بخشی از مقاله
بررسي پليمرهاي خودترميم ، اساس عملکرد و کاربرد آنها
چکيده
پليمرها و کامپوزيت هاي پليمري به دليل برخورداري از ويژگي هاي مختلف از قبيل فرايند پذيري خوب و پايداري شيميايي در شرايط اتمسفري مختلف ، بطور گسترده در بسياري از زمينه هاي مهندسي و صنايع مختلف از قبيل نظامي ، فضايي و ساختماني و غيره کاربرد دارند. اما از مشکلاتي که بشر طي استفاده از اين مواد با آن روبرو است تخريب آسان آنها به هنگام قرار گرفتن در شرايط ناملايم است . اين موضوع سبب افت خواص مکانيکي و کاهش طول عمر مواد پليمري مي شود. ترميم درجاي مواد پليمري ابتدا نياز به تشخيص محل تخريب توسط بازديد و يا دستگاه هايي مانند فراصوت و تابش ايکس و سپس فرايند زمان بر ترميم دارد. در بسياري از مواد پليمري که محل آسيب ديده جهت تشخيص واعمال ترميم دسترس ناپذير است ، خود ترميمي حائز اهميت است . بنابراين به دنبال پژوهش و تلاش هاي زيادي که در اين زمينه انجام شده است ، دسته جديدي از مواد هوشمند تحت عنوان مواد خودترميم شونده تهيه شده اند که توانايي ترميم خودشان را در هنگام صدمات و آسيب ها بدون نياز به منبع خارجي دارند. خاصيت خودترميمي در اين مواد منجر به افزايش طول عمرآنها، کاهش هزينه هاي جايگزيني قطعات جديد و افزايش ايمني مي شود. در اين مقاله سعي شده است تا مروري کلي بر انواع مواد ترميم پذير و مکانيسم عملکرد آن ها در هنگام رويارويي با صدمات و آسيب ها مرور شود.
واژه هاي کليدي : پليمر،خود ترميمي ، شکست پليمري، ميکروکپسول، محرک فيزيکي و شيميايي
١- مقدمه :
مواد خود ترميم شونده در قرن بيست و يکم بصورت رسمي شناخته شدند و تحقيق برروي آن بصورت گسترده شروع شده است .اولين کنفرانس بين المللي در رابطه با اين مواد در سال٢٠٠٧ برگزار شده است .دامنه اين مواد در اصل به مواد بايوممتيکس و سيستم هايي مي رسد که داراي خاصيت هاي خود سازماني هستند مانند مواد خود روان کننده و خود تميز کننده .البته بايد گفت که سيستم هاي کاربردي ساده تري نسبت به اين مواد هم وجود دارند که از قرن ها قبل شناخته مي شوند مانند بتون خود ترميم شونده که از قرن نوزدهم مورد تحقيق و مطالعه قرار گرفته است ، حتي نوع ملات آهکي خود ترميم شونده وجود دارد که از زمان روم باستان شناخته شده مي باشد.[١٦]
واژه ترميم کننده يک اصطلاحي است که از چين گرفته شده است در بدن انسان واژه ي خود ترميمي واژه اي آشکار و واضح مي باشد مثلا وقتي دست زخمي مي شود يا بريدگي صورت مي گيرد توليد مجدد و خود ترميمي دوباره صورت مي گيرد.اين موضوع در حالت هاي پيچيده تري و بافتهاي و استخوانها نيز صحت دارد که اين عمل ذاتي مي باشد انسانها با توجه به اين موضوع سعي در اين دارند که از طبيعت بدن انسان و طبيعت الهام بگيرند و در توليد موادي که خود ترميمي باشد اقدام نمايند مثلا در داستان آقاي گراهام بالارد در سال ١٩٦٢ اين موضوع به صورت تخيلي بيان شده است و روياهاي آستالاويستا در اين زمينه با توجه به پيشرفت علم و تکنولوژي در حال وقوع است . در زمان حال تحقيقات نويني در اين زمينه انجام شده است که دانشمندان توانسته اند نوع خاصي از پلاستيک را به نام پليمر ابرمولکول فلزي توليد کنند که با تابش نور ليزر به آن، خود را ترميم مي کند. بر خلاف پليمرهاي معمولي مثل پلي استيرن که ليوانهاي موجود در ماشين هاي خودکار فروش قهوه و ...از آن ساخته شده، يا پلي کربنات شفافي که روي سي ديها چاپ مي شوند، پيوند بين مولکولهاي پليمرهاي پلاستيکي جديد از نوع
«کووالانسي »- که اتم ها، الکترون به اشتراک مي گذارند- نيست . در عوض، بخش هاي اصلي «ماکاروني مانند» اين مواد، به گروههاي «ليگاند» منتهي مي شوند که براي پيوند يوني ، تمايل به اتصال به گروههايي با هسته آزاد «روي» دارند. وقتي پرتوهاي فرابنفش به اين گروه هاي «روي» برخورد مي کند، آنها انرژي را جذب کرده و به گرما تبديل مي کنند؛ اين گرما، همان انرژي مورد نياز براي عمليات »خود-ترميمي » است .محققان در آزمايشي يک برگه ٠.٤ ميلي متري پليمر را انتخاب کرده و شکافي به عمق ٠.٢ تا ٠.٣ ميلي متر در آن ايجاد کردند. بعد پرتوهاي فرابنفش ليزر را با قدرت يک وات، براي مدت ٣٠ ثانيه به هر شکاف تاباندند و متوجه شدند که شکاف به طور کامل از بين رفته است .البته اين اولين بار نيست که محققان به سراغ چنين سوژه اي رفته اند؛ در سال ٢٠٠٨ / ١٣٨٧، لودويک ليبلر، شيميداني از موسسه آموزش عالي شيمي و فيزيک صنعتي (espci) پاريس ، پيوند مولکولي ديگري را (پيوند هيدروژني که به نسبت پيوند مولکولي پليمر جديد، ضعيف تر است ) براي توليد پلاستيکي با قابليت خود- ترميمي ، تحت کنترل درآورد؛ اين پلاستيک به سادگي و تنها با فشردن دو طرف شکافي که در آن ايجاد شده بود، خود را ترميم مي کرد[١٤]
وقتي در يک ماده ترک يا انواع ديگر آسيب در سطح ميکروني بوجود مي آيد باعث مي شود که خواص حرارتي ,الکتريکي و آکوستکي آن ماه دچار تغيير شده و در نهايت به شکست يا فروپاشي آن ماده منجر مي شود.معمولا براي ترميم ترک ها از روش هاي دستي استفاده مي شود که در دقت هاي بالاتر رضايتبخش نبوده و ايجاد مشکل مي کند چون امکان دارد ترک هايي در ماده ما وجود داشته باشد که نشود شناسايي کرد.ماده اي(پليمر ها,سراميک ها و ...) که بتواند بصورت ذاتي خودش را در برابر آسيب هاي عادي که در طول استفاده بوجود مي آيند ترميم کند باعث پايين آمده هزينه فرايند هاي صنعتي و طول عمر بيشتر آن ها و کاهش ناکارآمدي سيستم در طول زمان مي شود .براي آنکه ماده اي به عنوان يک خود ترميم شونده معرفي شود
ضروري است که فرايند ترميم و بهبودي بدون دخالت انسان انجام گيرد.مواردي که در زير معرفي مي کنيم شامل مواد خود ترميم شونده و مواد پليمري هستند که احتياج به يک مداخله براي شروع فرايند بهبودي دارند.[١٦]
خود ترميمي در پليمرها به دو روش کلي انجام مي شود :
٢- ذاتي (داشتن مبدا داخلي )
پليمرهاي و کامپوزيتها از اين نوع داراي خصوصيت ترميم شکاف و ترک مي باشد و در اين حالت از يک سيستم محرک و شبيه ساز حرارتي بهره مي بريم بهبود خودمختار بدون مداخله ي مواد ديگر به ندرت صورت مي گيرد در اين نوع ترميم سه نوع مکانيزم وجود دارد:فعل و انفعال فيزيکي ،فعل و انفعال شيميايي ،و واکنشهايي بين بزرگ زنجيره ها.در مبحث فيزيکي از فعال کننده هاي حرارتي و محرکهاي بالستيک بهره مي برند.در حالت فعل و انفعالات شيميايي بحث بازسازي و واکنشهاي برگشتي و باندهاي تخريبي قابل برگشت مطرح مي باشد و در انتها سيستم ها و مکانيزم هاي مربوط به واکنشهاي بين بزرگ مولکولها مثلا رابرهاي شبکه اي شده داراي خاصيت بهبود شکاف و ترک ها را با استفاده از شبکه هاي پيوندي هيدروژني صورت مي
پذيرد.[٤]. در يک تقسيم بندي کلي اين مواد در ٥ مورد گروه عمده قرار داده شده اند:
١- مواد ترميم پذير بر اساس واکنش هاي برگشت پذير،
٢- ترميم به واسطه توزيع يک گرمانرم در ماتريس اصلي ،
٣- ترميم از راه نفوذ مولکولي ،
٤- مواد ابرمولکولي ( اين مواد در اثر اعمال نيروي مکانيکي خود به خود ترميم مي شوند).
٥- زوج شدن يونومرها ( ترميم در اثر بر هم کنش هاي يوني انجام مي شود) [١]
طراحي موادترميم پذير شامل سنتز يا فرايند پليمر، ارزيابي خواص مکانيکي ، اعمال محرک تخريب و سپس اعمال انرژي
براي انجام ترميم و تعيين بازدهي تخريب است ( شکل ١). [١]
٢-١ مواد خود ترميمي بر اساس واکنش هاي برگشت پذير- پيوند کووالانسي
براي ترميم پيوندهاي کووالانسي گسسته شده نياز به اعمال نوعي انرژي براي وقوع ترميم ( تشکيل مجدد پيوندها) است .
گرچه چنين سامان ههاي ترميم پذيري قابليت ترميم خودب هخود ندارند، اما به واسطه خواص مکان کيي مناسبي که پس از ترميم ارائه مي دهند، در بسياري از کاربردها استفاده مي شوند .اين پليمرها بسته به نوع محرک به دو دسته ترمي مپذيرگرمايي و نوري تقسيم بندي شده اند. [٤]
٢-١-١ مواد خود ترميمي گرمايي
خودترميمي هاي گرمايي عمدتا شامل واکنشهاي ديلز-آلدر (Diels- Alder,DA) و برگشت آن (Retro Diels,rDA) هستند.
.واکنش افزايشي حلقوي DA يکي از مهمترين واکنشها در شيمي آلي است ، زيرا قابليت ايجاد محصولي حلقوي از دو پيوند کربن -کربن در شکلي خاص دارد .نمايي از اين واکنش در شکل ٢ مشاهده مي شود .از مه مترين ويژگيهاي واکنش DA در پليمرهايي با قابليت خودترميم ، برگش تپذيري گرمايي آنهاست که به نام برگشت DA يا rDA شناخته مي شود. [٤].
٢-١-٢ مواد خود ترميمي نوري
ايجاد پيوندکووالانسي برگشت پذير از راه واکنش هاي افزايشي حلقوي، مي تواند ب هکمک گرما يا نور انجام شود .واکنش افزايش حلقوي با حلقوي شدن ب هوسيله تابش در طول موج خاصي از نور انجام مي شود .گسستن پيوند ايجاد شده با تابشي با طول موجي کوتاهتر انجام مي پذيرد( شکل ٥). بسياري از ترکيبات حاوي اولفين مي توانند زير تابش نور دست خوش واکنش افزايش حلقوي شده و تش يکل س کيلوبوتان دهند .پيوندهاي تش يکل شده مي توانند به طور برگش تپذير حين تابش نور با طول موج کوتا هتر شکسته شوند و اولفين اوليه را ايجاد کنند .هنگامي که چنين مواد حساس به نور در کي سامانه پليمري وجود داشته باشند، شبکه برگشت پذير نوري حاصل مي شود [١٠]. انجام ترميم هنگام مواجهه با عوامل طبيعي مانند نور مي تواند مزيت ويژ هاي باشد[٤].
٢-٢ ترميم از راه انتشار پليمرهاي گرمانرم
در پليمرهاي گرماسخت ، ميتوان از راه قراردادن يک افزودني گرمانرم به خاصيت خودترميمي دست يافت .عمل ترميم با ذوب شدن و پس از آن توزيع ماده گرمانرم در داخل شکاف ها، پرکردن ترک ها و گره خوردگي ماده گرمانرم با پليمر گرماسخت انجام مي پذيرد ( شکل ٦). نمونه اي از اين سامانه ها، افزودن پليمر گرمانرم پلي کاپرولاکتون (PCL) به يک کامپوزيت اپوکسي است که در اثر گرمادهي ذوب شده و درون م اتريس اپوکسي توزيع مي شود [٥].
٢-٣ يونومرهاي خودترميمي
يونومرهاي دسته اي از پليمرها هستند که در آنها تا ١٥ درصد گونه هاي يوني به ساختار پليمر متصل شده است .اين گون ههاي يوني برهمکنش هاي الکتر کيي ايجاد کرده و تجمع مي کنند .تجمعات يوني خوشه هايي محلي ايجاد ميکنند که اين زوج شدن الکتر کيي تحرک مولکولي را در ماتريس پليمري اطراف محدود مي سازد .به دليل اينکه هر مولکول تعداد زيادي شاخه جانبي يوني دارد، يک شبکه عرضي فيز کيي حاصل مي شود .بخش يونومري مي تواند با اعمال محرک خارجي مانند دما يا تابش فرابنفش تضعيف شود.
در يونومرها دماي بحراني وجود دارد که در دماهايي بيش از آن ساختار منظم خوشه اي برهم مي خورد .با کاهش دما به تدريج شبکه عرضي مجددا ايجاد شده و باعث ترميم پليمر مي شود .به دليل برگشت پذيري تشکيل بخش يوني ، ترميم محلي مي تواند تکرارشود .نمونه اي از اين مواد کوپليمرهاي اتيلن -متاکريليک اسيد همراه با بخ شهاي يونومري است .گرماي ايجاد شده به وسيله عامل تخريب ، به عنوان محرک ترميم عمل مي کند، بنابراين ، به اعمال گرماي خارجي در اين مواد نيازي نيست
(شکل ٧) [١١].
٢-٤ مواد خود ترميمي ابرمولکولي
سامانه هاي غيرکووالانسـي يـا ابرمولکـول هـا پليمرهـايي هسـتند کـه پليمرشـدن يـا شـبکه اي شـدن آنهـا بـا برهمـکن شـهاي غيرکووالانسـي مونومرهـا يـا شـاخه هـاي جـانبي انجـام مـي پـذيرد .از ايـن دسـته مـواد، پليمرهـايي حـاوي پيونـد هيدروژني بيشتر مورد توجه قرارگرفته اند.
برگشت پذيري پيوند هيدروژني ، مي تواند خاصيت ترميم پذيري را در مواد پليمري ايجاد کند .در حالت آسيب ديدگي قطعه ، پس از تماس مجدد قطعات جداشده، پيوندهاي هيدروژني برقرار شده و ماده ترميم مي شود [٤]. محدوديتي که در استفاده از اين مواد وجود دارد، قدرت کمتر پيوندهاي هيدروژني نسبت به کووالانسي است که کاربرد مواد ابرمولکولي را در دنياي صنعت
محدود مي سازد. [١١].
٢-٥ ترميم از راه نفوذ مولکولي
روشي ديگر براي دستيابي به ترميم پذيري ذاتي ، نفوذ مولکولي است . چنين سازوکاري در کوپليمرهاي قطعه اي استيرن- ايزوپرن- استيرن و استيرن بررسي شده است .پديده ترميم در اين پليمرها وابسته به زمان و دماست و با بستن حفره ايجادشده، بر هم کنش هاي سطحي و گره خوردگي هاي مولکولي بين سطوح آسيب ديده رخ مي دهد.[٥]
٣- پليمرهاي خود ترميم شونده خودمختار(بدون محرک خارجي )
پليمرهاي خود ترميم شونده براي ترميم خود از سه مرحله تقريبا شبيه سيستم هاي زيستي پيروي مي کنند.مرحله اول در صورت ايجاد آسيب مي باشد که باعث تحريک و فعال شدن ماده مي شود,اين مرحله در بيشتر مواقع بعد از وارد شدن آسيب به ماده اتفاق مي افتد. مرحله دوم انتقال موادها به منطقه آسيب ديده مي باشد که بسيار سريع اتفاق مي افتد و در آخر مرحله يا واکنش سوم نيز فرآيند تعمير شيميايي ماده مي باشد.اين فرآيند وابسته به نوع مکانيسم خود ترميمي در هر ماده مي باشد و در انواع مختلف هم داراي تغييرات وابسته به همان ماده مي باشد.(اين فرآيند ها همان طور که در بالا گفتيم شامل بسپارش ,گرفتاري و اتصال عرضي برگشت پذير مي باشند).
مواد خود ترميم شونده را از طريق همين روش ها مختلف مي توان به سه دسته تقسيم کرد:
٣-١ مويرگ هاي تو خالي :
٣-١-١ روش کانال هاي توخالي
براي اولين روش در اين نوع مواد,مويرگ هاي شکننده يا فيبرهايي در مواد کامپوزيتي جاي داده مي شوند که باعث پرشدن شبکه متخلخل با مونومرها مي شود و وقتي که ماده در اثر استفاده منظم دچار آسيب يا خستگي مي شود,مويرگ ها با شکستن خود باعث آزادي مونومر ها و سرازير شدنشان به ترک هاي وارده به ماده مي شوند.همچنين مويرگ هايي که داراي عوامل استحکام بخشي نيز هستن هم شکسته مي شوند و با مونومرهاي سرازير شده ترکيب مي شوند.ترکيب اين عوامل با هم حاصل ترميم بخش ترک خورده مي شود. شکل ١٠.
براي توليد اين مويرگ ها در داخل يک ماده با ساختار کريستالي عوامل بسياري دخيل هستند.اول بايد ملاحظه کنيم که ايجاد اين کانال هاي توخالي در مواد امکان داردن خاصيت تحمل وزن ماده رو مورد دستخوشي قرار دهد,همچنين قطر کانال ها,درجه انحراف انشعاب ها,محله شاخه ها و جهت کانال ها نيز از عوامل موثر در ساخت مويرگ هاي توخالي در يک ماده
هستند. روش کانال هاي توخالي به دو دسته کانال هاي گسسسته و بهم پيوسته تقسيم مي شوند.
الف - کانال هاي گسسته
کانال هاي گسسته را مي توان بصورت جدا از ساخت ماده بوجود آورد و بصورت منظم در ميان سراسر ماده جاي داد.وقتي در حال توليد اين ميکروکانال ها هستيم ,يک عامل عمده در کار ما تاثير بسيار مهمي به جاي مي گذارد و آن نزديکي اين کانال ها به يکديگر هستند,هرچه مويرگ ها به هم نزديک تر باشند استحکام کمتري داريم و در مقابلش خاصيت خود ترميمي در ماده مورد نظرمون بالاتر مي رود.يکي از شکل هاي کانال هاي گسسته نوع ساندويچي مي باشد که در مرکز ماده جاي مي گيرد و فرآيند ترميم را بسمت بيرون انجام مي دهد.اين نوع روش(ساندويچي ) سفتي ساختار بسيار بالايي دارد و بهترين گزينه در ايجاد خاصيت خود ترميم در مواد مورد استفاده در مخازن فشار مي باشد.
ب - شبکه به هم پيوسته
کارايي کانال بهم پيوسته از روش مقابلش يعني شبکه هاي گسسته بسيار بيشتر مي باشد ولي بسيار سخت تر بوجود مي آيند و هزينه بيشتر را صرف مي کنند.اساس ايجاد اين کانال ها بصورت مکانيکي مي باشد و مي توانند قطر کانال ها به اندازه ٦٠٠-
٧٠٠ ميکرومتر بازدهي کنند.از اين روش براي ايجاد شبکه هاي دو بعدي استفاده مي کنند چون براي ايجاد شبکه هاي سخ بعدي در محدوديت بسيار مي باشد(البته روشي هم براي ايجاد شبکه سه بعدي وجود دارد که در پايين توضيح مي دهيم ).
٣-١-٢ نوشتار دايرکت اينک(توليد شبکه به هم پيوسته سه بعدي)
روش نوشتار دايرکت اينک(DIW)يک اکستورژن کنترل شده جوهر هاي ويسکوالاستيک (چسبناک و الاستيک ) براي ايجاد شبکه هاي سه بعدي به هم پيوسته مي باشد.روش کارش بدين صورت مي باشد که اول جوهرهاي آلي را در يک الگوي مشخص شده وارد و تنظيم مي شود و سپس ساختار ماده مورد نفوذ يک ماده مانند اپوکسي قرار مي گيرد.اين اپوکسي بعد از مدتي خودش را مي گيرد و سفت مي شود.حال جوهر آلي توسط يک مکننده بيرون آورده مي شود و در راه خود مويرگ هاي تو خالي را بجاي مي گذارد.
٣-٢ ترميم ميکروکپسولي
اين روش شـباهت زيـادي بـه روش کانـال هـاي توخـالي دارد.در ايـن روش مونـومر هـا در داخـل کپسـول هـايي در داخـل پليمرهاي ترموستاتي جـاي سـازي مـي شـود و زمـاني کـه تـرک بـه ايـن کپسـول هـاي مـي رسـد,کپسـول هـا پـاره شـده و مونومرها به سمت ترک سرازير مي شوند,در اين حالت مونومر ها شروع به بسپارش و ترميم ترک مي کنند.
شايد يکي از معايب اين سيستم ايـن باشـد کـه اگـر ديـواره کپسـول هـا ضـخيم سـاخته بشـوند ممکـن اسـت کپسـول هـا پاره نشـوند و فرآينـد تـرميم غيـر قابـل انجـام باشـد يـا همچنـين اگـر ديـواره هـا خيلـي نـازک سـاخته بشـوند ممکـن اسـت دچار پارگي پيش از موعد شوند.در آخر بايد بگوييم در بيشتر مواقع جنس اين کپسول ها از موم انتخاب مي شود.
شکل ١١- ساختار ميکرو کپسول
کپسول ها در صورت ايجاد ترک پاره شده و مونومر ها را به قسمت آسيب ديده سرازير مي کنند
در اين زمينه ماتريس پليمري ما داراي کمبود مواد ترميم کننده مي باشد که مواد ترميم کننده بايد توسط محيط واسطه در ماتريس پليمري به کار گرفته شود.در اين حالت با دو حالت روبه رو هستيم حالتي با استفاده از ماده درزگير و ميکرو کپسوله کردن و حالتي ديگر با استفاده از نانو تيوپ درزگير..[١٤]
خود ترميمي در اين دسته از مواد از سه راه انجام مي شود:
١- کپسول دارکردن٢ - استفاده از الياف توخالي ٣- استفاده از شبکه هاي توخالي .
٣-٢-١ خودترميمي با کپسول
کپسول در مواد کامپوزيتي و پليمرها به شکل ذراتي کروي( هسته - پوسته )در ابعاد ميکرو هستند که با عامل خودترميمي پر شده است ( شکل ١٢ .)هما نطور که در شکل مشاهده مي شود، با ايجاد شکاف کپسول ها شکسته شده( شکل ١٢ -الف )و عامل ترميم ، که در دماي ترميم به شکل مايع است ، توسط نيروي مويينگي به داخل شکاف جاري ميشود( شکل ١٢ -ب .)سپس ، اين ماده در مجاورت کاتاليزوري که از قبل در محيط پراکنده شده است ، پليمر شده و شکاف را ترميم مي کند( شکل ١٢ -ج )[٩].
براي انتخاب اجزاي سامانه هاي خودترميمي بر پايه کپسول بايد معيارهاي زير را در نظر گرفت :
الف -عامل ترميم بايد مايع و از پايداري گرمايي و فعاليت زياد، خواص فيزيکي مناسب و طول عمر کافي برخوردار باشد تا بتواند در زمان مناسب در ناحيه شکاف با کاتاليزور به سرعت واکنش دهد و فرايند ترميم که در رقابت با فرايندهاي ديگر از قبيل تبخير، جذب وغيره است ، به خوبي انجام گيرد.
ب -پوسته ميکروکپسولها بايد از پايداري گرمايي زياد و خواص مکانيکي مناسب به منظور آساني شکست طي فرايند ترميم برخوردار باشد .همچنين ، پوسته بايد سازگاري مناسبي با ماتريس پليمري داشته باشد تا مسير شکاف را منحرف نکند .کاتاليزور يا عامل پخت بايد از انحلا لپذيري مناسب در عامل ترميم مايع و از پايداري گرمايي زيادي برخوردار باشد.[٧]
انواع سامانه هاي خودترميمي کپسول دار به سه دسته تقسيم مي شوند : الف -سامانه هاي کپسول -کاتاليزور
ب -سامانه هايي که در آن عامل ترميم کپسول دار شده و در ماتريس پخش مي شود ج -سامانه هاي چندکپسولي ،
٣-٢-٢ خودترميمي برپايه الياف توخالي
الياف شيشه توخالي که با عامل ترميم مناسب از راه فرايند مويينگي پر مي شوند، در اثر ايجاد شکاف در ماتريس ، شکسته شده و عامل ترميم را وارد محيط شکاف مي کنند .درنتيجه ، فرايند پليمرشدن و عمل ترميم شکاف ها انجام مي گيرد( شکل
.[1] (14
