بخشی از مقاله
مقدمه
با توجه به اثرات نامطلوب مصرف بیرویه کودهای شیمیایی، یافتن روشهای جایگزین و کاستن مصرف آنها ضروری به نظر میرسد. در حال حاضر کودهای زیستی بهعنوان جایگزینی برای کودهای شیمیایی، جهت افزایش حاصلخیزی خاک در کشاورزی پایدار مطرح می باشند در کشاورزی ارگانیک که از کود شیمیایی استفاده نمیشود، مخلوط سنگ فسفات با کمپوست و مایه زنی آن با ریزجانداران حل کنندهی فسفر - قارچ، باکتری و اکتینومیست - امکان پذیر است.
ریزجانداران حل کنندهی فسفات در تمام خاکها یافت میشوند اما تعداد آنها در خاکهای مختلف با هم متفاوت بوده و بستگی به خاک، اقلیم و تاریخچه کشت دارد. ریزموجودات حل کننده فسفر معمولا در خاکهای دارای شرایط مناسب، توسعه پیدا میکنند. استان کهگیلویه و بویراحمد با داشتن جنگلهای بلوط دارای خاکهای با مادهی آلی مناسب است که منطقهی ریزوسفری آنها، شرایط مناسب برای رشد میکروارگانیسمهای خاکی را دارند و در مناطق مجاور معادن سنگ فسفات استان، برای بررسی و جداسازی گونههای قارچی حل کنندهی فسفات مناسب است.
جمع آوری نمونه خاک
پنج نمونه خاک از خاکهای جنگلی اطراف معدن سنگ فسفات کوه سپیدلار کهکیلویه و بویر احمد از عمق سطحی نمونه برداری شد. مقداری از نمونه جهت جداسازی قارچ و مخمر و باقیماندهی خاک پس از هوا خشک شدن، از الک 2 میلی متری عبور داده شد و برای تعیین خصوصیات خاک استفاده گردید. خصوصیات خاک شامل بافت خاک به روش هیدرومتر، درصد مادهی آلی - OM - به روش اکسیداسیون با اسید کرومیک و سپس تیتره کردن با فروس آمونیوم سولفات، درصد کربنات کلسیم معادل - CCE - به روش خنثی سازی با اسید کلریدریک، pH در خمیر اشباع، ظرفیت تبادل کاتیونی به روش جانشینی کاتیونها با استات سدیم، فسفر به روش اولسن و فسفر آلی محلول در بیکربنات سدیم 0/5 مولار با 8/5 = pH اندازهگیری شدند.
در پنج ارلن، 90 میلیلیتر سرم فیزیولوژی ریخته و پس از سترون نمودن توسط دستگاه اتوکلاو، 10 گرم خاک به هر ارلن اضافه گردید. به منظور تهیهی یک سوسپانسیون یکنواخت، ارلنها به مدت 20 دقیقه در 200 دور در دقیقه تکان داده شد. در مرحلهی بعد رقتهای سریالی از هر نمونه تا رقت 10 -7 در حجم نهایی 1 میلیلیتر تهیه گردید. سپس در سه تکرار از هر لولهی آزمایش 100 میکرولیتر برداشت و داخل محیط کشت Pikovskay انتقال و کشت سفرهای داده و در دمای 25 درجه سلسیوس به مدت یک هفته گرم خانه گذاری شد.
پرگنههای رشد یافته روی محیط کشت Pikovskay از نظر تولید هاله در اطراف خود بررسی شدند و هر کدام که هالهی بزرگتری داشت در ارزیابی مرحله بعد استفاده گردید. از میان قارچها، 4 قارچ هالهی بسیار بزرگ و روشن بر روی محیط کشت ایجاد کردند که برای بررسی کمی انحلال فسفر، در قالب طرح پایه کاملاٌ تصادفی با هفت سطح قارچ شامل شاهد، قارچهای شماره گذاری شده از 1 تا 4 که بر اساس مرحله قبل انتخاب شدند و همچنین قارچ آسپرژیلوس نایجر با و بدون تری کلسیم فسفات برای مقایسه توانایی قارچهای جداسازی شده، با سه تکرار انجام شد. کشت قارچ در محیط کشت مایع پایه در ظروف ارلن مایر انجام گرفت.
نتایج و بحث
خاکهای مورد مطالعه دارای بافت سنگین بودند و مقدار رس آنها از 33 تا 55 درصد متغیر بود. مقدار مادهی آلی در خاکهای مورد مطالعه از 0/34 تا 9/98 درصد متغیر بود. مقدار فسفر به روش اولسن در خاکهای جنگلی مورد مطالعه از 6/7 تا 18 میلیگرم بر کیلوگرم خاک متغیر بود و مقدار فسفر آلی در بیکربنات سدیم نیز از 7/8 تا 21 میلیگرم بر کیلوگرم خاک بود. این نتایج نشان میدهد که خاکهای مورد مطالعه دارای مقدار زیادی فسفر قابل جذب گیاه هستند و مجموع فسفر آلی و معدنی محلول در بیکربنات سدیم تا حدود 30 میلی گرم بر کیلوگرم خاک در برخی از آنها میرسد. معمولا مقدار فسفر به روش اولسن در خاکهای کود نخورده بسیار کم میباشد.
در پژوهشی که توسط خان میرزایی و همکاران در جنگلهای گربایگان فسا انجام شده، مقدار فسفر به روش اولسن و فسفر آلی عصاره گیری شده با بیکربنات را کمتر از 5 میلی گرم بر کیلوگرم خاک گزارش کردند. مقادیری به دست آمده در آزمایش حاضر ، بیانگر غنی بودن خاکهای مورد مطالعه از ترکیبات فسفر محلول و فعال بودن سازوکارهای انحلال فسفر در این خاکها است. از نتایج آزمون کیفی در مجموع 4 قارچ حل کننده فسفر که هالهی بزرگتری داشتند، جداسازی شد. نتایج حاصل از جداسازی قارچهای حلکننده فسفر نشان داد که دو نمونهی خاک دارای قارچهای حل کننده فسفر بودند. از نمونه خاکهای 1 و 4 هر کدام 2 قارچ ریسهای جداسازی گشت. مقادیر حاصل از بررسی کمی انحلال فسفر و pH اندازهگیری شده برای 6 نوع قارچ جداسازی شده و نمونه شاهد، آمده است.
