مقاله روش شناسی نت مبتنی بر قابلیت اطمینان : مطالعه موردی حوزه انتقال برق شهر تهران

بخشی از مقاله

چکیده

امروزه استفاده از نت مبتنی بر قابلیت اطمینان به عنوان یک پیش نیاز برای ارتقاء میزان اثربخشی برنامه های نت مطرح بوده و بر همین اساس گرایش سازمانها به این رویکرد بسیار افزایش یافته است. در این راستا تحقیق می کوشد تا در ابتدا جهت ارزیابی میزان آمادگی یک سازمان در استقرار نت مبتنی بر قابلیت اطمینان الگویی ارائه دهد. ارزیابی میزان آمادگی سازمان از طریق یک چک لیست تعیین و جهت سنجش میزان آمادگی شرکت برق به خبرگان مربوطه ارائه گردید سپس از طریق پرسشنامه که دارای روایی و پایایی مناسب می باشد میزان اثربخشی اجرای نت پیشگیرانه تعیین و به راهکارهای بهبود شاخص های نت پرداخته شد.

به منظور اجرای مطالعه موردی ابتدا الگوی توسعه داده شده ای بر اساس عوامل گوناگون حاکم، تعیین گردید و سپس الگوی مربوطه به عنوان روش پیشنهادی اجرای نت مبتنی بر قابلیت اطمینان به کار گرفته شد به این منظور به تعیین شاخص هایی جهت تعیین تجهیزات بحرانی پرداخته شد و مطابق با الگوی توسعه داده شده کاربرگ اطلاعات و سپس کاربرگ تصمیم گیری تکمیل شد و مطابق با آن به تعیین فعالیت های اثربخش نت ، بازه زمانی اجرا و مجری اقدام گردید. نتایج حاصله حاکی از این امر بود که میزان آمادگی شرکت برق برای اجرای نت مبتنی بر قابلیت اطمینان و اثربخشی اجرای نت پیشگیرانه مورد تردید قرار گرفت و لذا ضمن تعیین شاخص های اثربخشی نت، برنامه های بهبود جهت ارتقای این شاخص ها تعیین گردید.

1    مقدمه

حسابهای مالی شرکتها نشان می دهد که امروزه هزینه های نت هنوز به عنوان بخشی از مخارج کل تولید و خدمات به افزایش خود ادامه می دهد. این هزینه ها در بعضی از صنایع به عنوان دومین و گاهی اوقات بیشترین عنصرهزینه های عملیاتی محسوب می شود.[3-1] انتخاب استراتژی بهینه نگهداری، یک نقش غیر قابل انکار در دستیابی به اهداف سازمانی از قبیل افزایش بهره وری، کاهش زمان بیکاری تجهیزات، حداقل کردن هزینه کل و فراهم کردن ماشین آلات قابل اطمینان ایفا می کند .

[4]درعصرحاضر و در حالی که کارخانجات به دنبال ایجاد انقلاب و دگرگونی در درون خویش هستند تا بتوانند خود را با تحولات جهانی شدن وفق دهند ، این بحث نگهداری و تعمیرات است که می تواند به طور جدی و مؤثر مسیر و استراتژی تولید را در کارخا نجات معین و مشخص نماید . امروزه کارخانجات به شدت درگیر مباحثی چون کاهش هزینه ها، توان رقابت بالا ، بهبود مستمر ، افزایش کیفیت و کمیت محصول ، کمبود منابع طبیعی ، بحران انرژی و.. . هستند که در این راستا اندیشیدن به بحث نت به عنوان یک امر استراتژیک جهت رسیدن به اهداف فوق بسیار حیاتی و اجتناب ناپذیر جلوه می کند[5] .

یکی از مسائل مهم و مبرم که در شرکت ها، کارگاه های صنعتی، کارخانجات و به طور کلی مراکز عمرانی، صنعتی وخدماتی مطرح است نحوه سرویس، نت تجهیزات، ماشین آلات و دستگاه ها و به عبارت دیگر حفاظت فنی از دارایی های فیزیکی می باشد . مطرح شدن فناوری ها و نظام های جدید تولید در صنایع، برنامه ریزی دقیق و زمان بندی را برای افزایش بهره وری و کارایی می طلبد و موفقیت صنایع در تولید و خدمات و افزایش کیفیت محصولات به علل گوناگونی بستگی دارد که داشتن یک » نظام نگهداری و تعمیر « مناسب که یکی از مباحث مهم هر صنعت است ، از آن جمله می باشد، و این موضوعی است که می بایست از طریق مناسب ترین و عملی ترین شیوه ها، بدان دست یافت .

[7],[6] در یک نگاه کلی به مفهوم مدیریت دارایی می توان گفت مدیریت دارایی ، یک فرایند تجاری برای هم راستا کردن مدیریت هزینه های مرتبط با دارایی ها و اهداف شرکت است . لذا هدف از این مدیریت، اتخاذ تصمیمات زیر ساختاری با توجه به مجموعه ای از معیارهای سهام دار محور است. این فرایند به مجموعه ای از تصمیمات و استراتژی های اقتصادی منتهی می شود که در نهایت به بازگشت سرمایه حداکثری برای سهامداران خواهد انجامید.[8]

اهداف این تحقیق عبارتند از :

ارزیابی اثر بخشی عملیات نت پیشگیرانه در بخش انتقال برق و ارائه راهکارهای عملیاتی جهت جایگزین کردن سیستم های نت مبتنی برقابلیت اطمینان

·    تحلیل شاخصهای فعلی - جاری - نت بخش انتقال برق و بازنگری احتمالی در آنها به منظور تحلیل بهتر اثربخشی فعالیتهای نت

·    انجام یک مطالعه موردی در بخش انتقال شرکت برق در رابطه با نت مبتنی بر قابلیت اطمینان

·    ارائه یک مدل اولیه اجرائی RCM متناسب با شرایط بخش انتقال برق

2    نگهداری و تعمیرات بر پایه قابلیت اطمینان

نت مبتنی بر قابلیت اطمینان و یا در اصطلاح علمی 1RCM ، قادر به ایجاد محیطی امن برای تولید است و شرایطی امن را در هنگام راه اندازی واحدهای تولیدی جدید ایجاد می نماید. لذا از این جهت میتواند سرآمد روشهای دیگر نت قرار گیرد . [9] امروزه استفاده از RCM به عنوان یک پیش نیاز برای ارتقاء میزان اثربخشی برنامه های نت مطرح بوده و بر همین اساس گرایش سازمانها به این رویکرد بسیار افزایش یافته است. شروع RCMدر مقیاس کلی کاری پیچیده و طاقت فرساست.با توجه به اینکه RCM تغییرات گسترده ای در سازمان ایجاد می کند، در راه شروع ان موانع متعددی وجود دارد. بعضی شرکتها در تطبیق RCM به واسطه هزینه های اولیه بالای آن دچار مشکل شده اند و موجب شده است تا پروژه RCM پشتیبانی خود در قسمتهای مدیریتی را از دست بدهد.

همچنین عدم تخمین هزینه های اولیه و یا عدم ارزیابی میزان بازگشت سرمایه میتواند منجر به به وجود آمدن مخالفت درسطوح مدیریتی شرکت گرددRCM . [11-9] یک روش مهندسی برای تعیین برنامه های نت در سطح یک سازمان است که قابلیت اطمینان را به عنوان مفهومی کلیدی لحاظ می نماید. یکی دیگر از ویژگی های اصلی این روش ، رویکرد کارکرد محور آن است. یعنی فرایند آنالیز پس از تعیین محدوده کاری ، از تعریف و مشخص کردن کارکردهای هر یک از سیستمها و تجهیزات مشمول در برنامه آغاز می شود .

این استراتژی، شکستها و اقدامات پیشگیرانه ی آنها را با روشی سیستمی مورد بررسی قرار می دهد. [12] شرکتهای برق نیاز دارند هزینه تولید برق و هزینه بهره برداری را به منظور رسیدن به یک قیمت رقابت پذیر کاهش دهند و بطور همزمان نیاز دارند قابلیت اطمینان سیستم را که یک فاکتور بحرانی برای سیستم قدرت است، تداوم بخشند. یکی از روشهای کاهش هزینهها همراه با بهبود قابلیت اطمینان سیستم قدرت، استفاده از نت مبتنی بر قابلیت اطمینان - RCM - است. [13] به صورت کلی موارد زیر را می توان به عنوان اصلی ترین نقاط ضعف استراتژی های تعمیراتی سنتی در سیستم قدرت نام برد:

.    به کارگیری روشهای سنتی و غیر کارآمد

.    استفاده از دستورالعملهای یکسان برای تمام شرکتها بدون توجه به شرایط جغرافیایی، وضعیت فعلی تجهیزات و...

.    کمبود بودجه و عدم مدیریت صحیح و موثر بر منابع محدود در دسترس

.    عدم وجود پایگاه داده قابل اعتماد به منظور به کارگیری روشهای کمی

.    برخورد با تجهیزات بدون در نظر گرفتن اثر آنها در شبکه

.    عدم به کارگیری شاخص های قابلیت اطمینان در زمینه تعمیرات

نت با محوریت قابلیت اطمینان می تواند پاسخی به نیاز شرکتها برای افزایش بازدهی و رقابت پذیری در محیط تجدید ساختار شده و به دنبال آن نیاز به افزایش قابلیت اطمینان سیستم با کمترین هزینه باشد. این روش با هدفمند کردن فرایند نت علاوه بر افزایش طول عمر تجهیزات، قابلیت اطمینان سیستم را بهبود بخشیده و منجر به عملکرد اقتصادی تر سیستم خواهد شد. [14] نت مبتنی بر قابلیت اطمینان در اواخر دهه 1960 در صنایع هوایی و با انتشار سند : MSG1 » توسعه برنامه و ارزیابی نگهداری و تعمیرات « منتشر شد . [15] در سال 1970 نسخه اصلاح شده این سند تحت عنوان MSG2 به نام » برنامه ریزی عملیات نگهداری و تعمیرات سازمان هواپیمایی و سازنده « منتشر شد .

[16] در سال 1975 وزارت دفاع آمریکا RCM را در صنایع نظامی به اجرا در آورد . اجرای برنامه RCM و مهندسی قابلیت اطمینان از سال 1975 در راه آهن انگلیس آغاز و توسعه آن تا بحال ادامه پیدا کرده است. [17] در سال 1979 سازمان حمل و نقل هوایی پس از بازنگری مقاله MSG2 ، آنرا در سال 1980 تحت عنوان » برنامه ریزی عملیات نگهداری و تعمیرات سازمان هواپیمایی و سازنده « به نام MSG3 ارائه نمود. . در اوایل دهه 1980 مطالعات کاربرد RCM در صنایع هسته ای آغاز شد.

هم اکنون بیش از 400 نیروگاه هسته ای در دنیا از این روش استفاده میکنند [18] .در سال 1996 ،انجمن مهندسان خودرو SAE شروع به کار بر روی استاندارد مربوط به RCM نمود. و سند SAE JA1011 را در سال 1990 و سند AE JA1012 را در سال 2002 منتشر نمود [19].اسلام افیفی طی مقاله ای کاربرد متدولوژی نت مبتنی بر قابلیت اطمینان برای توسعه برنامه نت جهت یک نیروگاه فرآیند بخار را توصیف کرده است .

[20] سویوزا و آلوارز به ارزیابی اثر کاربرد متدولوژی RCM بر یک سیستم تولید برق پرداختند . [21] برتلینگ با مطالعه RCM جهت ارزیابی اثرات آن بر سیستم های انتقال برق ، به مقایسه تأثیر استراتژی های متفاوت نت بر روی هزینه و قابلیت اطیمنان سیستم پرداخته است . [22] بای و همکاران به مطالعه RCM بر روی موتورهای الکتریکی پرداخته اند [23] ، میاح و هینتون مسأله خوردگی هواپیماها و نقش RCM را در این زمینه مورد بررسی قرار داده اند[24] و ردر و فلاتن به توصیف RCM برای سیستم های زیر زمینی توزیع انرژی پرداخته اند. [25] اما در داخل کشور نیز با توجه به توسعه برنامه های نگهداری و تعمیرات شاهد تحقیقاتی در زمینه RCM بوده ایم که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مقایسه استانداردهای نت مبتنی بر قابلیت اطمینان در دانشگاه صنعت نفت ، مکان یابی اجزاء سیستمها بر مبنای نگهداری و تعمیرات بر پایه قابلیت اطمینان در شرکت هواپیما سازی ایران - هسا - ، بررسی تطبیقی میان دانشهای RCM و TPM در نگهداری و تعمیرات در شرکت برق جنوب فارس ، نتایج اجرایی RCM در صنایع سیمان کشور، اجرای نت مبتنی بر قابلیت اطمینان بر اساس رویکرد شش سیگما، مراحل گام به گام در اجرای برنامه RCM ، بررسی راهکارهای استقرار سیستم RCM در صنایع نفت ، گاز و پتروشیمی ، یکپارچه سازی سیستمهای نوین نتTPM2،RCM،CMMS در سازمانهای ممتاز در مجتمع دخانیات گیلان و همچنین CMMS بستر پیاده سازی RCM در سازمان در شرکت ایران خودرو . [26] در جدول 1 به خلاصه ای از پیشینه تحقیق پرداخته شده است.

3    روش شناسی تحقیق

در این قسمت به روش شناسی و تبیین روش استفاده شده جهت انجام تحقیق پرداخته می شود .جامعه آماری تحقیق حاضر عبارت است از تجهیزات بحرانی انتقال برق که در شرکت برق منطقه ای تهران مورد استفاده قرار می گیرند .