بخشی از مقاله
مقدمه
درجهان امروزی بدلیل رشد روز افزون جمعیت و گسترش شهرها، زباله ها یک آلاینده زیست محیطی شناخته شدهاند و تبعات منفی زیست محیطی فراوانی به دنبال داشته است. چند دهه ای است که با رخدادهای بزرگ فرآیند صنعتی ، زباله ها نیز به همراه آلودگی های روزافزون خاک، آب و هوا ، زنجیره زیست محیطی و زیستگاه انسان را به سختی با تهدید ناخواسته ای مواجه کرده است که دفع انبوه زبالههای تولید شده در محیط های شهری یکی از این موارد است. رایجترین روش برای دفع زباله، دفن آن در مدفنهای مهندسی - بهداشتی میباشد. بنابراین انتخاب یک محل برای دفع زباله که اثرات زیست محیطی را به حداقل رساند، امری ضروری میباشد - دلبری و همکاران، . - 1388
در سال های اخیردر ایران نیز افزایش روزافزون تولید مواد زاید جامد شهری موجب شده، حفاظت محیط زیست از آلودگی خاک ناشی از دفن بیرویه زباله و شیرابه آن اهمیت فراوانی را به خود اختصاص دهد. انسان و بسیاری از موجودات به شیوه های مختلف تولید کننده زباله هستند و کنترل آنها نوعی تضمین سلامت و بقای محیط زیست به شمار میرود. اگرچه خاک مهم ترین و گسترده ترین صافی فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آب ها، بازیافت کننده ضایعات و نیز دریافت کننده بسیاری از مواد میباشد ولی ظرفیت آن محدود بوده و ممکن است بسیاری از مواد سمی و آلاینده هایی که به خاک افزوده میشوند از نظر تجمعی افزایش یافته و در نهایت به تهدیدی جدی برای محیط زیست تبدیل شوند. شیرابه و گازهای تولید شده در اثر تجزیه زبالههای دارای ترکیبات آلی، از جمله عمده ترین مشکل محل دفن مواد زاید جامد شهری میباشند. علاوه بر این پسماندهای شهری حاوی مقادیر زیادی عناصر ماکرو و میکرو هستند که میتواند در رشد گیاه مفید باشد زیرا این عناصر نقش حیاتی در افزایش بازده محصولات کشاورزی دارند - Astaraei و Bond، Kamarudzaman . - 2008 و همکاران - 2011 - ، گزارش کردند که مکانهای دفع زباله بطور عمده حاوی فلزات سنگین، مواد آلی و مواد معدنی مثل آمونیوم، سولفات و فلزات کاتیونی هستند که محیط زیست و خاک را تحت تاثیر قرار میدهند. در پژوهش حاضرتلاش شده است تاثیر زباله های جامد شهری بر روی برخی از خواص فیزیکی و شیمیایی خاک در محل دفن زباله در شهر ارومیه بررسی گردد.
مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه محل دفع پسماند شهرستان ارومیه می باشد که44 58´ 33, 33 ˝ تا 44 59´ 36˝ طول جغرافیایی شرقی و37° 42´ 8, 78 ˝ تا37° 42´ 54, 91 ˝ عرض جغرافیایی شمالی را پوشش داده و متوسط ارتفاع منطقه از سطح آزاد
دریا حدود 1350 متر می باشد. تعداد 45 نمونه خاک سطحی 0-50 - سانتیمتری - با الگوی شبکه ای و به فواصل 100-50 متری به ترتیب از اراضی شاهد به سمت اراضی تحت تاثیر شیرابه و اراضی زراعی پایین دست آن برداشته شد - شکل . - 1 آزمایش در قالب طرح کامل تصادفی با 3 تیمار - محل دفع زباله، اراضی زراعی شاهد و اراضی زراعی پایین دست - در 15 تکرار اجرا گردید.
شکل -1 موقعیت جغرافیایی زبالهگاه منطقه مطالعاتی شهرستان ارومیه و الگوی نمونهبرداری
نمونههای خاک پس از انتقال به آزمایشگاه و هوا خشک شدن، به منظور انجام مراحل آزمایشگاهی از الک 2 میلی متری عبور داده شدند و برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی نظیر بافت به روش هیدرومتری، pH و EC خاک در عصاره اشباع خاک، کربن آلی به روش والکی و بلک،کربنات کلسیم معادل - CCE - به روش خنثی سازی با اسید کلریدریک، نیتروژن کل به روش کجلدال، پتاسیم قابل جذب با جایگزینی پتاسیم تبادلی بوسیله استات آمونیوم یک مولار و مقدار کل عناصر آهن، سرب، کادمیم و منگنز در خاک به روش اکسیداسیون تر Gupta - ، - 2000 عصارهگیری و با دستگاه جذب اتمی اسپکترومتری - Shimadzu 6300 AA - اندازه گیری شدند. تجزیه و تحلیلهای آماری خصوصیات شیمیایی و فیزیکی اندازه-گیری شده شامل تجزیه واریانس و مقایسه میانگینها با استفاده از نرم افزارهای MSTATC و Costate انجام گرفت. ترسیم نمودارها با استفاده از نرم افزار Excle صورت گرفت.
نتایج وبحث
تجزیه واریانس دادهها نشان داد - جدول نشان داده نشده است - ، که از میان خصوصیات شیمیایی و فیزیکی اندازه گیری شده در تیمارهای مختلف، مقادیر PH، EC، درصد مواد آلی، میزان سرب، آهن و سدیم در سطح احتمال 1 درصد معنیدار بودند. مقادیر مقایسه میانگین خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاکهای تحت تاثیر تیمارهای اراضی زراعی شاهد، اراضی زراعی پایین دست و محل دفع پسماند در جدول 1 نشان داده شد.
جدول -1 مقایسه میانگین اثر دفع پسماند بر ویژگیهای شیمیایی و فیزیکی خاکهای مورد مطالعه
میانگینهای با حروف غیر مشابه در هرردیف از نظر آماری در سطح احتمال 0/05 اختلاف معنیدار دارند.
نتایج نشان داد که pH در خاکهای زباله گاه در مقایسه با اراضی پایین دست کاهش معنی دار داشت. این کاهش ممکن است در اثر تجزیه پسماندهای آلی و تولید اسیدهای آلی در محل دفع پسماند باشد یا احتمالا می تواند به علت حضور اسیدهای معدنی و آلی نظیر اسید لاکتیک، اسید استیک، اسیدهای آمینه و غیره باشد Khoshgoftar Manesh - و Kalbasi، . - 2001 بطور کلی، تجزیه مواد آلی شیرابه در خاک ترکیباتی از اسیدهای آلی ضعیف و دی اکسید کربن تولید می کند که می تواند pH خاک را تعدیل نماید. با توجه به جدول 1، مشخص گردید که میزان هدایت الکتریکی خاک زباله گاه بطور معنی دار بیشتر از اراضی شاهد و پایین دست بودند که بدلیل وجود املاح محلول بالا در شیرابههای حاصل از زبالهها می-
