بخشی از مقاله
چکیده
پلیمر های سوپر جاذب می توانند مقادیر متفاوتی آب در خود ذخیره نموده و قابلیت نگهداری و ذخیره سازی آب را درخاک افزایش دهند این خصوصیت برای مقابله با شرایط کم آبی و کاهش اثرات سوء تنش خشکی در گیاهان زراعی اهمیت به سزایی دارد، در کشور ایران اقلیم خشک و نیمه خشک اغلب مناطق را تحت تأثیرقرار داده به طوریکه خشکسالیهای اخیر بر مشکل کم آبی افزوده، در همین راستا به منظور بررسی تأثیر پذیری عملکرد و اجزا عملکرد کلزا از پلیمرهای سوپر جاذب در شرایط مختلف تنش خشکی آزمایشی به صورت اسپلیت پلات - کرتهای خرد شده - در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد.
سطوح مختلف تنش شامل سه سطح آبیاری کامل - شاهد - ، تنش آبی در مرحله اواخرگلدهی ، تنش آبی در مرحله رسیدن دانه، در کرت های اصلی و سطوح مختلف مصرف پلیمرهای سوپر جاذب در سه سطح 0 - ، 150، - 225 کیلوگرم در هکتار در کرت های فرعی قرار گرفت، رقم مورد استفاده زرفام بود،
نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که صفات ارتفاع بوته، تعداد دانه در خورجین و محتوی نسبی آب در سطوح مختلف تنش معنیدار شدند و با افزایش میزان تنش همه صفات کاهش نشان دادند، در مورد سطوح مختلف تیمار سوپر جاذب همه صفات مورد آزمون در سطح یک درصد معنیدار گردیدند به طوریکه با افزایش میزان سوپرجاذب هر یک از صفات مذکور روند افزایشی داشتند، بیشترین عملکرد دانه از تیمار عدم تنش - شاهد - به میزان 2991 کیلوگرم در هکتار ودر اثرات متقابل از اثرات متقابل شاهد×مصرف 225 کیلوگرم سوپر جاذب به دست آمد.
مقدمه
پلیمرهای سوپرجاذب ابرجاذب وفراجاذب از جنس هیدروکربن هستند، این مواد چندین برابر وزن خود آب را جذب، نگهداری و در اثر خشک شدن محیط، آب داخل پلیمر به تدریج تخلیه می شود و بدین ترتیب خاک به مدت طولانی و بدون نیاز به آبیاری مجدد، مرطوب می ماند ذرات هیدروژل سوپرجاذب تا رسیدن به حجم تعادلی خود متورم شده و به دلیل داشتن اتصالات عرضی در شبکه پلیمری خود، تورم باعث انحلال آن ها نمی شود. برخلاف مواد اسفنجی که جذب آب در آن ها فیزیکی است
محدودیت منابع آب کشور ضرورت و اهمیت صرفه جویی در مصرف آب را مشخص می نماید، به طوریکه اعمال با کاربرد مدیریت صحیح و بکارگیری تکنیکهای پیشرفته به منظور حفظ ذخیره رطوبتی خاک و افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک از جمله اقدامات مؤثر برای افزایش راندمان آبیاری و درنتیجه بهبود بهره برداری از منابع محدود آب کشورمی باشد
حسن زاده و همکاران - - 2005 گزارش دادند که عملکرد گیاهان زراعی تحت شرایط تنش خشکی به شدت وابسته به فرایندهای تسهیم ماده خشک می باشد. اثرات تنش خشکی بر گیاه را می توان به دو گروه کلی مولفه های روزنه ای و غیر روزنه ای تقسیم کرد، مولفه های روزنه ای با جریان ورود CO2 و خروج آب مرتبط هستند و مطالعه آن ها نیازمند بررسی در شرایط کنترل شده می باشد، پدیده های غیر روزنه ای ناشی از تاثیر تنش خشکی بر صفات فیزیولوژیکی گیاه مانند سطح برگ ، دوام سطح برگ، وزن ویژه برگ و کارآیی های مصرف منابع می شود
کاجه و همکاران - - 2004 گزارش دادند که با کاربرد برخی مواد افزودنی، مانند پلیمرهای سوپرجاذب آب می توان ضریب بهره وری آب کشاورزی را افزایش داد، این پلیمرها قادرند مقادیر زیادی آب حاصل از بارندگی و یا آب آبیاری را جذب کرده و از نفوذ عمقی آن جلوگیری کنند و در شرایط خشکمجدداً در اختیار گیاه قرار دهند. استفاده از سوپرجاذب می تواند میزان هزینه ها و میزان آبیاری را به حداقل کاهش دهد، استفاده از سوپرجاذب قادر به جذب مقادیر متنابهی از آب می باشد و قادر است موجب تقلیل تنش ناشی از کمبود آب شود این مواد تا حدود 400 برابر وزن خود قادر به جذب آب هستند که می توانند در مواقع کم آبی به راحتی آب ذخیره شده را در اختیار گیاه قرار داده و از تنشهای وارده و تقلیل عملکرد تا حدود زیادی جلوگیری نمایند.
مواد و روشها
این تحقیق در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج در سال زراعی 90-91 با موقعیت جغرافیایی35 درجه و 10 دقیقه شمالی عرض جغرافیایی و 46 درجه و 9 دقیقه غربی طول جغرافیایی به صورت اسپلیت پلات - کرتهای خرد شده - در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد.
سطوح مختلف تنش شامل سه سطح آبیاری کامل - شاهد - ، تنش آبی در مرحله اواخرگلدهی، تنش آبی در مرحله رسیدن دانه، در کرت های اصلی و سطوح مختلف مصرف پلیمرهای سوپر جاذب در سه سطح 0 - ، 150، - 225 کیلوگرم در هکتار در کرت های فرعی در نظر گرفته شد، صفات مورد آزمایش شامل ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، شاخص برداشت، عملکرد دانه ومحتوی نسبی آب برگ بود در طول آزمایش برای جلوگیری ازتأثیر بارندگی برتیمارهای تنش روی هر کرت توسط حفاظ هایی از جنس برزنت شفاف که قابلیت عبورنور را داشت پوشانده شد، تیمارهای تنش آبی بر اساس نیاز آبی کلزا انتخاب شدند در ادامه قبل از کاشت، مقادیر مختلف پلیمرسوپرجاذب برای هر ردیف به صورت نواری و در عمق 2520 سانتی متری روی هر ردیف، به کار برده شد،
برای اندازه گیری محتوی نسبی آب برگ ابتدا از بوته انتخاب شده هر کرت سه دیسک به ابعاد 20 میلیمتر از هر برگ شده و بلافاصله وزن شدند - وزن تر - سپس نمونه ها به مدت 4 ساعت در آب مقطر دو بار تقطیر شده با دمای حدود 5 درجه سانتی گراد و نور اندک - تا تثبیت جذب آب و افزایش وزن - پس از گرفتن آب روی آنها با کاغذ صافی، وزن شدند - وزن تورم کامل - سپس نمونه ها به مدت 24 ساعت در دمای 80 درجه سانتیگراد د رآون قرار داده شده و پس از آن وزن شدند - وزن خشک - در نهایت محتوی نسبی آب - - RWC 1 از رابطه زیر محاسبه شدند.
در پایان تجزیه و تحلیلهای آماری با استفاده از نرم افزارهای Excel و MSTAT-C انجام شد و مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون چند دامنهای دانکن در سطح 0/05 انجام گردید.
جدول - - 1 نتایج آزمون فیزیکو شیمیایی خاک محل اجرای آزمایش
نتایج و بحث
نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانش نشان داد که تیمار های مختلف دارای اثر معنی داری بر صفت تعداد دانه در خورجین در سطح %1 بودند - جدول . - 2 به طوریکه کمترین میزان آن تحت تنش آبی در مرحله رسیدن دانه - - S3 به میزان7 عدد حاصل شد و بیشترین آن از تیمار S1 - شاهد - به میزان 16عدد به دست آمد
مقایسه میانگینها با آزمون دانکن در سطح 5 درصد نشان داد که تیمار - A3 - به مقدار 13 عدد از بیشترین دانه در خورجین برخوردار بود، در اثرات متقابل اختلاف معنیداری در سطح %5 مشاهده شد
