بخشی از مقاله
چكیده
سد دز یكی از سدهای مهم کشور ایران می باشد که حجم کل اولیه مخزن آن 3/3 میلیارد متر مكعب بوده است. برای شناخت دقیق جریانهای غلیظ احتمالی در مخزن دز و میزان اثر آنها در رسوبگذاری، در سالهای 1331 و 1331 در دو مرحله اندازه گیری هایی به منظور ثبت جریان های غلیظ احتمالی انجام گردید.
به طور کلی نتایج نشان می دهند که جریانهای غلیظ رخ داده با دبی کمتر از 066 مترمكعب در ثانیه و با غلظت رسوب کمتر از 1111 گرم در لیتر ، جریان های غلیظ ضعیغی بوده اند بطوریكه این جریانها نتوانسته اند خود را به دیواره سد برسانند. جریانهای غلیظ رخ داده با دبی های بیش از 066 متر مكعب در ثانیه و با غلظت رسوب بیش از 111 گرم در لیتر، جریان های غلیظنسبتاً قوی ایجاد نموده اند بطوریكه این جریانها به دیواره سد رسیده اند. جریان های غلیظ با دبی های بیش از 1336 متر مكعب در ثانیه و با غلظت رسوب بیش از 4 گرم در لیتر بصورت تشدید شونده عمل نموده اند.
مقدمه
جریان غلیظ و یا جریان چگال عبارتست از جریانی که به علت اعمال نیروی ثقل بر روی اختلاف چگالی دو سیال به وجود می آید.[1] اختلاف دانسیته ممکن است ناشی از یک یا چند عامل به شرح زیر باشد:
تفاوت دما، تفاوت در غلظت مواد محلول وتفاوت در غلظت ذرات معلق.شکل یک نمای شماتیک این جریان را نشان می دهد. اولین مشاهدات ثبت جریان غلیظ به سال 1885 توسط فارل در دریاچه جنوا در سوئیس بر می گردد. مشاهدات وی نشان داد که رسوبات وردی از رودخانه رن باعث ایجاد جریان غلیظ در این دریاچه می شود. بل[2] 1 تعدادی آزمایش جریان غلیظ بر روی فلوم انجام داد و بر تاثیر جریان غلیظ روی رسوبگذاری در مخازن مطالعاتی انجام داد. جریان های غلیظ ممکن است در طول فواصل سراسر مخازن منتقل شود که بطور مثال جریان های غلیظ بیش از 100 کیلومتر در دریاچه مید در آمریکا در رودخانه کلرادو - Graf, 1983 - [3] و 80 کیلومتر در سال 1961 در مخزن سانمنکسیا در چین منتقل شده اند
شکل - 1 - شکل شماتیک اجزای یک جریان غلیظ
محدوده مورد مطالعه
سد بتنی دو قوسی دز واقع در 25 کیلومتری شمال شهرستان دزفول بر روی رودخانه دز روی سنگهای از جنس کنگلومرا ساخته شده است هدف از ساخت سد تامین آب آبیاری اراضی پایین دست ، تولید برق و کنترل سیلاب های بالادست رودخانه می باشد. شکل 2موقعیت مخزن و شکل شماتیک دیواره ی سد و ترازهای نقاط مهم را نشان می دهند.
شکل - 2 - موقعیت و شکل مخزن سد دز
مواد و روش ها
اندازه گیری ها توسط مؤسسه تحقیقات آب در دو نوبت انجام گرفت؛ نوبت اول از تاریخ 18آذر 1381 لغایت 10 تیر 1382ودر نوبت دوم از تاریخ 9 دی 1385 لغایت 19 اسفند .1385 بدین منظور در مسیر خط القعر آبراهه و در ایستگاه هایی که موقعیت آنها در شکل 3 نشان داده شده، نسبت به اندازه گیری مشخصات جریان اقدام گردیده است
شکل - 3 - موقعیت و مختصات جغرافیایی ایستگاه های اندازهگیری - مربوط به نوبت دوم -
در شکل 4 نمونه ای ازپروفیل های سرعت و غلظت برداشت شده در سال 1385 نشان داده شده اند. دستگاه های نصب شده در هر ایستگاه در مرحلهی اول اندازهگیریها - 1381 - در مرحلهی دوم اندازهگیریها - 1385 - در جدول 1 ارائه شده است.
شکل - 4 - نمودار توزیع سرعت و غلظت در سال 1385 در ایستگاه
