بخشی از مقاله
چکیده:
داروهای ضدالتهاب و مسکن غیراستروئیدی - NSAIDs - نظیر ناپروکسن داروهایی هستند که التهاب درد و تب را کاهش میدهند. این داروها ازجمله پرمصرف ترین داروهایی هستند که برای درمان بیماریها و عوارض مختلف تجویز میشوند. جهت کنترل خطرات ناشی از ورود این ماده به محیط زیست، باید قادر به شناسایی و اندازه گیری آن در محیط زیست باشیم. لذا، اندازه گیری مقادیر بسیار کم این ترکیب در نمونه های زیست محیطی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. باقیمانده ترکیبات دارویی، بطور معمول در آبهای زیست محیطی در مقادیر بسیار ناچیز - نانوگرم بر لیتر - وجود دارند، بنابراین اندازه گیری آنها به طور مستقیم ممکن نیست و نیز دستگاه های اندازه گیری قادر به تشخیص غلظت های بسیار کم آنها نیستند. پس قبل از اندازه گیری، آماده سازی نمونه ها جهت دسترسی به غلظت ها و بافت مناسب لازم است. روشهای آنالیز متعددی برای تشخیص این ماده در ماتریس های مختلف گزارش شده است. در این مقاله سعی شده روشهای الکتروشیمیایی که برای اندازه گیری ناپروکسن مورد استفاده قرار گرفته اند بررسی شوند.
واژه های کلیدی: ناپروکسن، الکترود، الکتروشیمی.
- 1 مقدمه
گروهی از داروها که تحت عنوان داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدیٌ - NSAIDs - نامگذاری شده اند شامل آسپرین، دیکلوفناک، ایبوپروفن، ناپروکسن و باکلوفن می باشند که این داروها برای برطرف کردن سردرد و تب یا دردهای عضلانی و استخوانی بکار می روند. ناپروکسن با نام علمی -6 - -2 - متوکسی نفتالن-2ایل - پروپانوئیک اسید ٍ یک داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی است. این دارو را با نامهای متفاوتی همچون آرتروسین، لارافلکس، نیکوپرن، پرانوکسن و... میشناسند. ناپروکسن در کاهش درد و تورم و محدودیت حرکتی ناشی از بیماریهای آرتروز یا ساییدگی مفصل، روماتیسم مفصلی، اسپوندیلیت انکیلوزان یا سایر علل آرتریت موثر است. از این دارو در کاهش درد ناشی از کشیدگی و کوبیدگی عضلات به دنبال فعالیتهای شدید بدنی و ورزشی استفاده میشود. التهاب تاندون و التهاب بورس و درد و تورم ناشی از آنها را میتوان با ناپروکسن کاهش داد. از ناپروکسن در کاهش درد های استخوانی و دردهای بعد از جراحی استفاده میشود. ناپروکسن در درمان نقرس هم بکار میرود.
باقیمانده ترکیبات دارویی، به طور معمول در آبهای زیست محیطی در مقادیر بسیار ناچیز - نانوگرم بر لیتر - وجود دارند، بنابراین اندازه گیری آنها بطور مستقیم ممکن نیست و نیز دستگاه های اندازه گیری قادر به تشخیص غلظت های بسیار کم آنها نیستند. پس قبل از اندازه گیری، آماده سازی نمونه ها جهت دسترسی به غلظت ها و بافت مناسب لازم است. روش های مختلفی برای تعیین مقادیر این دارو بر اساس استخراج این ترکیب در نمونه های آب، ادرار، نمونه های مایع محیط زیست، لجن، شیر و لبنیات، آبمیوه، آب گازدار و نوشیدنی انرژی زا وجود دارد که عبارتند از: روش میکرواستخراج فاز جامد، میکرواستخراج فاز مایع با فیبر توخالی، میکرواستخراج فاز مایع با استفاده از مایع یونی، میکرواستخراج مایع مایع پخشی، میکرواستخراج توسط جاذب پرشده، میکرواستخراج توسط میله حلال.
- 2 روشهای اندازه گیری ناپروکسن
در دهه های گذشته از انواع روشهای کروماتوگرافی لایه نازکٌ - - TLC ٌ ، کروماتوگرافی گازی - طیف سنجی جرمیٍ - - GC/MS ٍ ، کروماتوگرافی مایعی با کارآیی بالاَ - HPLC - َ ، اسپکتروفتومتری ُ ، لومینسانس شیمیایی ِ و اسپکتروفلوریمتری ّ ، الکتروفورز لوله موئینهُ - CE - ْ ، تیتراسیون پتانسیومتری َ و دیگر روشهای الکتروشیمیایی ُ برای اندازه گیری ناپروکسن استفاده شده است.
- 3 مروری بر کارهای گذشته
روشهای تجزیه ای متفاوتی برای اندازه گیری ناپروکسن در فرمولاسیون دارویی شامل اسپکتروفتومتری - ناحیه - UV، اسپکتروفلوریمتری، الکتروفورز موئینه، کروماتوگرافی مایع با عملکرد بالا - HPLC - جفت شده با اسپکترومتری، آمپرومتری و آشکارسازی اسپکترومتری جرمی ارایه شده است . روشهای گزارش شده گران و زمان بر هستند و به پیش تغلیظ پیچیده احتیاج دارند. اما توسعه یک روش ساده، ویژه، حساس و ارزان برای اندازه گیری ناپروکسن خیلی مطلوب است. در مقایسه با دیگر روشها، روشهای الکتروشیمیایی ساده، قابل حمل و با پاسخ سریعتر همراه هستند. انواع روشهای الکتروشیمیایی برای اندازه گیری ناپروکسن استفاده شده اند که در اینجا سعی شده به بررسی این روشها پرداخته شود.
آدهومِ و همکارانش در سال 2003 اندازه گیری ناپروکسن در مواد دارویی بوسیله ولتامتری پالس دیفرانسیلی در الکترود پلاتینی را گزارش کردند ًٌ . اکسیداسیون آندی ناپروکسن روی یک الکترود پلاتینی با استفاده از ولتامتری چرخه ای با روبش خطی و ولتامتری پالسی دیفرانسیلیّ - DPV - انجام شد. ناپروکسن یک پیک تک مشخص و یک پیک غیربرگشت پذیر در استونیتریل LiClO40/1 M مقابل Ag/AgCl در 1146mV یک پتانسیل پیک نشان داد . این پیک باعث ارایه یک روش ولتامتری پالس یک دیفرانسیلی ساده، گزینش پذیر و حساس برای اندازه گیری ناپروکسن در مواد دارویی ارایه کرد. نمودار کالیبراسیون در بازه 1-25ʽgmL-1 خطی بود. حد آشکارسازی 0/24ʽgmL-1 بود و انحراف استاندارد نسبی اندازه گیری %1/2 بود. پیکهای تعریف شده برای دو ترکیب مربوطه برای ناپروکسن -2 - متوکسی--6اتیل نفتالن - MEN - و -2استیل--6متوکسی نفتالن - - - AMN به ترتیب در 1096 و 1316mV در برابر Ag/AgCl آشکار شد. و هیچ مزاحمی در طول اندازه گیری ناپروکسن اندازه گیری نشد. حد تشخیص ناپروکسن - AEN - و AMN به ترتیب 0/28و 0/21ʽgmL-1 بود. این روش موفقیت آمیز برای اندازه گیری ناپروکسن در قرصهای تجارتی بکار برده شد. و یک حساسیت و دقت خوب با بازیابی میانگین بین 99/8 و 101/2 موفقیت آمیز بود.
در سال 2005 سوریاناریانٌ و همکارانش سنجش ولتامتری ناپروکسن در فرمولاسیون دارویی با استفاده از الکترود الماس براون- داپتٍ - BDD - را گزارش کردند - ٌٌ - . الکترواکسیداسیون ناپروکسن برای اولین بار توسط الکترود الماس بورون Bداپت - - BDD به وسیله ولتامتری پالس دیفرانسیل چرخه ای DPV - و - CV در سیستم الکترولیت پشتیبان حلال غیر آبی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج همچنین با الکترود کربن شیشه ایَ - GC - تحت شرایط یکسان مقایسه شدند. ناپروکسن انتقال الکترون انجام می دهد که منجر به تشکیل رادیکال کاتیون برای مرحله اول الکترواکسیداسیون می شود و بدنبال آن مراحل الکتروشیمیایی و شیمیایی مانند پروتون زدایی، حذف الکترون دیگر و حمله هسته دوستی - مکانیسم - ECEC می گردد. الکترود BDD نسبت سیگنال به زمینه بزرگتری را نشان می دهدولتاگرامهای. چرخه ای بسیار تکرارپذیر و کاملاً تفکیک شده نسبت به الکترود GC ارایه می کند. به ترتیب با یک سرعت اسکن 50mVs-1 و پالس .50ms تکنیک DPV قادر بود که غلظت ناپروکسن در دامنه 50 تا 0/5 میکرومولار در حد آشکارسازی 30نانومولار اندازه گیری کند. تاثیر دخالت ترکیبات مزاحم مانند -2 استیل- -6متوکسی نفتالنُ - - AMN در اکسیداسیون ناپروکسن می تواند بطور موفقیت آمیزی پیگیری شود . بعلاوه درصد AMN موجود در شکل دارویی استاندارد، مخلوط حاوی ناپروکسن می تواند به دقت مشخص شود. سرعت، دقت و انتخاب پذیری خوب نیز در اندازه گیری ناپروکسن در شکل دارویی انجام شد.
نوروزی و همکارانش در سال 2009 الکترود خمیر کربن اصلاح شده با نانوسیم دیسپرسیوم برای اندازه گیری همزمان ناپروکسن و پاراستامول و کاربرد آن را در فرمولاسیونهای دارویی و سیالات بیولوژیک را گزارش کردند - ٌٍ - . اکسیداسیون الکتروشیمیایی ناپروکسن و پاراستامول بوسیله الکترود خمیر کربن اصلاح شده با نانوسیم دیسپرسیومِ - DYNW/CPE - بوسیله ولتامتری موج مربعی یک روش جدید، حساس و راحت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که الکترود خمیر کربن اصلاح شده - DYNW/CPE - اکسیداسیون الکتروکاتالیست موثری را برای ناپروکسن و پاراستامول با حساسیت، پایداری و طول عمر بالای نسبی ارایه داد. شرایط عمل کردی بهینه برای روش کار پیشنهادی از قرار زیر است: پتانسیل جمع آوری: Eacc=0/3v، زمان جمع آوری: E=20s، افزایش اسکن: 3mv، فراوانی پالس: 40mv، فرکانس: 50هرتز. با استفاده از بافر فسفات در pH=7 منحنی کالیبراسیون خطی در بازه 1/0×10-9 تا 5/0×10-4 مولار برای ناپروکسن و 1/0×10- 8 تا 2/5×10-4 مولار برای پاراستامول بدست آمد. حد تشخیص ناپروکسن و پاراستامول به ترتیب 0/5nM و 0/3nM بود. اندازه گیری در نمونه های حقیقی، دقت و صحت خوبی داشت. این الکترود اصلاح شده یک رفتار قوی و مقاوم و بدنبال آن پیکهای اکسیداسیون کاملا مجزا برای ناپروکسن و پاراستامول در سرعت اسکن کردن 100mv/s با اختلاف پتانسیل حدود 300mv صورت گرفت که برای اندازه گیری ناپروکسن و پاراستامول به صورت مجزا و همزمان به اندازه کافی بزرگ بود. در سال 2012 مونوزّ و همکارانش اندازه گیری سریع ناپروکسن در شکل دارویی بوسیله آنالیز تزریق پیمانه ای با آشکارساز آمپرومتری را گزارش کردند - ٌَ - . یک روش الکتروآنالیتیکی جدید و سریع برای اندازه گیری ناپرکسن در فرمولاسیون دارویی با استفاده از آنالیز تزریق پیمانه ای با آشکارسازی آمپرومتری پالسی شرح داده شده است. الکترود کربن شیشه ای خالی
