هزار دستگاه موتورسيكلت دوزمانه در كشور وجود دارد كه از اين تعداد 40هزار دستگاه در شهر تهران در حال تردد هستند.
در سال 83 و پس از شناسايي منابع آلاينده شهري، طرح نوسازي وسايل حمل‌ونقل شهري طي يك دوره چهار ساله در دستور كار دولت قرار گرفت و مقرر شد علاوه بر نوسازي خودروهاي فرسوده طرح نوسازي 40هزار موتورسيكلت دوزمانه نيز در دولت به مرحله اجرا درآيد.دولت به منظور اجرايي كردن اين طرح همزمان با جمع‌آوري چهار هزار دستگاه ميني‌بوس فرسوده پيشنهاد بودجه‌اي 13ميليارد و 300ميليون توماني را به مجلس داد.مجلس با رقم شش ميليارد و 600ميليون تومان براي اجرايي كردن اين طرح موافقت كرد. به گفته مدير طرح كاهش آلودگي هواي شهر تهران تاكنون سه ميليارد تومان از اين بودجه به سازمان حفاظت محيط‌زيست پرداخت شده است
.پس از پرداخت اين بودجه به سازمان محيط‌زيست در سال 83 و 85 در مجموع 20هزار موتورسيكلت چهارزمانه جايگزين موتورسيكلت‌هاي دوزمانه شد.اما اين طرح در سال 84 به دليل تغيير و تحولات مديريتي متوقف و در اين سال هيچ موتورسيكلت دو زمانه‌اي جايگزين نشد، عدم اجرايي شدن اين طرح در سال 84 موجب شد كه اجراي طرح چهار ساله نوسازي موتورسيكلت دو زمانه تا پايان سال 86 اجرايي نشود؛
اما در ماه‌هاي پاياني امسال اجراي مرحله سوم طرح نوسازي موتورسيكلت‌هاي دوزمانه در دستور كار قرار گرفته و ثبت‌نام از دارندگان اينگونه موتورسيكلت‌ها آغاز و با تمديد يك‌ماهه دارندگان موتورسيكلت‌هاي دوزمانه تا پايان بهمن‌ماه فرصت دارند كه براي ثبت‌نام موتورسيكلت خود اقدام كنند.
اما احسان موحدنژاد، كارشناس دفتر طرح جامع محيط‌زيست در گفت‌وگو با خبرنگار ما در خصوص دلايل حذف توليد موتورسيكلت‌هاي دوزمانه اظهار داشت: موتور سيكلت‌هاي دو زمانه به دليل نقص در عمليات احتراق حداقل ده برابر بيش از يك خودروي سواري آلودگي توليد مي‌كند.
به گفته اين كارشناس، آلودگي‌هاي به وجود آمده در سال 83 موجب شد كه دولت طرح نوسازي 40هزار موتور دو زمانه را در برنامه كاري خود قرار دهد و مقرر شد كه سالانه 10هزار موتورسيكلت دو زمانه از دور خارج شود و تاكنون 20هزار موتورسيكلت دو زمانه از رده خارج شده و تا پايان سال‌جاري نيز 10هزار موتور ديگر نيز جايگزين مي‌شود و اين اميد وجود دارد كه تا پايان سال آينده 10هزار موتورسيكلت باقي مانده نيز نوسازي شود. از سويي ديگر دولت به منظور اجرايي كردن اين طرح تسهيلات ويژه‌اي را براي دارندگان اين نوع از موتورسيكلت‌ها در نظر گرفت كه با مخالفت برخي از دست‌اندركاران توليد موتورسيكلت مواجه شد.
به طوري كه عضو سنديكاي موتورسيكلت‌سازان در گفت‌وگو با خبرنگار ما معتقد است كه موتورسيكلت‌هاي دو زمانه در حدود چهار سال است كه از رده خارج شده‌اند و قابليت تردد در سطح كشور را ندارند و تعداد معدودي از آنها در سطح شهر تردد مي‌كنند به همين دليل نيازي نبود كه براي خروج آنها تسهيلات ويژه‌اي در نظر گرفته شود. اين عضو سنديكاي موتورسيكلت‌سازان عنوان مي‌كند كه اجراي طرح نوسازي موتورسيكلت‌هاي فرسوده فاقد ارزش تجاري است
و نبايد براي آنها پولي هزينه كرد. اما موحدنژاد در پاسخ به اين پرسش كه دولت چه ميزان يارانه براي خروج موتورسيكلت‌هاي دو زمانه در نظر گرفته است، اظهار داشت: دولت 50درصد مبلغ موتور جايگزين يعني معادل 200هزار تومان را به صورت كمك بلاعوض به مالك اينگونه موتورسيكلت‌ها اعطا مي‌كند.به گفته اين كارشناس دولت پس از دريافت مابه‌التفاوت موتور جايگزين يك موتورسيكلت داراي استاندارد يورو يك و توليد داخل به متقاضيان تحويل مي‌دهد.
موحدنژاد در پاسخ به اين پرسش كه موتورسيكلت‌هاي جديد از لحاظ كيفي در چه سطحي قرار دارند، عنوان كرد: استاندارد اين نوع از موتورسيكلت‌ها را سازمان محيط‌زيست تعريف كرده و اين نوع از موتورها داراي استاندارد يورو يك هستند كه امسال براي كشور ما تاييد شده و از نظر كيفي شركت استاندارد و شركت بازرسي كيفيت نيز آنها را تاييد كرده‌اند.
وي در پاسخ به اين پرسش كه دنيا در حال احياي موتورهاي دو زمانه با تكنولوژي جديد است آيا دولت با توجه به مزاياي اين نوع از موتورها برنامه‌اي براي توليد مجدد آنها دارد يا خير، اظهار داشت: در زماني كه ممنوعيت توليد اين موتورها مطرح شد موتورهاي دو زمانه با استاندارد بالا در دنيا توليد نمي‌شد، اما در‌حال‌حاضر و با توليد موتورهاي دو زمانه استاندارد در جهان، سعي در آن داريم در قوانين جديد توليد اين نوع موتورها را در دستور كار قرار دهيم البته اين موتورها بايد بتوانند از موسسه استاندارد و محيط‌زيست مجوزهاي لازم را كسب كنند.
مهمترين بخش و يا به عبارتي قلب تپنده در اتومبيل موتور آن است و همانطور كه ميدانيد سلامت و كاركردصحيح اين قسمت براي داشتن اتومبيلي به دردخور بسيارضروري است. بنابراين ما هم از موتور شروع كرده و شرايط بازديد و سرويس آن را بررسي مي كنيم:
1) وجود روغن كافي و با چسبندگي مناسب چه در گرماو چه در سرما از مواردي است كه در طول عمر موتور نقش بسزايي دارد.
با چك كردن و بازرسي روغن در فواصل800 تا 1000 كيلومتر از كافي بودن آن در موتور مطمئن شويد، روغن موتور مناسب را با توجه به دفترچه راهنماي خودرو انتخاب كرده و تعويض آنرا با در نظر گرفتن قابليت هاي روغن و توصيه هاي شركت خودروساز انجام دهيد. اگرچه درحال حاضر روغن هايي با پايايي و حفظ قابليت تا 40 هزاركيلومتر نيز در بازار يافت مي شوند اما بخاطر داشته باشيدكه هر پيشرانه اي قابليت استفاده از اين روانسازها را ندارد.توصيه مي گردد روغنهاي عادي را بين 3500 تا 4500كيلومتر كاركرد خودرو تعويض نماييد.
2) گرماي بيش از حد براحتي موتور را دچار صدمه وآسيب مي نمايد. بنابراين همواره از وجود آب كافي درسيستم خنك كننده پيشرانه (رادياتور) اطمينان حاصل كرده و در صورت عدم وجود نشتي در كل مجموعه پس ازپيمودن هر 1000 تا 1200 كيلومتر اقدام به بازديد آن نماييد. در همين رابطه توصيه مي شود بين هر 8000 تا10000 كيلومتر تسمه پروانه و يا موتور پروانه رادياتوربازرسي گردد تا تسمه سالم بوده و لقي آن در حد استانداردباشد و يا موتور پروانه بخوبي عمل كرده و با رسيدن به دماي مشخص شده شروع بكار كند.
3) به ياد داشته باشيد كه وجود ضديخ حتي در فصل تابستان نيز مفيد است زيرا همانطور كه در زمستان ازانجماد مايع درون رادياتور جلوگيري مي نمايد، در فصل گرما هم دماي جوشش آنرا بالا مي برد، به هر حال مايع درون رادياتور را مي بايست هر دو سال يكبار بطور كامل تعويض نموده و اقدام به تميزكردن و رسوب زدايي رادياتور كرد.
4) تميز و سالم بودن فيلترهاي هوا و روغن باعث كاهش مصرف سوخت و كاركرد بهتر موتور خودرو ميگردد. بنابراين با هر بار تعويض روغن فيلتر هوا را هم عوض كنيد و هر دو بار يكبار اقدام به تعويض فيلتر روغن نماييد.
5) عملكرد صحيح و كامل سيستم جرقه زني متضمن اشتعال كامل و يكي از فاكتورهاي كارآيي مناسب موتوراست. اگرچه به تازگي شمع هاي جديد و پيشرفتهاي وارد بازار كشور شده اند اما بدليل قيمت بالا هنوز چندان كاربردي ندارند، بنابراين براي ايجاد بهترين جرقه، شمعهاي كاركرده را بين 23000 تا 25000 كيلومتر با شمعهاي نو عوض كنيد، ضمنا پس از پيمودن هر 8000 كيلومتر لازم است تاكليه شمعها بازديد و تميز شوند.
6) در همين بخش توصيه مي شود كه پس از هر 8000كيلومتر كاركرد، دلكو مجددا بررسي و احتمالا تنظيم گردد ودر دلكوهاي پلاتيني بين هر 8000 تا 10000 كيلومتر،پلاتين فرسوده تعويض گردد. با اين عمل علاوه بر راحتترروشن شدن موتور، به احتراق كامل و كاستن از مصرف سوخت نيز كمك مي كنيد.
7) براي اينكه همواره سوخت كافي به موتور برسد، جا دارد تا هر 4000 تا 5000 كيلومتر، پمپ بنزين خودرو ازنظر سلامت بازديد شده و صافي آن تميز شود. فيلتر سوخت را هر 12000 كيلومتر تعويض نموده و اتصالات و شيلنگ هاي سوخت را بازرسي كنيد، در صورت بروز نشتي و يا هرگونه خوردگي در آنها بدون درنگ و با سرعت مبادرت به تعويض آنها با انواع مرغوب نماييد چرا كه هرگونه آسيب و كاستي دراين قسمت مي تواند خسارات جبران ناپذيري را بهمراه داشته باشد.
8 )چنانچه نمي‌خواهيد بدليل تخليه يا دشارژ شدن‌باتري دچار مشكل شويد، پس از طي هر 5000 كيلومترميزان آب اسيد باتري را چك كرده و در صورت كمبود فقط آب مقطر به آن اضافه نماييد. توجه داشته باشيد كه آب‌اسيد باتري بدليل برخورداري از اسيد سولفوريك، قابليت‌خورندگي شديدي دارد. بنابراين از تماس آن با پوست، لاس‌و حتي بدنه خودرو جلوگيري كرده و در صورت بروز چنين‌موردي، بلافاصله سطح تماس را با آب سرد شستشو دهيد.به ياد داشته باشيد كه گاز متصاعدشونده از خانه‌هاي باتري،هيدروژن است كه ميل انفجاري شديدي دارد. بنابراين ازمجاورت هرگونه جرقه و يا شعله با آن اكيدا اجتناب كنيد.
