بخشی از مقاله
مقدمه
آهن و مسائل تغذیه ای مربوط به آن بخصوص در کشورهای در حال توسعه کمتر مورد توجه قرار گرفته است زیرا نه تنها رفع کمبود آن از طریق کوددهی آسان نیست ، بلکه به علت نقش پیچیده و جابجا یی شونده آن در متابولیسم گیاه، تشخیص آن نیز مشکل است . بنابراین برطرف کردن کلروز آهن بسیار مشکل است.زیرا این عارضه بوسیله شرایط شیمیایی خاک ایجاد می شود و با مقدار آهن در خاک ارتباط ندارد.عارضه کلروز آهن عمدتا در خاکهای آهکی و قلیایی رایج است .
یکی از ضایعات و آلاینده های زیست محیطی صنعت فولاد ، غبار حاصل از کوره های صنایع فولاد می باشد که حاوی درصد قابل توجهی از عناصر با ارزش بویژه آهن می باشد ولی بخاطر فرم قابل جذب آنها، نمی توان از این ماده جهت برطرف کردن کمبود عنصر آهن در خاک استفاده کرد. چنانچه بتوان غبار مذکور را فرآوری نمود و آهن موجود در آن را به فرم قابل جذب گیاه - فرم 2 ظرفیتی -
تغییر شکل داد،نه تنها می توان کود داخلی ارزان قیمت مناسبی تولید و جایگزین کودهای گران قیمت موجود در بازار از جمله - Fe-EDDHA - نمود بلکه قدم بزرگی جهت صرفه جوئی اقتصادی و رفع کمبود آهن در خاکهای آهکی ایران برداشت . در این تحقیق تاثیر استفاده از 4 نوع غبار فراوری شده 2 - نوع در شرایط اکسیدی و 1 نوع در شرایط احیایی و 1 نوع خنثی شده - حاصل از کوره های صنایع فولاد بر حرکت آهن در ستون خاک با دیگر کودهای آهن رایج در بازار - سولفات آهن و سکوسترین - مقایسه گردید.
مواد و روشها
ستونهای خاک مورد استفاده در این تحقیق بصورت مصنوعی تهیه شدند. خاک مورد استفاده دارای بافت لومی بود. پس از خشک کردن خاک در هوای آزاد و بدست آوردن خاک همگن ، از الک دانه درشت عبور داده شد. خاک عبور داده شده از الک به درون 21 عدد لوله از جنس P.V.C - پولیکا - به قطر داخلی 10سانتی متر - 2/5 اینچ - و به ارتفاع 55 cm بعنوان دیواره ی اصلی خاک مورد نظر ،که درون آنها کیسه پلاستیکی تعبیه شده و بر روی پایه های فلزی قرار گرفته بودند،بتدریج ریخته شد. تا ستونهای خاک به ارتفاع 50cm جهت افزودن تیمارها آماده شوند.
در این پژوهش 4 نوع غبار فرآوری شده صنایع فولاد با سولفات آهن و سکوسترین آزمایش شدند. در مجموع 7 تیمار مورد بررسی قرار گرفت ، شامل : T1 کاربرد غبار فرآوری شده شماره ی - 1 دارای %3 آهن - تهیه شده در شرایط اکسیدی به میزان 10 کیلوگرم در هکتار ، :T2 کاربرد غبار فرآوری شده شماره ی - 2 دارای % 2 آهن
- تهیه شده در شرایط احیایی به میزان 10 کیلوگرم در هکتار ، :T3 کاربرد غبار فرآوری شده دارای % 2/5 آهن - تهیه شده در شرایط اکسیدی به میزان 10 کیلوگرم در هکتار : T4 کاربرد سولفات آهن به میزان 60 کیلوگرم در هکتار ،:T5 کاربرد غبار خنثی شده با PH=7، : T6 کاربرد کلات آهن سکوسترین Fe- - - EDDHA به میزان 10کیلوگرم در هکتار ،: T7 شاهد - خاک معمولی بدون افزودن غبار -
اولین دوره آبیاری ستونهای خاک بلافاصله پس از کاربرد تیمارها انجام شد. عملیات آبیاری مجموعا 5 بار و به تناوب تقریبا هر 2 هفته یکبار و در مدت 60 روز صورت پذیرفت .در هر آبیاری از حجم مساوی آب استفاده گردید. آبیاری در هر مرحله به آرامی و قبل از هر آبیاری عملیات سله شکنی سطحی انجام شد. در 4 مرتبه آبیاری اول سعی شد زه آب خروجی از ستون خاک اندک باشد. اما در آبیاری آخر - پنجم - حجم آب آبیاری جهت جمع آوری زه آب حدود 20 درصد افزایش یافت .زه آب بدست آمده از هر ستون خاک در آبیاری آخر ، در ظروف مخصوص درب دار نگهداری و جهت اندازه گیری عناصر موجود در آن در آزمایشگاه مورد استفاده قرار گرفت.
آماده سازی خاک ستونها جهت تجزیه شیمیایی
پس از آخرین مرحله آبیاری و خروج آخرین قطرات زه آب از انتهای هر ستون ، جهت جلوگیری از امکان حرکت عناصر محلول به قسمت های بالاتر ستون - در اثر صعود موئینگی و تبخیر - ستونها را از حالت عمودی خارج کرده و بصورت افقی بر روی سطحی مسطح قرار داده شدند. سپس کیسه های پلاستیکی حاوی خاک از درون لوله های پلی اتیلنی بیرون کشیده شده و به منظور تسریع در خشک شدن خاک،کیسه ها به طول برش داده شدند. سپس هر یک از ستونهای خاک به 5 قسمت مساوی 0-10، 30-20،20-10، 30-40، 40-50 سانتی متری تقسیم و توسط کاردک پلاستیکی جدا سازی شدند.
خاک حاصل از عمق ها و تیمارهای مختلف بطور مجزا خشک و کوبیده شده و پس از عبور از الک 2 میلی متری از جنس استیل در کیسه های پلاستیکی جداگانه علامت گذاری شد و جهت اندازه گیریهای مورد نظر به آزمایشگاه انتقال داده شدند. آهن قابل جذب در خاک به روش عصاره گیری توسط محلول PH=7.3 - DTPA - و قرائت بوسیله دستگاه جذب اتمی ، انجام گردید. نتایج حاصل از تحقیق فوق در قالب طرح آماری کاملا تصادفی و توسط نرم افزار آماری SPSS تجزیه و تحلیل آماری شده و میانگین ها بوسیله آزمون دانکن مقایسه شدند.
نتایج و بحث
جدول شماره : 1 نتایج تجزیه واریانس میانگین های بدست آمده بر اثر کاربرد تیمارهای مختلف بر غلظت آهن قابل جذب در اعماق مختلف ستون خاک را نشان می دهد
نمودار شماره-1 تاثیر کاربرد تیمارهای مختلف برغلظت آهن قابل جذب در عمق های مختلف ستون خاک
