بخشی از مقاله
مقدمه
شناخت توزیع اشکال مختلف فسفر تحت تاثیر فعالیت میکروارگانیزمها در خاک، جهت درک بهتر از ظرفیت آنها در حفظ و تامین فسفر برای گیاهان، ضروری است. با توجه به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاکهای مناطق مختلف، فسفر میتواند به صورت ترکیب شیمیایی متنوعی در خاک مشاهده شود، گیاهان تنها قادر به استفاده از بخش محدودی از فسفر کل خاک میباشند. تعیین مقادیر و توزیع اجزای فسفر در خاک میتوان روش مدیریتی مناسب جهت افزایش قابلیت استفاده فسفر توسط گیاهان را پیشنهاد نمود. استفاده از باکتری های حل کننده فسفات به طور همزمان جوانه زنی، جذب فسفر توسط گیاه و عملکرد گیاه زراعی را افزایش میدهد. باکتریهای جنس سودوموناس، باسیلوس و ریزوبیوم از جمله قویترین حل کنندههای فسفاتها هستند. استفاده از باکتری باسیلوس در حدود 20% کمتر فسفر قابل دسترس را به شکل غیر قابل دسترس تبدیل کرده است Turan - و همکاران، . - 2007 امروزه برای افزایش قابلیت استفاده فسفر خاک از کودهای شیمیایی فسفر استفاده میشود که استعمال بلند مدت از این کودها منجر به تجمع فسفر و آلودگی آبهای سطحی میشود. و با توجه به این موضوع که باکتریهای حل کننده فسفات میتوانند بر قابلیت دسترسی فسفر توسط گیاه موثر باشند. لذا این تحقیق با هدف بررسی تاثیر باکتریهای حل کننده فسفاتها بر مقادیر قابل دسترس فسفر و شکلهای شیمیایی مختلف آن در خاکهای آهکی استان آذربایجان غربی انجام گردید.
مواد و روشها
برای انجام این آزمایش یک نمونه خاک سطحی 0 -30 - سانتیمتری - از بین 15 نمونه خاک از خاک های استان آذربایجان غربی انتخاب گردید. نمونههای خاک پس از هوا خشک شدن، از الک 2 میلی متری عبور داده شدند و برخی ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی نمونههای خاک بوسیله روشهای معمول آزمایشگاهی تعیین شدند - جدول . - 1
جدول -1 برخی ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی نمونه خاکهای مطالعه شده
آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با 2 تیمار شامل شاهد - بدون تلقیح - ، سویههای باکتری - سودوموناس و باسیلوس - و چهار زمان نمونه برداری صفر، 7، 21 و 45 روز در 12 تکرار اجرا گردید. برای اجرای آزمایش
انکوباسیون ابتدا 150 گرم از نمونه خاکها را درون ظروف پلیاتیلن ریخته شدند و دهانه ظروف بوسیله درپوش پلاستیک بسته شدند تا از تبخیر بیشتر رطوبت از نمونهها در طول انکوباسیون و آلودگی میکروبی جلوگیری شود. در روی درپوشهای پلاستیکی، منفذهای ریز یکنواخت جهت تسهیل تبادلات گازی تعبیه شد، سپس ظروف به مدت 20 دقیقه در دمای 120 درجه و فشار 1/5 bar داخل اتوکلاو قرارگرفته شدند. سویههای باکتری کشت دادهشدند و سویههایی با میزان حلکنندگی بالا انتخاب شدند. میزان 10 میلیلیتر محیط کشت نوترینت آگار آلوده به سویههای باکتری برای تیمار باکتری به خاک استریل افزوده و خوب مخلوط شدند و درون ظرفهای دارای خاک استریل به آرامی ریختهشد و خوب مخلوط شدند و رطوبت نمونهها ظرفیت زراعی تنظیم شدند. ظروف بهمدت 45 روز در انکوباتور در دمای 28 درجه سلیسیوس قرار داده-شدند. در زمانهای صفر، 7، 21 و 45 روز بعد از شروع انکوبسیون، 20 گرم از نمونهها جهت انجام آزمایشها برداشته و هواخشک شدند و شکلهای مختلف فسفر در نمونهها با روشهای معمول در آزمایشگاه اندازه گیری شدند. سویههای باکتری - سودوموناس و باسیلیوس - مورد نظر از بانک میکروبی گروه علوم خاک، زراعت و دامپزشکی دانشگاه ارومیه تهیهشد. تجزیه و تحلیلهای آماری شامل آزمون نرمال بودن دادهها و اشتباهات، تجزیه واریانس و مقایسه میانگینها با استفاده از نرم افزارهای MINITAB نسخه 14، MSTATC و Costate انجام گرفت. ترسیم نمودارها با استفاده از نرم افزار Excle صورت گرفت.
نتایج وبحث
تجزیه واریانس اطلاعات بدست آمده نشان داد - جدول نشان داده نشده است - ، که اکثر تیمارهای باکتری در سطح احتمال 1 درصد بر شکلهای فسفر غیر از شکل معدنی P-Fe معنیدار بود و تأثیر زمان انکوباسیون نیز در سطح احتمال 1 درصد برشکلهای فسفر، به غیر از شکلهای Fe-P و Al-P معنیدار بود. همچنین اثر متقابل بین تیمار و زمان انکوباسیون در سطح احتمال 1 درصد به غیر از شکل - P-Fe - معنیدار بود.
مقادیر مقایسه میانگین اثرات متقابل فسفر قابل جذب - Olsen - ، فسفر آلی و اشکال فسفر معدنی خاک تحت تاثیر تیمارهای شاهد - بدون تلقیح - ، سویههای باکتری - سودوموناس و باسیلیوس - در زمانهای انکوباسیون در جدول 2 نشان داده شد.
جدول -2 مقایسه میانگین تاثیر متقابل تیمار و زمان بر شکلهای فسفر - آزمون دانکن در سطح - 0/05
بیشترین میزان فسفر قابل جذب - Olsen-P - در زمان سوم 21 - روز - انکوباسیون در تیمار باکتری مشاهده شد و بیشترین مقدار فسفر آلی، شکل Ca2-P در زمان چهارم 45 - روز - انکوباسیون در تیمار باکتری مشاهده شد.
مقدار توزیع شکلهای مختلف فسفر در خاک به سن خاک، مواد مادری، زمان کوددهی، درجه هوادیدگی و فاکتورهای اقلیمی دیگر بستگی دارد Samadi - ، . - 2003 توزیع شکلهای معدنی فسفر در تیمارهای شاهد و باکتری در زمانهای - صفر،7، 21و - 45 روز در شکلهای 1 و 2 نشان داده شده است.
شکل -1 تغییرات اشکال فسفر در تیمار شاهد در زمان های مختلف
با توجه به شکل 1، در تیمار شاهد در زمانهای مختلف اشکال - Ca8-P - , - Ca2-P - و - Ca10-P - با تغییر میزان روبرو بودند. در اشکال دیگر فسفر تغییر محسوسی مشاهده نشد.
